Mustafa Bülent DADAŞ

BİR FETVA BELİRLEME YÖNTEMİ OLARAK HEYET İÇTİHADI VE İSLAM DÜNYASINDA BU AMAÇLA KURULAN FIKIH MECLİSLERİ

Heyet içtihadı; "Bir grup müçtehidin şer'î zannî bir hükme ulaşabilmek için beraberce gayret sarf etmeleri" şeklinde tarif edilir. Günümüzde anlaşıldığı veya uygulandığı gibi olmasa da, heyet içtihadının sahabe dönemi başta olmak üzere sonraki dönemlerde de devam ederek uygulandığı söylenebilir. Sayıları ne kadar olursa olsun İslam âlemindeki tüm müçtehitleri bir araya getirmedikçe heyet içtihadı sonucu varılan hükmü, usulî anlamda icmâ ile varılan bir hüküm gibi saymak mümkün değildir. Bununla birlikte bu yöntemle alınan kararlar, heyet içtihadı şeklinde alınıp, istişare edilerek üretildiği için ciddi bir kıymeti haizdir. Nitekim güncel meseleler hakkında yazılan kitapların, bu tür içtihatlara sıklıkla başvurması ve onlara müracaat edilmesini tavsiye etmesi bu kararların ne denli önemli olduğunu göstermektedir. Asrımızın getirdiği problemlerin zorluğu, karmaşıklığı ve diğer disiplinlerle sıkı ilişkisi ilim adamlarının bir araya geleceği fıkıh meclislerin tesisini zorunlu hale getirmiştir. Bu ihtiyaç dikkate alınarak uluslararası ve yerel fıkıh meclisleri kurulmuştur. Söz konusu meclisler heyet içtihadı ile Müslümanların problemlerine çözüm olacak şer'i hükümler üretmektedir. Heyet içtihadına önem verme, bu tür içtihadın üretildiği fıkıh meclislerinin kararlarını gündeme getirme ve bu meclislerin daha fazla müçtehidi bir araya getirmesini temin etmek adına gayret etmenin icmaya götürecek bir köprü vazifesi görmesinin yanında, fetva konusunda başıboşluğun önüne geçebileceğini en azından halkın bu tür fetvalara rağbetini azaltacağını düşünmekteyiz.

IJTIHAD OF COMMITTEE AS FATWA DEFINITION OF METHOD AND BOARDS OF FIQH ESTABLISHED IN ISLAMIC WORLD FOR THIS PURPOSE

İjtihad of committee is a fiqh activity that some mujtehids struggle to get shar‘î zhannî hukm together. Actually, this type of ijtihad was fulfilling during the first century of İslam and after despite some differences. However, it is really hard to accept that ijtihad of committee is equal to a hukm produced with ijma in usul al-fiqh. Nevertheless the judgments determined by this method have more serious worth because they had been taken by caselaw council and produced with consulting In fact, the state of the written books about current issues and cases which appeal to this type of caselaws frequently and advise to apply to them indicates that how these judgments are important. That we have difficult and complicated problems which are related to other disciplines in our century compels us to constitute a new board of fıqh that consists of scholars in different majors. To be considered this need, international and local fiqh commission was established. These new committees have been producing shar’î hukm that will be solution to the todays Muslim’s problems with ijtihad of committee. Assuredly, the idea of ijtihad of committee will give rise to take decision with ijma. Also, this type of activities will decrease public demands to individual fatwas

