The Syntactic Valency of Some Verbs in The Book of Dede Korkut: Diachronic Differences

Makalede, Kitab-ı Dede Korkut metninde geçen ve çağdaş Oğuz dillerinin malzemesiyle kıyaslamada sentaktik değerliliği farklılık gösteren fiiller tesbit edilmiştir. Bunlar aşağıdaki fiillerdir: as-, at-, bulış-, doy- (toy-), iliş-, ?o- (?oy-), ?on-, ?op-, ?ur-; tik- (dik-), küs-, muştula-, öp-, sarmaş-; sor-, sög-, toğ-, ur-, usan-, yapış-, yaralan-. Bir yandan bu fiillerin değerliliği artzamanlı yöntemle araştırılarak uğradıkları değişimler gösterilmiş, öte yandan bu değişimlerin sebebleri hakkında fikir yü- rütülmüştür.

Kitab-ı Dede Korkut'ta Fiillerin Sentaktik Değerliliği: Artzamanlı Farklar

This article examines the verbs in the text of The Book of Dede Korkut (Kitab-ı Dede Korkut) whose syntactic valency shows differences when compared to Modern Oghuz languages. The verbs that we examine are the following: as- 'to hang', at- 'to shoot', bulış- 'to meet', doy- 'to have one's fill of something; to become satiated', iliş- 'to be hitched, incin- 'to be offended', ko- (koy-) 'to allow', kon- 'to settle; to peach', kop- 'to appear; to break out', kur-; tik- (dik-) 'to build; to set up, to pitch', küs- 'to be offended', muştula- 'to convey good news', öp- 'to kiss', sarmaş- 'to embrace one another'; sor- 'to ask', sög- 'to curse, to swear', toğ- 'to be born', ur- 'to strike; to beat', usan'to be tired of, to be bored', yapış- 'to grasp; to stick', yaralan'to be wounded'. These verbs are investigated from a diachronic point of view. The article also makes some explanations concerning the reasons for the diachronic changes

