Klasik Türk şairinin Poetikası üzerine

Edebî bir terim olarak poetika, şairlerin şiir yazarken bağlı bulun-dukları veya önemsedikleri şiirsel görüş ve kuralların bütününe verilen addır. Dolayısıyla her şairin ve şiir geleneğinin yazılmış veya yazılmamış bir poetikası olmalıdır. Bir şiir geleneğinin poetikasına tabi olan şairlerin bireysel poetikaları olmaz. Klasik Türk şairleri (divan şairleri), aynı şiir tarzının en güzel şiirlerini söylemeye çalışan şairlerdir. Şiirlerinde mizaç, yetenek ve eğilim farklılıklarının izleri görülebilir. Ancak bu farklılıklar, mensubu oldukları şiir geleneğinin poetikasını değiştirecek boyutta değildir. Onların poetikaları, tabi oldukları şiir geleneği tarafından önceden belirlenmiştir. Bundan dolayı divan şairleri modern anlamda bir poetika yazma ihtiyacı hissetmemişlerdir. Fakat onlar, konusu şiir olan beyitler ve şiirler yazmışlar, divan şiirinin geleneksel teşbih malzemesini şiir için yaptıkları tasvirlerde de kullanmışlardır. Biz bu çalışmada divan şiirinin doğru anlaşılmasında önem arz ettiğine inandığımız tanım ve teşbihleri bir araya getirdik. Divan şairinin nükteli ve etkileyici şiirler yazarak şairlik yeteneğini göstermek, eğlenmek, eğlendirmek, sosyal ve edebî çevresinin takdirini kazanmak istediğini ortaya koymaya çalıştık.

PDF

___

Ahmet Hâşim (1992). Üç Eser: Bize Göre, Gurabâhâne-i Laklakan, Frankfurt Seyahatnamesi. Haz. Mehmet Kaplan. İstanbul: MEB Yay.

Ak, Coşkun (1987). Kanûnî Sultan Süleyman, Muhibbî Dîvânı: İzahlı Metin. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.

Akay, Hasan (1998). Servet-i Fünûn Şiir Estetiği. İstanbul: Kitabevi.

Akkuş, Metin (1993). Nef’î Divânı. Ankara: Akçağ Yay.

Aksan, Doğan (2005). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili. Ankara: Engin Yay.

Akyüz, Kenan vd. (1990). Fuzûlî Divanı. Ankara: Akçağ Yay.

Andrews, Walter G. (2003). Şiirin Sesi, Toplumun Şarkısı. Çev. Tansel Güney. İstanbul: İletişim Yay.

Atalay, Mehmet (2005). Yenişehirli Avni Bey Farsça Divan. Erzurum: Aktif Yay.

Aydemir, Yaşar (2000). Behiştî Dîvânı. Ankara: MEB Yay.

Beyzâdeoğlu, Süreyya A. (2000). Sünbülzâde Vehbî. İstanbul: Şûle Yay.

Bilgegil Zöhre (1997). M. Kaya Bilgegil’in Makaleleri. Ankara: Akçağ Yay.

Bilkan, Ali Fuat (1997). Nâbî Dîvânı. İstanbul: MEB Yay.

Buhârî, İsmail b. İbrahim (ty). Sahîhu’l-Buhârî I-VIII. İstanbul: Yy.

Cowan, J. M. (1976). Arabic-English Dictionary: The Hans Wher Dictionary of Modern Written Arabic. New York: Spoken Language Services, Inc.

Çapan, Pervin (1993). 18. yy. Tezkirelerinde Edebiyat Araştırma ve Tenkidi. Doktora Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.

Çetişli, İsmail (2004). Metin Tahlillerine Giriş 1: Şiir. Ankara: Akçağ Yay. Dilçin, Cem (1986). “Gazel”. Türk Dili: Türk Şiiri Özel Sayı II (Divan Şiiri). 78-247.

Doğan, Muhammet Nur (1996). “Fuzûlî’nin Poetikası”. Fuzûlî Kitabı: 500. Yılında Fuzûlî Sempozyumu Bildirileri. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yay. 81-107.

——— (1997). Fuzûli’nin Poetikası. İstanbul: Kitabevi.

——— (2000). Leyla ve Mecnun. İstanbul: YKY.

Enginün, İnci (2006). “Cenap Şahabettin”. Servet-i Fünun Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yay. 103-205.

Enginün, İnci ve Zeynep Kerman (1987). Ahmet Haşim: Bütün Şiirleri. İstanbul: Dergâh Yay.

Erbay, Erdoğan (1999). Eskiler ve Yeniler: Tanzimat ve Servet-i Fünun Neslinin Divan Edebiyatına Bakışı. Erzurum: Akademik Araştırmalar.

Ertem, Rekin (1995). Yahya Divanı. Ankara: Akçağ Yay.

Gölpınarlı, Abdülbaki (1972). Nedîm Divanı. İnkilap ve Aka Kitabevleri, İstanbul: Şenoğlu Matbaası.

