Şebüsteri’nin Tasavvuf Felsefesi ve Gülşen-i Raz’daki Görüşlerinin İncelenmesi

Mahmud Şebüsteri, kültür ve felsefenin yoğun olduğu; tasavvufi düşüncenin ön planda tutulduğu İran'ın Tebriz kentinde 1284 ve 1319 yılları arasında yaşamış bir mutasavvıf ve şairdir. Kısa ömrüne rağmen tasavvufi düşünceye çok büyük katkıları olan eserler kaleme almıştır. Eserleri çoğunlukla tasavvuf, kelâm ve fel-sefe konuları ile ilgilidir. Şebüsterî’nin zihin dünyasını tasavvufî şiirin öncüleri olan Ebû Saîd Ebü’l-Hayr, Ferîdüddin Attâr ve Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin etkilediğini ve onların aşk ve vecd yollarını tercih ettiğini ileri sürebiliriz. Özel-likle Gülşen-i Raz İslam düşünce tarihinde tasavvuf felsefesi açısından bir şahe-ser olarak kabul görmüştür. Gülşen-i Raz Horasan sûfîlerinden Emîr Hüseynî Sâdât-ı Herevî’nin sorularına cevap olarak şeyhi Bahâeddin Ya’kûb’un isteğiyle kaleme alınan Farsça bir mesnevidir. Bu eser üzerine birçok şerh yazılmış olup çeşitli dillerde bu eserin çevirisini görmek mümkündür. Şebüsteri bilgi ve mana ehli tarafından kendisine sorulan sorulara verdiği cevaplardan bu eserin meyda-na geldiğini söylemektedir. Emir Hüseynî’nin sorularının, tam da tasavvuf felse-fesi açısından sorulması gereken sorular olması bizim için büyük bir talihtir. Çünkü Gülşen-i Raz’daki sorular ve yanıtlar tam olarak bir tasavvuf felsefesini in-şa eder. Biz de onun bu eserindeki tasavvuf felsefesi görüşlerini bu çalışmada açıklama, betimleme ve yorumlama tekniği ile değerlendirmeye çalışacağız. İşte tüm bu sorulara verilen cevaplar Gülşen-i Raz'ın tasavvuf felsefesi hakkında bize bilgi vermektedir. Biz de bu bilgiler ışığında Şebüsteri’nin tasavvuf felsefesini derli toplu ortaya koymaya, yeri geldikçe diğer büyük sufi ve düşünürlerin gö-rüşleriyle karşılaştırmaya ve felsefi olarak değerlendirmeye çalışacağız.

Shabistari’s Philosphy of Sufism and Examination Views in the Gulshan-i Raz

Shabistari, Mahmud ibn ʻAbd al-Karim (1284-1319) lived in the city of Tabriz, Iran, where Sufi life, culture and philosophy were widespread. Despite his short life, he produced works that made great contributions to Sufism. His works were mostly devoted to Sufism, theology, and philosophy. Shabistari’s in-tellectual world was inspired by Abu Said Abu al-Khayr, Shaikh Farid al-Din ʻAttar, and Mawlana Jalal al-Din Muhammad al-Rumi who were the pioneers in Sufi poetry. Especially Gulshan-i Raz is considered a masterpiece in terms of the philosophy of Sufism. Gulshan-i Raz is a Persian mathnawi composed with the request of his sheik Baha al-Din Yaʻqub answering the questions asked by one of the Khorasan Sufis, Amir Husayn Husayni. There are plenty of commen-taries on Gulshan-i Raz, and it was translated into many languages. Shabistari stated that this work consisted of the answers to the questions asked by schol-ars and spirituals. The fact that Amir Ḥusayni’s questions were the required in-quiries regarding the philosophy of Sufism is both interesting and gratifying. Hence, the answers in Gulshan-i Raz constitute an exact example for Sufism. In this paper, Shabistari’s views on the philosophy of Sufism will be explained, de-scribed, and re-evaluated. The answers to all these questions give us infor-mation about the philosophy of Gulshan-i Raz. In light of this information, Shabistari’s views on the philosophy of Sufism will be analyzed and evaluated.

