Dünya Kavramı ve İçeriği: Râzî’nin Tefsiri Bağlamında Bir Bakış
İslam bilimleri metodolojisi, İslam medeniyetinin benimsediği temel kavramların değer alanını ilahi vahyin (Kur’ân ve Sünnetin) buyrukları doğrultusunda belirlemekle temayüz eder. Kelâm, fıkıh, tasavvuf ve felsefe (hikmet) gibi İslam bilimlerini oluşturan temel nazariyat disiplinleri, var olana dair incelemelerinde ilahi vahyin anlam çerçevesini açıklamaya matuf bir bakış açısı ortaya koyarlar. Bu noktada Kur’ân’ın başlıca dikkat çektiği kelimelerden biri olan “dünya”, nazarî disiplinlerin bir mahiyet ve değer belirleme açısından ilk kavramlarından biri olarak öne çıkar. Dünya nedir, vahye muhatap olan insan dünyayı nasıl anlamalıdır ve ona nasıl bir değer atfetmelidir? Bu çalışmada vahiy merkeze alınarak dünya hakkında bir akli çerçevenin nasıl çıkarılabileceğinin bir örneği, nazari disiplinlerin önemli şahsiyeti olarak bilinen bir alim olan Fahruddin er-Râzî’ye referansla incelenecek, bunun yanında benzer bütünlükçü bakış açısına sahip diğer ulemaya yeri geldiğinde atıf yapılacaktır. Başta hayatının son zamanlarında yazdığı tefsiri olmak üzere Fahruddin er-Râzî’nin metinlerinin odak noktasına alınması, kendisinin İslam ilimleri geleneğinde ilahi vahyin akli izahını yapmayı heden alan başlıca iki disiplin olan kelâm ve felsefenin duruşlarında köşe taşı bir konumda olması ve fıkıh ve tefsir diğer İslamî disiplinlerde de söz sahibi olması nedeniyledir. Sonuçta Fahruddin er-Râzî’nin ortaya koyduğu çerçevede bir müslüman için, dünyanın her zaman mütelâzım (gerektirici) kavramı olan “ahiret” ile birlikte değerlendirilmesi gerektiği ve vahyi temel alan bakış açısının dünya-ahiret birliğine vurgu yaptığı tespiti üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Ahlak, Tasavvuf, Dünya-Ahiret, Zühd, Fahruddin er-Râzî
Keywords:
Ahlak, Tasavvuf, Dünya-Ahiret, Zühd, Fahruddin er-Râzî,
___
- Altuntaş, Mehmet. “Tevrat ve Kur’an’a Göre Yahudilerin Dünyaya Bakışı”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (2013), 89-110.
- Altuntaş, Mehmet. “Dünyanın Değerine Dair Ayetler Üzerine Bir İnceleme”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13 (2018), 103-28.
- Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-beyân. İstanbul: Eser Kitabevi, 1389.
- Câbir b. Hayyân. el-Hudûd. Abdülemîr el-A‘sam. el-Mustalahü’l-felsefî inde’l-arab. Kâhire: el-Hey’etü’l-Mısriyye, 1989.
- Gazâlî, Ebû Hâmid. İhyâ’ü ulûmi’d-dîn. trc. A. Serdaroğlu. İstanbul: Bedir, 2002.
- Hâdimî, Ebû Sa‘îd. el-Berîka Şerhü’t-Tarîka. İstanbul: y.y., 1203.
- İbn Âbidîn, Muhammed Emîn. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr. İstanbul: Şirket-i Sahafiyye-i Osmâniyye, 1307.
- İcî, Aduddudîn. el-Mevâkıf fî ilmi’l-kelâm. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, ts.
- İhvânü’s-Safâ. Resâ’il’u İhvâni’s-safâ ve hullâni’l-vefâ. 5 cilt. Nşr. Ârfi Tâmir. Beyrut: Menşûrâtu ‘Uveydân, 1995.
- Karakuş, Abdulkadir. “Kur’an Perspektifinden Dünya ve Ahiret Arasındaki Münasebet”. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (2018), 203-220.
- Kefevî, Ebu’l-Bekâ. Külliyyât. nşr. A. Derviş, M el-Masrî. Beyrut: Müessesetü’l-Risâle, 2012.
- Kocaman, Kasım. “Tasavvufta İnsanın Eğitim Sürecinde Aşılması Gereken Engel: Dünya”. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 2016 (4), 561-588.
- Kutluer, İlhan. Yitirilmiş Hikmeti Ararken. İstanbul: İz, 2012.
- Merzûkî, Ebû Ali Ahmed b. Muhammed. el-Ezmine ve’l-emkine. nşr. Halil Mansur. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
- Mütercim Âsım Efendi. el-Okyânûs fî tercemeti Kâmûs. İstanbul: yy., 1230.
- Nâblusî, Abdülganî. el-Hadîkatü’n-Nediyye Şerhu’t-Tarîkâti’l-Muhammediyye. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1290.
- Râzî, Fahrüddîn Muhammed b. Ömer. Mefâtîhü’l-gayb. Kahire: el-Matba’atü’l-Âmire, 1308.
- Râzî, Fahrüddîn Muhammed b. Ömer. Nihâyetü’l-‘ukûl. nşr. Sa‘îd Fûde. Beyrut: Dârü’z- Zehâir, 2015.
- Râzî, Fahrüddîn Muhammed b. Ömer. el-Kâşif ‘an usûli’d-delâ’il ve fusûli’l-‘ilel. nşr. A. H. Sekkâ. Beyrut: Dârü’l-Ceyl, 1992.
- Sa‘îd b. Dâdhürmüz. Risâle fî fazli’l-âhire ‘ale’d-dünyâ. Kaya, Veysel. Felsefe ve Vahiy: Said b. Dadhürmüz ve Felsefi Risaleleri. İstanbul: Klasik, 2018.
- Siğnâkî, Hüsameddin Hüseyin. et-Tesdîd fî şerhi’t-Temhîd. nşr. Ali Tarık Ziyat Yılmaz. İstanbul: TDV Yayınları, 2020.
- Şeker, Fatih M. Osmanlı İslâm Tasavvuru. İstanbul: Dergah, 2015.
- Teftâzânî, Sa‘düddîn. Şerhü’l-Akâ’id. Kelâm İlmi ve İslam Akâidi, çev. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergah Yayınevi, 1999.
- ISSN: 2148-3728
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2014
- Yayıncı: Bülent Ecevit Üniversitesi