Kalkışım, Muhsin (1994). Şeyh Gâlib Dîvânı. Ankara: Akçağ Yay.

Kalpaklı, Mehmet (2003). “Osmanlı Şiirine Genel Bir Bakış Denemesi”. Doğu Batı 22: 39-52.

Kam, Ferit (2003). Divan Şiirinin Dünyasına Giriş: Âsâr-ı Edebiye Tetkikatı. Haz. Halil Çeltik. Ankara: MEB Yay.

Kaplan, Mahmut (1995). Hayriyye-i Nâbî: İnceleme-Metin. Ankara: AKM Yay.

Karacan, Turgut (1991). Bosnalı Alâ’eddin Sâbit, Divan. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yay.

Karahan, Abdülkadir (1985). Nef’î Divanı’ndan Seçmeler. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.

——— (1987). Nâbî. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.

Kırlangıç, Hicabi (2001). “Câmî’nin Şiir Görüşü”. Nüsha 1(2): 19-32.

Kocatürk, Vasfi Mahir (1963). Saz Şiiri Antolojisi. Ankara: Ayyıldız Matbaası. Küçük, Sabahattin (1994). Bâkî Dîvânı. Ankara: TDK Yay.

Levend, Agâh Sırrı (1994). Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Safhaları. Ankara: TDK Yay.

——— (1999). “Eski Edebiyatımızın Dili”. Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler. Haz. Mehmet Kalpaklı. İstanbul: YKY. 90-91.

Macit, Muhsin (1997). Nedim Divanı. Ankara: Akçağ Yay.

Mengi, Mine (2000). Divan Şiiri Yazıları. Ankara: Akçağ Yay.

Mermer, Ahmet (1991). Mezâkî: Hayatı, Edebî Kişiliği ve Dîvânı’nın Tenkidli Metni. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.

Moran, Berna (1988). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: Cem Yay.

Müslim, Ebu’l Huseyn el-Kuşeyrî (1983). Sahîhu Muslim. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî I-IV+Fihrist Beyrut.

Okay, Orhan (1990). “Şiir Sanatı Üzerine”. Sanat ve Edebiyat Yazıları. İstanbul: Dergah Yay. 34-39

Okçu, Naci (1993). Şeyh Galib: Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri, Şiirlerinin Umumi Tahlili ve Divanın Tenkidli Metni, I-II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Rızâ (1312). Rıza Tezkiresi. İstanbul: İkdam Matbaası.

Sabrî (1296). Dîvân-ı Sabrî-i Şâkir. İstanbul: El-Cevâib Matbaası.

Sünbülzâde Vehbî (1253/1837). Vehbî Dîvânı. Bolak (Süleymaniye Kütüphanesi, Darülmesnevi, no: 422). 11-13.

Tanpınar, Ahmet Hamdi (1999). “Eski Şiir”. Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler. Haz. Mehmet Kalpaklı. İstanbul: YKY. 78-79.

——— (2000). Edebiyat Üzerine Makaleler. Haz. Zeynep Kerman. İstanbul: Dergâh Yay.

Tarlan, Ali Nihat (1992a). Necatî Beg Divanı. Ankara: Akçağ Yay.

——— (1992b). Hayâlî Divanı. Ankara: Akçağ Yay.

——— (1999). “Farsça Divan’ın Önsözü”. Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler. Haz. Mehmet Kalpaklı. İstanbul: YKY. 9-12.

Tevfik Fikret (2000). Dil ve Edebiyat Yazıları. Haz. İsmail Parlatır. Ankara: TDK Yay.

Tirmizî, Muhammed b. İsa (1987). el-Câmiu’s-Sahîh. thk. Kemâl Yûsuf el-Hût, I-V. Beyrut.

Tolasa, Harun (1982). “Divan Şairlerinin Kendi Şiirleri Üzerine Düşünce ve Değerlendirmeleri”. Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 1: 15-46.

——— (1986). “18. yy.’da Yazılmış Bir Divan Edebiyatı Terimleri Sözlüğü – Müstakimzâde’nin Istılâhâtü’ş-Şi’riyye’si-II”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi XXIV-XXV: 363-379.

——— (1999). “Klâsik Edebiyatımızda Divan Önsöz (Dîbâce)leri; Lâmi’î Divanı Önsözü ve (Buna Göre) Divan Şiiri Sanat Görüşü”. Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler. Haz. Mehmet Kalpaklı. İstanbul: YKY. 229-244.

Tunç, Semra (2000). “Muhibbî Dîvânında Şiir ve Şair ile İlgili Değerlendirmeler”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi 7: 265-283.

Ünaydın, Ruşen Eşref (2000). Diyorlar ki. Haz. Şemseddin Kutlu. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Üzgör, Tahir (1990). Türkçe Dîvân Dîbâceleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Yahyâ Bey (1977). Dîvân. Haz. Mehmed Çavuşoğlu. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.

Ziya Paşa (1999). “Şiir ve İnşa”. Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler. Haz. Mehmet Kalpaklı. İstanbul: YKY. 25-27.