Suriye'nin İdlip İline Bağlı Cisr-i Şuğur Kasabası'ndaki Köprülü Mehmet Paşa'nın Vakıf Eserleri

Bu çalışmada, XVII. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı imparatorluk toprakları içerisinde girişmiş olduğu imar faaliyetleri ile dikkat çeken Köprülü ailesinin kurucusu, Köprülü Mehmet Paşa'nın, Suriye'nin İdlip İline bağlı Cisr-i Şuğur Kasabası'nda inşa ettirmiş olduğu menzil külliyesi konu alınmıştır. Köprülü Mehmet Paşa'nın vakfiyeleri ve tarihî kaynaklardan edinilen bilgilerden hareketle; külliyenin kale, han, hamam, cami, mescit ve sıbyan mektebinden oluştuğu tespit edilmiştir. Yapılan arazi çalışması sonucunda bu yapılardan hamam ve caminin sağlam bir şekilde, hanın ise sadece giriş kapısıyla ayakta durduğu tespit edilmiştir. Diğer anıtların ise günümüze ulaşamadığı belirlenmiştir. Tespit edilen anıtlar detaylı bir şekilde tanıtılarak Osmanlı Mimarisi içerisindeki konumları belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca tarihî vesikalardan hareketle külliyenin işleyişini sağlayan gelir kaynakları belirlenerek, külliyede istihdam edilen görevliler hakkında bilgiler verilmiştir.

The Foundation Monuments of Koprulu Mehmet Pasha in Jisr-esh Shughur in Idlib, Syria

This study focuses on the Menzil Külliye, built in the town of Jisr-esh Shughur in İdlip, Syria by Köprülü Mehmet Pasha, who was the founder of the Köprülü family and who stood out with his construction activities in the second half of the seventeenth century. Based on the historical resources and Köprülü Mehmet Pasha's endowment, it can be confirmed that the Külliye was composed of a castle, a caravanserai, a bath, a mosque, a masjid and a primary school. The fieldwork conducted in the region has shown that the bath and the mosque remain undamaged, that the caravanserai remains with only its entrance gate and that the remaining monu-ments have not survived to the present day. This article at-tempts to introduce these identified monuments in detail and understand their status in Ottoman architecture. In addition, based on historical records, the article identifies the sources of funding enabling the functioning of the Külliye and provides information about the officials employed in this complex.