PDF

___

ÂMİDÎ Ali b. Muhammed, el-İhkâm fî usuli’l-ahkâm, Dâru’s-sumeyi’, Riyad 2003.
APAYDIN, H. Yunus “İçtihat” md., DİA, XXI, 432-445. İstanbul 2000.
APAYDIN, H. Yunus, “İslam Hukuku Açısından Helal ve Haram Olan Gıdalar ve Bazı Güncel Meseleler” başlıklı tebliğin müzakeresi, VI. İslam Hukuku Anabilim Dalı Koordinasyon Toplantısı Ve İslam Fıkhı Açısından Helal Gıda Sempozyumu (3-4 Haziran 2009), Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Bursa 2009, s. 111-114.
APAYDIN, H. Yunus, “Güven Duyulan Fetvanın Prosedürü”, Dini Danışmanlık Hizmetleri Ve Fetva Konsepti İstişare Toplantısı (11-13 Aralık 2009), Ankara 3013, s. 77-82, 308-310, 375-377.
APAYDIN, H. Yunus, “Zekatın Sarf Yerlerinin Yeniden Yorumlanması” başlıklı tebliğin müzakeresi, Bir Sosyal Güvenlik Kurumu Olarak Kur’an ve Sünnette Zekat, Ensar Neşriyat, İstanbul 2008, s. 344-345.
BİLMEN, Ömer Nasuhi, Hukuki İslamiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, Bilmen Basım ve Yayın Evi, İstanbul ty.
BUHÂRİ, Abdulaziz b. Ahmed, Keşfu’l-esrâr an usûli Fahri’l-İslâm el-Pezdevî, thk. Muhammed Mu‛tasım el-Bağdâdî, Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1997, III, 424.
CÎZÂNÎ, Muhammed b. Hüseyin, Fıkhu’n-nevâzil, Dârü ibnü’l-Cevzî, Demmâm 2006.
ESEN, Bilal, Hanefi Usulcülerinde İçtihat Teorisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2012.
GAZZÂLÎ, Muhammed b. Muhammed, el-Müstesfâ min ilmi’l-usûl, thk. Muhammed Süleyman Eşkar, Müessesetü’r-risâle, Beyrut 1997. HALLÂF, Abdulvehhâb, Usûlu fıkh, yy., Beyrut ty.
HALLÂF, Abdulvehhâb, Mesâdiru’t-teşri‛ fîmâ la nassa fîhi, Dâru’l-kalem, Kuveyt 1993.
Hey’etu’l-muhâsebe ve’l-murâcaa li’l-müessesâti’l-mâliyye, el-Meâyiru’ş- şeriyye, Bahreyn 2010.
İBN ABDÜLBERR, Ebu Ömer Yusuf b. Abdullah, Câmiu beyâni’l-ilmi ve fadlihi, thk. Ebu’l-Eşbâl ez-Züheyrî, 2 cilt, Dâru ibni’l-Cevzî, Riyad 1994.
İBN KAYYİM el-Cevziyye, Şemsüddîn Muhammed b. Ebu Bekr b. Eyyûb, İ‛lamu’l-muvakki‛în an Rabbi’l-âlemîn, thk. Muhammed Mu‛tasım elBağdâdî, Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1996.
İBN RÜŞD, Ebu’l-velîd Muhammed b. Ahmed, Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid, thk. Abdurezzâk el-Mehdî, Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, Beyrut 2004.
KARÂDÂĞÎ, Ali Muhyiddin, el-Fetvâ beyne’n-nassi ve’l-vâki‛ ve’s-sâbit ve’lmüteyayyir ed-davâbit ve’l-âdâb, Mecelletu Mecma‛i’l-İslâmî edDüvelî, Sayı: 17, 2009, s. 621-683.
KARÂDÂVÎ, Yusuf, Fıkhu’l-cihâd, Mektebetu Vehb, Kahire 2010. KARÂDÂVÎ, Yusuf, el-Fıkhu’l-İslâmî beyne’l-asâleti ve’t-tecdîd, Müessesetü’rrisâle, Beyrut 2001.
KARÂDÂVÎ, Yusuf, el-Medhal li dirâseti’ş-şerîati’l-İslamiyye, Müessesetü’rrisâle, Beyrut 1997.
KARÂDÂVÎ, Yûsuf, Fetâvâ Muâsıra, el-Mektebu’l-İslâmî, Beyrut 2000. KARÂDÂVÎ, Yusuf, el-İçtihâdu’l-muâsır beyne’l-indibâti ve’l-infirât, elMektebu’l-İslâmî, Beyrut 1998.
