HANEFİ TABAKÂT KİTAPLARI ARASINDA KINALIZÂDE’NİN TABAKÂTU’L- HANEFİYYESİ’NİN YERİ

Tabaka Arab dilinde mertebe ve hal anlamlarına gelir. Tabakât ise tabaka'nın çoğuludur. Terim olarak ise tabakât, bir zamandaki ya da farklı zamanlardaki şöhret bulmuş insanların ilim veya meslekte bir seviyede olanların biyografileridir. Tabakât eserleri olaylara göre değil, insanlara göre düzenlenir. İnsanların bilim ya da mesleklerinde derecelere, sınıflara ve nesillere ayrılarak sınıflandırılması İslam'ın ilk yıllarında ortaya çıkmıştır. İlim adamları İslam'ın hüküm kaynaklarından ikincisi olan sünneti uydurma rivayetlerden koruma çabasına girmişdir. Böylece hadislerin şahıslardan alınmasında bir kural olarak şahısların durumlarını bildiren rical ilmi doğdu. Sonra tarih, edebiyat, fıkıh, tefsir gibi alanlarda tabakât ilmi yayılarak devam etmiş, tabakâtu'l-fukahâ, tabakâtu'ş-şuarâ, tabakâtu'l-müfessirîn, tabakâtu'l-kurrâ gibi pek çok dallara ayrılmışdır. Zaman içinde tabakât kitapları mesleklere, şehirlere, asırlara veya mezheplere göre tasnif edilmeye başlamıştır. Daha sonra fukahanın ictihad özelliğine gore sınıflandırılması ortaya çıkmıştır. Fukahanın ictihad konusunda sınıflandırılmasının önemi, görüşler çeliştiği zaman kimin ictihadının alınıp kiminki terk edilecek bunun bilgisinin ortaya çıkmasında görülür. Kınalızâde'nin tabakâtından önce de Hanefi mezhebine dair tabakât eserleri yazılmışdır. Ebu Hanife'nin hayatından söz ederek başlayan Kınalızâde'nin Tabakâtu'l-Hanefiyye'si, İbn Kemal Paşazade'ye kadar geçen Hanefi hukukçular hakkında kısa bilgiler vermektedir. Eserinde özlü bir dil kullanan Kanalızâde'nin başlıca kaynağı biyografi çalışmalarıdır. Kınalızâde'nin tabakâtı, Hanefi tabakâtları arasında kısa ve öz olmasına rağmen pek çok Hanefi fakihin hayatına yer verir. Eserin yazma nüshaları, İslam dünyası kütüphanelerinde bolca bulunmaktadır ve bu da gördüğü rağbete delildir. Taşköprüzâde'ye nisbet edilerek Tabakâtu'l- Fukaha adıyla basılan eserin de aslında Kınalızâde'nin Tabakâtu'l-Hanefiyye'si olduğu iddia edilmektedir

PLACE OF KINALIZADE’S “TABAQATU’L-HANAFIYA” AMONG TABAQATU’L-HANAFIYA BOOKS

Tabaqah in the language of the Arab means rank (class, category) and status, (situation, circumstance). In scientific terminology, Tabaqat (plural form of tabaqah) means the notable individuals of same level of knowledge in science or profession in the same period or in the different periods. Tabaqat arranges not through events but through people. Arranging people by rank, class or generation in science or profession in Islam first appeared during the emergence of Islam. Muslim scholars with the aim of protecting Sunnah which is the second source of Islamic Law from false attributes established certain rules in the selection of narrators thus tabaqat science came into existence. Later on it expanded and included the spheres of History, Literature, Fiqh ( İslamic Law), Tafseer (Commentary of The Quran) and after its development this science was divided into several branches such as Tabaqatu’l-Fuqaha, Tabaqatu’ş-Şuarâ, Tabaqatu’l-Müfessirîn, Tabaqatu’l-Kurrâ. In some cases The Tabaqat Books (biographical dictionaries) were organized according to profession, city, chronological order or religious doctrines. The importance of writing the biographies of Fuqaha stems from the fact that at the time of divergence of views whose opinion will be preferred. The Books of Tabaqatu’l-Hanafiya were written before Kınalızâde’s Tabaqat. But Kınalızâde’s Tabaqatu’l-Hanafiya gives the biographies of Hanafi scholars briefly and begins with Imam Abu Hanifa, ends with Kemal Paşazade. Style of Kınalızâde in this book is terse and sources of it are biography books. Place of Kınalızâde’s Tabaqat among Tabaqatu’l-Hanafiya books is privileged. Because, in spite of it’s brevity, it contains a large numbers of biographies. It’s manuscripts are abundant in the Islamic Libraries. This is an evidence that it was in demand. The manuscript attributed to Taşköprüzade and published by the name of Tabaqatu’l-Fukaha is claimed that it’s in fact Kınalızâde’s Tabaqatu’l-Hanafiya

