Alman Deniz Ataşesi Humann'ın Mektuplarında Enver Paşa
Osmanlı İmparatorluğu'nun, Birinci Dünya Savaşı'nda müttefik olduğu Almanya ile ilişkisinin çok daha öncelere dayandığı ve bazı cephelerde Alman subayların Türk subayları ile ortak düşmana karşı savaştığı bilinmektedir. Bu savaşta Başkomutan Vekili ve Harbiye Nazırı sıfatıyla görev yapan Enver Paşa'nın II. Meşrutiyet'in ilanından Birinci Dünya Savaşı'nın bitimine kadar Osmanlı İmparatorluğu'nda adından en çok söz ettiren kişilerden biri olduğu muhakkaktır. Enver Paşa'nın bu süreçte Osmanlı topraklarında görev yapan Deniz Binbaşı Hans Humann ile yakın bir dostluk kurduğu ve bu dostluğun temelinde çocukluk arkadaşlığının yattığı Türk tarihinde pek bilinmemekte ya da dillendirilmemektedir. 1917 yılına kadar İstanbul'da Alman Deniz Ataşesi olarak görev yapan Binbaşı Hans Humann'ın 14 Nisan 1915-26 Aralık 1915 tarihleri arasında Enver Paşa'ya yazdığı yirmi iki mektup bu çalışmanın odak noktasını oluşturmaktadır. Çalışmada, Osmanlı İmparatorluğu'nda 1915 yılında yaşanan olaylara Humann'ın bakış açısıyla da olsa kısmen ışık tutabilecek olan bu mektuplarda adı geçen kişiler hakkında yazılanların ne derece gerçek olduğu tespit edilmeye ve değerlendirilmeye çalışılmıştır.
Enver Pasha in The Letters of The German Naval Attache Humann
It is known that the relationship between the Ottoman Empire and its ally - Germany - in World War I dates back to earlier periods, and that the German officers fought on the same side with Turkish officers against mutual enemies in some fronts. It is also true that Enver Pasha, who served with the titles of Commander-in-Chief and Minister of War during WW I, was one of the most wellknown statesmen since the declaration of II. Constitutional Monarchy until the end of the WW I. However, it is either not known or not highlighted enough in Turkish history that Enver Pasha had an close friendship with Hans Humann, the German Naval Attache of the time, based on a good rapport during their childhood. The 27 letters - mailed between April, 14, 1915 and February 10, 1916 - sent to Enver Pasha by Lieutenant Commander Hans Humann, who worked as the naval attaché in Istanbul until 1917, form the main focus of this study. This article tries to evaluate and determine to what extent the information given about the people mentioned in the letters, which partially shed light upon the events in Istanbul in 1915-1916 albeit from Humann's perspective, is true.
___
- Arşiv Belgeleri
- Archiv der Marine, Kriegsakten 1-105 (60876), Enver Pascha: 1-27.
- İnceleme Eserler
- Abrahamian, Ervand (2001). Modern İran Tarihi. İstanbul: İş Bankası Yay.
- Akgül, Ahmet (2011). Osmanlı'dan Cumhuriyete Kripto Yahudiler ve Pakraduniler. İstanbul: Togan Yay.
- Aksu, Kenan (2007). İngiliz Gizli Belgelerinde Enver Paşa. İstanbul: Çatı Kitapları.
- Arıkan, Mustafa (2010). Osmanlı Arşiv Vesikalarına Göre Osmanlı-İran İlişkileri (1914- 1918. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
- Arslan, Emir Şekip (2005). Ölüme Giden Üç Osmanlı. İstanbul: Çatı Kitapları.
- Aydemir, Şevket Süreyya (1970). Makedonya'dan Ortaasya'ya Enver Paşa I. II. III. Cilt. İstanbul: Remzi Kitapevi.
- Birdulak, Togay Seçkin (2013). "Osmanlı Basınında Mahmut Şevket Paşa Suikastı". Bilig 65: 72-88.
- Cengiz, Halil Erdoğan (1991). Enver Paşa'nın Hatıraları (1881-1908). İstanbul: İletişim Yay.
- Ege, Abidin (2011). Çanakkale, Irak ve İran Cephelerimizden Harp Günlükleri. İstanbul: İş Bankası Yay.
- Kösoğlu, Nevzat (2008). Şehit Enver Paşa. İstanbul: Ötüken Yay.
- Kurtcephe, İsrafil ve Mustafa Balcıoğlu (1992). "Birinci Dünya Savaşı Başlarında Romantik Bir Türk-Alman Projesi, Hüseyin Rauf Bey Müfrezesi". OTAM (III): 249-268.
- Kutay, Cemal (1992). Osmanlıdan Cumhuriyete Yüzyılımızda Bir İnsanımız: Hüseyin Rauf Orbay (1881-1964). C. III. İstanbul: Kazancı Kitap.
- Metin, Barış (2007). Birinci Dünya Savaşı'nda İran Coğrafyasında Etnik, Dini ve SiyasiMücadeleleri. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
- Neulen, Hans Werner (2002). Feldgrau in Jerusalem. München: Universitas.
- Nour, Tarig Mohammed (2005). "Birinci Dünya Savaşı'nda Emperyalizme Karşı Türklerin Yanında Yer Alan Darfur Hâkimi Ali Dinar (1898-1916). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 61.
- Orbay, Rauf (2003). Siyasi Hatıralar. İstanbul: Örgün Yay.
- ___. (2004). Cehennem Değirmeni Siyasi Hatıralarım. İstanbul: Truva Yay.
- Ortaylı, İlber (2002). Osmanlı İmparatorluğu'nda Alman Nüfuzu. İstanbul:Yay.
- Panos, Levon (2007). Emperyalistler Kıskacında Ermeni Tehciri. İstanbul: IQ Kültür.
- Papen, Franz von (1952). Der Wahrheit eine Gasse. München: Paul List Verlag.
- Sabis, Ali İhsan (1990). Harp Hatıralarım Birinci Cihan Harbi I. II. Cilt. İstanbul: Nehir Yay
- ISSN: 1301-0549
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 1996
- Yayıncı: Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı