Abdullah Tukay ' ın şiirlerinde efsane ve masal unsurları

Toplumların hafızasında yaşayan halk bilimi malzemesi, amatör veya profesyonel araştırmacılar tarafından derlenir, incelenir ve yayımlanır. Bu malzeme zaman zaman, yazılı edebiyatı da içine alan güzel sanatların birçok alanında sanatçılar tarafından kullanılır. Yazılı edebiyatın temsilcisi olan bazı şair ve yazarlar eserlerinde folklor ürünlerine -aynen veya değiştirerek- yer verirler. Abdullah Tukay da şiirlerinde, özellikle halk biliminin alt dalı olan halk edebiyatı türlerinden faydalanan şairlerden biridir. Tukay, 19. yüzyılın sonu ile 20. yüzyılın başında Tatar (Kazan) fikir ve sanat dünyasında yetişmiş, genç yaşta vefat etmesine rağmen şiirleri ve fikirleriyle Tatar edebiyatının önemli temsilcilerinden biri olmuştur. Tukay, milli Tatar edebiyatının gelişmesi için halk edebiyatına yönelmeyi düşünmüş ve şiirlerinde bu konudaki unsurlara yer vermiştir. Şiirlerinde halk biliminin birçok unsurunu kullanmasına rağmen, özellikle efsane ve masal türlerini tercih etmiştir. Bu makalede ilk olarak Abdullah Tukay'ın halk edebiyatıyla ilgili fikirleri ele alınmıştır. Daha sonra onun "Süreli, Su Anası, Kük Sıyır..." gibi şiirlerinde efsane ve masalları kullanış biçimi ve vermek istediği mesajlar incelenmiştir.

___

"The One Who Guards the Forest", http://www.zb.eco.pl/gb/20/forest.htm (10.01.2003).

Alptekin, Ali Berat (2005). Hayvan Masalları. Ankara: Akçağ Yay.

Arat, Reşit Rahmeti (1964). "Abdullah Tukay". Türk Kültürü 19: 76-81.

Atnur, Gülhan (2002). Başkurt ve Tatar Efsaneleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Motif Çalışması. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Atnur, Gülhan(2007). "Tatar Halk Anlatılarında Süreli Tipi". Milli Folklor 73: 26-30.

Başgöz, İlhan (1992). Sibirya'dan Bir Masal Anası. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Bezertinov, Rafael (2000). "Old-Turkic Deities", http://www.geocities.com/ turklukbilgisi/OLDTURKICDEITES.htm (15.07.2003).

Boratav, Pertev Naili (2003). 200 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: K Kitaplığı.

Çobanoğlu, Özkul (1999). Halk Bilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yay.

Çoruhlu, Yaşar (2000). Türk Mitolojisinin Anahatları. İstanbul: Kabala Yay.

Elçin, Şükrü (1992). "Folklor ve Halk Edebiyatının Millî Birliğin Oluşmasındaki Rolü". Türk Kültürü XXX (351): 391-405

Ergun, Metin (1997). Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.

Ergun, Pervin (2005). "Altay Destanlarında ve Anadolu Türk Masallarında Tastarakay-Keloğlan". Milli Folklor 9(68): 78-84.

Gatine, Hamide (1974). Tatar Halik Ekiyatları. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.

Gıyleceddinov, Selim M. (1987). Tatar Halik İcadı (Rivayatler hem Legendalar). Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.

İnan, Abdülkadir (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm, Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.

İnan, Abdülkadir(1998). Makaleler ve İncelemeler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.

Jobes, Gertrude (1962). Dictionary of Mythology Folklore and Symbols. New York: Scarecrow Press.

Minnullin, K. M. (1998). Şigriyet hem Cır. Kazan: Megarif Neşriyatı.

Nezirşina, Fenüze (1997). Başkort Halik İcadı- Riveyetter, Legendalar. Öfö: Başkortostan Kitap Neşriyatı.

Öner, Mustafa (1991). "Abdullah Tukay'ın Bir Şiiri: Süreli". EÜ. Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları VI: 193-239.

Özkan, Fatma (1992). "Abdullah Tukay'ın Halk Edebiyatı ile İlgili Görüş ve Düşünceleri". Milli Folklor 2 (16): 30-31.

Özkan, Fatma (1994). Abdullah Tukay'ın Şiirleri, İnceleme-Metin-Aktarma. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.

Sakaoğlu, Saim (1999). Masal Araştırmaları. Ankara: Akçağ Yay.

Seyidoğlu, Bilge (1997). Erzurum Efsaneleri. İstanbul: Erzurum Kitaplığı.

Tan, Nail (1988). Folklor (Halkbilimi)-Genel Bilgiler. İstanbul: Halk Kültürü Yay.

Taymas, Abdullah Battal (1963). "Kazardı Şair Abdullah Tukay Üzerine". Türk Kültürü 9: 40-47.

Temir, Ahmet (2001). "Edebiyat Tarihçisi Abdurrahman Sadi'ye Göre Tatar Şairi Abdullah Tukay". Kök Araştırmalar III (1): 137-144.

Tukay, Gabdulla (1996). Saylama Eserler. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.

Yılar, Ömer (2005). Halk Bilimi-Eğitim İlişkisi ve İlköğretim İkinci Kademe Ders Kitaplarının Halk Bilimi Açısından Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi

Zülfikar, Hamza (1967). "Abdullah Tukay". Türk Kültürü VI (66): 374-385