EL-KÂRÎ, Ali b. Sultân, Şerhu muhtasarı’l-Menâr, thk. İlyas Kaplan, Mektebetü’l-irşâd, İstanbul 2006.
KÂSÂNÎ, Âlauddin Ebu Bekr Mesûd, Bedâ‛îu’s-sanâi‛ fî tertîbi’ş-şerâi‛, Müessesetü’t-târîhi’l-arabî, thk. Muhammed Adnan Derviş, Beyrut 2000.
KATTÂN, Menna’, et-Teşri‛ ve’l-fıkh fî’l-İslâm târîhen ve menhecen, Müessesetü’r-risâle, Beyrut 1989.
Meclisü’l-Avrubbî li’l-iftâ ve’l-buhûs, el-Karârât ve’l-fetâvâ, Müessesetür’rReyyân, Beyrut 2013.
Mecma‛u’l-fıkhi’l-İslâmî’d-düvelî, Karârâtu ve tavsiyâtu Mecma‛i’l-fıkhi’l- İslâmî, Şârikâ 2011.
Mecma‛u’l-fıkhiyyi’l-İslâmî, Karârâtu ve tavsiyâtu Mecma‛i’l-fıkhiyyi’l-İslâmî, Mekke 2010.
MEVSİLÎ, Abdullah b. Mesud, el-İhtiyâr li ta‛lili’l-muhtâr, thk. Şuayb Arnavût, Dâru’r-risâle el-âmiriyye, Beyrut 2009.
Muhammed Hudarî Bey, Târîhu’t-teşriî’l-İslâmî, Dâru’l-marife, Beyrut 1997. OSMÂNÎ, Muhammed Takî, el-İctihâdü’l-cemâi‛, (Mü’temeru’l-fetvâ ve Davâbituha), Basılmamış tebliğ, http://www.world-dialogue.org /MWL/fatwa/FCS1R2.pdf (erişim: 29.04.2015)
OSMÂNÎ, Muhammed Takî, Buhûsun fî kadâyâ fıkhiyye muâsıra, Dâru’lkalem, Dımaşk 2013.
RAYSÛNÎ, Ahmed, el-İctihâdü’l-cemâî (Mü’temeru’l-fetvâ ve Davâbituha), Basılmamış tebliğ, http://www.world-dialogue.org/MWL/fatwa /FCS1R5.pdf (erişim: 29.04.2015)
SALİH b. Abdullah b. Humeyd, el-İctihâdu’l-cemâî ve ehemmiyetuhu fi nevâzili’l-asr, Mecelletu’l-Fıkhi’l-İslâmî, 25. sayı 2010.
SERAHSÎ, Muhammed b. Ahmed, el-Mebsût, Dâru’l-marife, Beyrut 1993. SUBKÎ, Abdulvehhab b. Ali, Cem‛u’l-cevâmi‛, (Molla Gürâni şerhiyle beraber), thk. İlyas Kaplan, Dâru Sâdır, Beyrut 2007.
ŞABAN Muhammed İsmail, el-İctihâdu’l-cemâî ve devrü’l-mecâmii’l-fıkhiyye fî tatbîkihi, Dâru’l-beşâri’l-İslâmiyye, Beyrut 1998.
ŞEREFÎ Abdulmecid, el-İctihâdü’l-cemâî fî’t-teşriî’l-İslâmî, Dâru’l-kutubi’lKatariyye, Doha 1996.
ŞEVKÂNÎ, Muhammed Ali, İrşâdu’l-Fuhûl ilâ tahkîki’l-hakki min ilmi’l-usûl, Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut 1994
YAMAN, Ahmet, “Dini Soruları Cevaplandırmada Referans ve Metodoloji Sorunu” başlıklı tebliğ, Dini Danışmanlık Hizmetleri ve Fetvâ Konsepti İstişare Toplantısı (11-13 Aralık 2009), DİB Yayınları, Ankara 2013, s. 286-295.
ZERKA, Mustafa, Fetâvâ, Dâru’l-kalem, Dımaşk 2010.
ZERKA, Mustafa Ahmed, el-Medhal ila nazariyyati’l-iltizâmi’l-âmm, Daru’lKalem, Şam 1999.
ZERKA, Mustafa, Nizâmu’t-te’mîn hakîkatuhu ve’r-r’ayu’ş-şeriyyü fîhî, Müessesetu’r-risâle, Beyrût 1994
ZERKEŞÎ, Bedreddin Muhammed b. Abdullah, el-Bahru’l-muhît fî usuli’l-fıkh, thk. Abdulkadir el-Âfî, Dâru’s-safve, Küveyt 1992.
ZEYDÂN, Abdulkerim, el-Vecîz fî usûli’l-fıkh, Müessesetü’r-risâle, Beyrut 1999.
ZEYDAN, Abdulkerim, el-Medhal lidiraseti’ş-şeriati’l-İslamiyye, Dâru Umer ibn Hattab, İskenderiyye 2001.
ZUHAYLÎ, Vehbe, el-İctihâdü’l-cemâî ve ehemmiyyetühü fi muvâceheti müşkilâti’l-asr, (Mü’temeru’l-fetvâ ve Davâbituhâ) Basılmamış tebliğ, http://www.world-dialogue.org/MWL/fatwa/FCS1R3.pdf. (erişim: 29.04.2015)