PDF

___

Amasyalı Abdizade Hüseyin Hüsameddin (1928), Amasya Tarihi, C.IV, İstanbul.
Atalar, Münir (1993). "Hac Yolu Güzergahı ve Masrafı (Kara Yolu, 1253/1837)". Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırmaları ve Uygulamaları Merkezi Dergisi 4: 43-90.
Aytaç, İsmail (1998). Malatya ve Yöresi'ndeki Türk İslam Yapıları. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Behçet-i İbrahim. Silsiletü'l Asafiyyeti Fi Devleti'l-Hakaniyyeti'l-Osmaniyye (Tarih-i Sülale-i Köprülü). Köprülü Kütüphanesi. Ahmet Paşa. No: 212.
Boyraz, Zeki (1996). "Hekimhan'ın Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları". Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8(1): 63-86.
Çoban, Ahmet (2005). Hadikatü'l Vüzera Adlı Eserin Tenkitli Transkripsiyonu. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Çobanoğlu, Ahmet Vefa (1994). "Vezir Hanı". Dünden Bugüne İstanbul Ansi- klopedisi. C.7. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yay. 387.
De Laroque, Jean (1723). Voyage de Syrie et du Mont-Liban. Amsterdam: Kes- singer Publishing.
Denktaş, Mustafa (1997). "İncesu Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Külliyesi". Vakıflar Dergisi XXVI: 193-224.
Derin, Fahrettin Çetin (1993). Abdurrahman Abdi Paşa Vekâyi-nâme'si. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Durukan, Aynur (2007). "Aksaray Sultan Hanı". Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. 141-160.
Erdmann, Kurt (1961). Das Anatolische Karavansaray Des 13. Jahrhunderts. Berlin: Gebr. Mann.
Evliya Çelebi Bin Derviş Mehmed Zilli (1994). Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı sarayı Bağdat 305 Yazmasının Transkripsiyonu-Dizini. Haz. Seyit Ali Kahraman ve Yücel Dağlı. İstanbul: YKY.
Gökbilgin, Tayyip (1967). "Köprülüler". İslam Ansiklopedisi. C.VI. İstanbul: MEB Yay. 892-908.
İlgürel, Mücteba (2002). "Köprülü Mehmet Paşa". İslam Ansiklopedisi. C. 26. Ankara: TDV Yay. 258-260.
Köprülü, M. Fuad (1942). "j. Sauvaget, Les Caravanserails Syriens du Hadjdj de Constantinople (Ars İslamica, Vol. IV, 1937, p. 98-121, Haritalar, Planlar ve İlave Edilmiş Resimlerle". Vakıflar Dergisi 2: 468-472.
Kunt, Metin (1971). The Köprülü Years: 1656-1661. Doktora Tezi. ABD: Princeton Üniversitesi.
------- (1994). "The Waqf as an Instrument of Public Policy: Notes On The Kö- prülü Family Endowments". To Professor V. L. Menage on The Occasion of His Seventy-Fifty Birthday 15 April 1995. İstanbul: The Isis Press. 189-198.
Müderrisoğlu, Mehmet Fatih (1993). 16. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunda İnşa Edilen Menzil Külliyeleri. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
------- (2001). "Osmanlı Döneminde Anadolu Sağ Yolunun Adana-Antakya Güzergahı Üzerindeki Menzillerin Bugünkü izleri". Ortadoğu'da Osmanlı Dönemi Kültür İzleri Uluslar arası Bilgi Şöleni Bildirileri. C.II. Ankara: AKM Yay. 441-447.
Naima Mustafa Efendi (1969). Naima Tarihi. C. VI. Çev. Zuhuri Danışman. İstanbul: Zuhuri Danışman Yay.
Nayır, Zeynep (1975). Osmanlı Mimarlığında Sultan Ahmet Külliyesi ve Sonrası (1609-1690). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
Nour, A. Abdel (1983). "Le Réseau Routier De La Syrie Ottomane (XVIe-XVIIIe Siècles)". Arabica 30: 169-189.
Orhonlu, Cengiz (1990). Osmanlı İmparatorluğu'nda Derbent Teşkilatı. İstanbul: Eren Yay.
Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Halep (2007). Haz. Cengiz Eroğlu vd. Ankara: Global Strateji Enstitüsü Yay.
Sauvaget, Jean (1968). Les Caravanserails Syriens du Hadjdj de Constantinople. Ars Islamica IV: 98-121.
Önge, Yılmaz (1995). Anadolu'da XII-XIII. Yüzyıl Türk Hamamları. Ankara: VGM Yay.
Özbek, Yıldıray (2007). "Tuzhisar Sultan Hanı". Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. 175-194.
Sak, İzzet ve Cemal Çetin (2004). "XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti'nde Menziller ve Fonksiyonları: Akşehir Menzilleri Örneği". Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 16: 179-221.
Silahtar Fındıklılı Mehmet Ağa (1928). Silahtar Tarihi. C.I. İstanbul: Orhaniye Matbaası.
Smart, Christopher vd. (1815). The World Displayed; Or, A Collection Of Voyages And Travels, Selected From The Writers Of All Nations. Vol. 5. Dublin: Printed for J. Newbery.
Şenyurt, Oya (2008/2). "Geç Osmanlı İnşaat Ortamında "Bina Eminliği". METU JFA 25(2): 151-169.
Topçu, Sultan Murat (2010). XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Etkin Bir Bani Ai- lesi: Köprülüler. Doktora Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı (1995). Osmanlı Tarihi. C. III. Ankara: TTK Yay.
Watenpaugh, Heghnar (1999). The Image of an Ottoman City Imperial Archi- tecture and Urban Experience In Aleppo In The 16th And 17th Centu- ries. Doktora Tezi. ABD: Kaliforniya Üniversitiesi.
Yakar, Özgür Yücel vd. (2004). Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Yönleri İle Malatya. Malatya: Malatya Valiliği Yay.
Yücel, Abubekir Sıddık (1996). Mühürdar Hasan Ağa'nın Cevâhirü't-Tevârîh'i. Doktora Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.