PDF

___

Abdülhayoğlu, Suphi (1990). Türkisch-deutsches Valenzlexikon: Bedeutung- svarianten von 512 ausgewählten türkischen Verben, sowie von deren abgeleiteten Verbal- und Nominalformen. Hohengehren: Schneider.
Allerton, D. J. (1982). Valency and the English Verb. London - New York: Academic Press.
Arat, Reşid Rahmeti (1992). Edib Ahmed B. Mahmud Yükneki. Atebetü'l- Hakayık (2. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
Aslanov, V. (1960). "Fe'li İdar? il? ?laq?dar Olaraq İsim Hallarının Miqrasiyası Haqqında B?'zi Qeydl?r". Az?rbaycan SSR EA X?b?rl?ri (İctimai Elml?r Seriyası) 2: 100-109.
Chen, Xiao Jun and Giuseppe De Giacomo (1999). "Reasoning About Nondeterministic and Concurrent Actions: A Process Algebra App- roach". Artifical Intelligence 107/1: 63-98.
Demirci, Kerim (2007). "Türkçedeki Hal Eki Nöbetleşmeleri Üzerine". Karaman Dil-Kültür ve Sanat Dergisi: 126-139.
Elçin (1973). Gümüşü Narıncı. Bakı: G?nclik.
Emons, Rudolf (1974). Valenzen englischer Prädikatsverben. Tübingen: Niemeyer.
Erdal, Marcel (2004). A Grammar of Old Turkic. Leiden-Boston: Brill.
Erdem, Mevlüt (2004). "Eski Anadolu Türkçesinde Fiiller ve Unsurları". V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I. Ankara: TDK Yay. 951-958.
Ergin, Muharrem (1989). Dede Korkut Kitabı. I: Giriş - Metin - Faksimi- le. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
Ersoy, Feyzi (2004). "Çuvaş Türkçesiyle Türkiye Türkçesinin Söz Dizimi Bakımından Karşılaştırılması". V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı: Bildiri Özetleri. Ankara: TDK Yay. 60.
Fernández, Beatriz Martinez (2005-2008). "Syntactic Valence in Role and Reference Grammar". Journal of English Studies 5-6: 233-244.
Hacıb?yov, Üzeyir (2005). Seçilmiş ?s?rl?ri. Bakı: Ş?rq-Q?rb.
Haegeman, Liliane (1991). Introduction to Government and Binding Theo- ry. Oxford: Blackwell Publishing.
Helbig, G. und W. Schenkel (1969). Wörterbuch zur Valenz und Distribu- tion deutscher Verben. Leipzig.
Johanson, Lars (1998). "The History of Turkic". The Turkic Languages. London and New York: Routledge: 81-125.
Kadı Burhanettin (1943). Kadı Burhanettin Divanı: I: Tıpkıbasım. İstan- bul: Alâeddin Kıral Basımevi.
Kadıoğlu, İdris (2009). Diyarbakırlı Ahmedî. Yûsuf ve Züleyhâ (İnceleme, Metin, Dizin, Sözlük). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları (e-kitap).
Karahan, Leylâ (1999). "Yükleme (Accusative) ve İlgi (Genitive) Hâli Ekleri Üzerine Bazı Düşünceler". 3. Uluslararası Türk Dil Kurulta- yı. Ankara: TDK Yay. 605-611.
Karaman, Tahir (1996). Çağdaş Türkiye Türkçesindeki Fiillerin Durum Ekli Tamlayıcıları. Ankara: TDK Yay.
Kaseviç, V. B. (1988). Semantika. Sintaksis. Morfologiya. Moskva: Nauka.
Kaşğarlı, M. (1998a). Divanü Lûğat-it-Türk (TDK Yayınları: 522). Cilt 2. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
_____, (1998b). Divanü Lûğat-it-Türk (TDK Yayınları: 523). Cilt 3. An- kara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Katsnel'son, S. D. (1972). Tipologiya Yazıka i Reçevoe Mışlenie. Leningrad: Nauka.
Kibardina, S. M. (1979). Osnovı Teorii Valentnosti. Vologda: İzdatel'stvo VGPI.
Lewis, Geoffrey (transl.) (1974). The Book of Dede Korkut. Middlesex: Penguin Books.
Mirz?zad?, H. (1990). Az?rbaycan Dilinin Tarixi Qrammatikası. Bakı: ADU.
Nikula, Henrik (2006). "Aspekte der Valenzlexikographie". Wörter - Ver- bindungen: Festschrift für Jarmo Korhonen zum 60. Geburtstag. Frankfurt am Main: Lang. 103-112.
Ozil, Şeyda (1990). Valenzwörterbuch deutsch-türkish (Arbeiten zur Mehr- sprachkeit, 38). Hamburg: Universität Hamburg.
Ruzicka, R. (1978). "Three Aspects of Valence". Valence, Semantic Case and Grammatical Relations. Amsterdam. 47-54.
Serebrennikov, B. i N. Gadjieva (1986). Sravnitel'no-İstoriçeskaya Gram- matika Tyurkskix Yazıkov. Moskva: Nauka.
Sev, Gülsel (2004). "Çıkma Durumu Ekinin Nesne Görevinde Kullanı- mı". V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri II. Ankara: TDK Yay. 2655-2666.
Seyfettin, Ömer (1999). Bütün Eserleri: Hikâyeler 2. İstanbul: Dergâh Yay.
_____, (2005). İlk Düşen Ak. Ankara: Elips Kitap.
_____, (2007). Bütün Eserleri: Hikâyeler 3. İstanbul: Dergâh Yay.
Sommers, H. L. (1987). Valensy and Case in Computational Linguistics. Edinburg.
Sultanov, Vugar (2001). "Türkçe Sözlüklerde Semantik-Sentaktik Bilgile- rin Verilmesi". Uluslararası Sözlükbilim Sempozyumu Bildirileri. Gazimağusa: DAÜ Basımevi. 179-190.
Tesnière, Lucien (1959). Eléments de syntaxe structurale. Paris: Klincksieck.
Tezcan, S. ve H. Boeshoten (2001). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: YKY.
Tietze, Andreas (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı. İs- tanbul-Wien: Simurg.
Timurtaş, Faruk Kadri (1994). Eski Türkiye Türkçesi: XV. Yüzyıl (Gramer - Metin - Sözlük). İstanbul: Enderun.
Tsalkalamanidze, A. A. (1987). Semantiko-Sintaksiçeskie Gruppı Glagolov v Uzbekskom Yazıke. Tbilisi: Metsniereba.
Yavuzarslan, Paşa (2003). "Türk Dilinin Tarihî Söz Varlığından Bir Ör- nek (İncimek)". Türkoloji Dergisi 16 (2): 91-102.
Yüce, Nuri (1993). Mukaddimetül-Edeb. (TDK Yayınları: 535). Ankara: TDK Yay.
X?lilov, Şam?ddin (1991). "Orta ?sr Az?rbaycan ?d?bi Dilind? Hal Kateqoriyası v? Onun Tarixi İnkişafı". Az?rbaycan Filologiyası M?s?l?l?ri. III. Buraxılış. Bakı: Elm: 215-229.
Zeynalov, F. ve S. ?lizad? (1988). Kitabi-D?d? Qorqud. Bakı: Yazıçı.