PDF

___

Ayık, H. (2019). Farabi’de Dil- Mantık İlişkisi. İstanbul: Köprü Yayınları. Cengiz, M. (2016). Şebüsteri ve Gülşen-i Raz. İstanbul: Litera Yayıncılık.
Daye, N. (2013). Mirsadu’l -İbad: Sufilerin Seyri. (Çev. H. Uygur). İstanbul: İlk Harf Yayınları.
Kayseri, D. (2012). Vahdet-i Vücud Felsefesi. (Çev. M. Bayraktar). İstanbul: Marma-ra üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Gazali, A. (2008). Sevanihu’l Uşşak. (Çev. T. Koç & M. Çetinkaya). Ankara: Hece Yayınları.
Hemedani, A. (2015). Temhidat. (Çev. H. Baltacı). İstanbul: Dergâh Yayınları.
Herakleitos (2009). Fragmanlar. (Çev. C. Çakmak). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Hölderlin, F. (2012). Şiir ve Tragedya Kuramı. (Çev. M. B. Albayrak). İstanbul: Notos Kitap.
Iraki, F. (2012). Aşk Metafizği. (Çev. E. Alkan). İstanbul: Hayy Kitap.
İzutsu, T. (1998). İbn Arabi’nin Fusus’undaki Anahtar Kavramlar. (Çev. A. E. Yük-sel). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
İzutsu, T. (2002). İslam Mistik Düşüncesi Üzerine Makaleler. (Çev. R. Ertürk). İstan-bul: Anka Yayınları.
Konevi, S. (2009). Fatiha Süresi Tefsiri. (Çev. E. Demirli). İstanbul: İz Yayıncılık.
Konuk, A. A. (2011). Gülşen-i Raz. (Çev. & şerh. A. A. Konuk; haz. C. Gündoğdu). İstanbul: İlk Harf Yayınları.
Özgen, M. K. (2020b). Mistisizm ve Tasavvuf Felsefesinde Hikmet Dili. Felsefe Dünyası, 72, 93-123.
Özgen, M. K. (2020a). Gılgamış Destanında ve Mistisizmde İçsel Yolculuk. Kare: Uluslararası Karşılaştırmalı Edebiyat, Tarih, Düşünce Dergisi, 9, 1-33.
Öztürk, Y. N. (1976). Hallac-ı Mansur ve Eseri. İstanbul: Yeni Boyut Yayınları.
Şebüsteri, M. (2011). Gülşen-i Raz. (Çev. A. Gölpınarlı). İstanbul: Türkiye İş Ban-kası Kültür Yayınları.
Şebüsteri, M. (2006). Gizler Bahçesi. (Çev. İ. Nurazer). İstanbul: Şule Yayınları.
Şebüsteri, M. (2015). Gülşen-i Raz. (Çev. R. Elçi). İstanbul: Litera Yayıncılık.
Şebüsteri, M. (1999). Gülşen-i Raz. (Çev. Y. Mustafaoğlu). İstanbul: Kitsan Yayın-cılık.
Şirvai, S. Y. (2015). Şifaü’l Esrar: Sufi Yolunun Sırları. (Çev. M. Rıhtım). İstanbul: Sufi Kitap.
Tevfik, R. (2019). Gülşen-i Raz Hakkında Tetebbu’at-ı Felsefiyye. (Haz. K. Kahrama-noğlu & A. Utku). Konya: Çizgi Kitabevi.
Yazır, M. H. (2011). Hak Dini Kuran Dili, cilt 8. (Haz. İ. Karaçam & E. Işık & N. Bolelli & A. Yücel). İstanbul: Azim Dağıtım.
Zimmermann, J. (2020). Hermeneutik. (Çev. M. Çetin). İstanbul: Say Yayınları.