___

  • APAYDIN, H. Yunus, "Kınalızâde´nin Hanefi Mezhebini Oluşturan Görüşlerin Toplandığı Eserlerin Gruplandırılmasına Dair Risalesi" (tebliğ), Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Ens. Kınalızâde Ali Efendi Sempozyumu, Kayseri, 1998, s. 96-100.
  • BAHÇIVAN, Seyyid Yazma Eserlerin Tahkikinde Metodolojik Proplemler, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2006, sayı: 21, s. 61-90, s. 62.
  • CEVHERÎ, İsmâil b. Hammâd (393/1002), es-Sıhâh Tâcu'l-Luga ve Sıhâhu'lArabiyye (Thk. Ahmed Abdulgafûr Attâr), Dâru'l-Ilm lil-Melâyîn, 4.
  • baskı, Beyrut 1987, I-VI, IV, s. 1511-1513, طبق mad.
  • EMİN, İsmail Paşa b. Muhammed (1339/ ) İzâhulmeknûn Fîzzeyli alâ keşfi’z-zunun; (keşfüzzununla beraber, İstanbul 1941.
  • GÜRKAN, Menderes, "Müctehidlerin Tasnifinde Kemalpaşazade ile Kınalızâde Arasında Bir Mukayese", E.Ü.Gevher Nesibe Tıp Tarihi Ens., Kınalızâde Ali Efendi Sempozyumu, Kayseri, 1998, s. 83-95.
  • HASAN HAN, Ebü't-Tayyib Muhammed Sıddık, Ebcedi'l-Ulûm, Daru İbni Hazm, 1. baskı 2002.
  • İBN MANZÛR, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mükrim, Lisânûl-Arab, Dâru’l-Sâdır, 3. baskı, Beyrut 1413 h.
  • İBN NEDÎM, Ebû'l-Ferec, el-Fihrist, Matbaatu Danişkâh Tahran 1971.
  • İNANIR, Ahmet, İbn Kemal’in Tabakatü’l-Fukahası ve Değerlendirilmesi, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Atatürk Üniversitesi İslâmi İlimler Fakültesi Dergisi] [İİFD] [EAÜİFD], 2012, sayı: 37, s. 65- 86.
  • KINALIZÂDE, Ali Çelebi, Tabakâtu'l-Hanefiyye, (tahkik:Muhyi Hilal Serhan), 1. baskı 2005.
  • KINALIZÂDE, Ali Çelebi, Tabakâtu'l-Hanefiyye,(tahkik: Dr. Salah Muhammed Ebu'l-Hâc), 1. baskı, trs.
  • NECMU’L-GÂZÎ, el-Kevakibu's·Saire Bi A’yâni’l-Mieti’Âşire. ROZENTAL, Frank, İlmu't-Târih inde'l-Müslimîn (çev. Sâlih Ahmed el-Alî), Mektebetü'l-Müsennâ, Bağdad 1963.
  • es-SÂLİH, Subhi, Hadis İlimleri ve Hadîs Istılahları, (Çev. Prof. Dr. Yaşar Kandemir), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, İstanbul 1971.
  • SERHAN, Tashihu Hatain Kebir Kitabu Tabakâti’l-Fukaha el- Mensub ila Taşköprüzade Hüve Libni’L-Hınaî”, el-Mevrid, Bağdad 1981, C. X, sayı: 3-4, s. 483-497.
  • ŞİRAZİ, İbrahim b. Ali b. Yusuf Ebu ishak, Tabakâtul Fukaha, (Tahkik: Halil Mis ), Daru’l-Kalem, Beyrut.