İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA BİR GÖÇ TRAJEDİSİ: STRUMA

İnsanların bulundukları yeri kendi iradeleri dışında terk etmeleri zorunlu göç olarak tanımlanmıştır. Savaşlar, dini siyasi etnik baskılar ve güvenlik ihtiyacı zorunlu göçün nedenleri arasındadır. İkinci Dünya Savaşı’nda insanlık suçları yönünden birçok suça imza atan Nazi Almanya’sı faaliyetlerini Almanya ile sınırlı tutmamıştır. Nazi Almanya’sının Avrupa’da işgal ettiği ülkelerde de Yahudi karşıtı yasaları uygulamalarıyla Romanya’da ikamet etmekte olan Yahudilerin can güvenliği tehlikeye girmiştir. Romanyalı Yahudiler, Campania Mediteranea de Vapores Limitada isimli bir acenteden Panama bandıralı Struma gemisini kiralayarak, Türkiye karasularından geçip Filistin’e ulaşmak istemişlerdir. Struma, 1830 model bir kömür gemisidir. 12 Aralık 1941’de Köstence limanından 769 yolcu ve 10 mürettebatla yola çıkan geminin motoru İstanbul’a varmadan çatlamıştır. Onarıldıktan sonra İstanbul Boğazına varınca ikinci kez motor arızası yaşamıştır. Almanya’nın baskısıyla gemideki yolcuların kıyıya çıkmasına izin verilmezken Struma, dokuz hafta boyunca Sarayburnu’nda bekletilmiştir. İngiltere, ABD büyükelçiliği ile Vehbi Koç’un girişimleriyle bazı yolcuların inmesine izin verilmiştir. 23 Şubat 1942’de Struma Şile açıklarına çekilmiştir. 24 Şubat 1942 sabahı bir denizaltı tarafından batırılmıştır. 768 kişi hayatını kaybederken iki kişi kurtulmuştur. 1970’lerde Sovyet arşivleri ışığında geminin bir Sovyet denizaltısı tarafından batırıldığı anlaşılmıştır. Türk edebiyatında birçok romanın konu edindiği Struma’nın zorunlu göç yolculuğu felaketle sonuçlanmıştır. Bu çalışmayla Struma faciasını inceleyerek göç araştırmaları literatürüne katkı sağlanması amaçlanmıştır. Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, tetkik ve telif eserler ile dönemin Türk basını bu çalışmanın kaynaklarını teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Holokost, İkinci Dünya Savaşı, Romanya, Struma, Yahudi, Zorunlu Göç.

A MIGRATION TRAGEDY IN WWII: STRUMA

Forced migration is defined as people leaving their place of residence against their will. Wars, religious, political, ethnic pressures and the need for security are among the causes of forced migration. Nazi Germany, which committed many crimes in terms of crimes against humanity in the Second World War, did not limit its activities to Germany. With the implementation of anti-Semitic laws in the countries occupied by Nazi Germany in Europe, the safety of the Jews residing in Romania was endangered. Romanian Jews wanted to reach Palestine through Turkish territorial waters by chartering the Panama-flagged Struma ship from an agency called Campania Mediteranea de Vapores Limitada. Struma is an 1830 model coal ship. The engine of the ship, which set out from the port of Constanta with 769 passengers and 10 crew on 12 December 1941, cracked before it reached Istanbul. When he reached the Bosphorus after being repaired, he had an engine failure for the second time. While the passengers on the ship were not allowed to go ashore under the pressure of Germany, Struma was kept in Sarayburnu for nine weeks. Some passengers were allowed to disembark with the initiatives of the British, US embassy and Vehbi Koç. On February 23, 1942, Struma was withdrawn off the coast of Şile. It was sunk by a submarine on the morning of February 24, 1942. While 768 people lost their lives, two people were saved. In the 1970s, in the light of Soviet archives, it was understood that the ship was sunk by a Soviet submarine. The forced migration journey of Struma, which is the subject of many novels in Turkish literature, ended in disaster. With this study, it is aimed to contribute to the migration research literature by examining the Struma disaster. The Republic Archive of the Presidency of State Archives, research and copyrighted works and the Turkish press of the period constitute the sources of this study.

Keywords:

Forced Migration, Holocaust, Romania, Second World War, Struma.,

PDF

___

BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0 Yer Kodu: 171.185.21
BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0 Yer Kodu: 124.881.6
Armaoğlu, Fahir, Türk Dış Politikası, Kronik Yayınları, İstanbul 2018.
Bali, N. Rifat, Devlet’in Yahudileri ve “Öteki” Yahudi, İletişim Yayınları, İstanbul 2004.
Bali, N. Rifat, Musa’nın Evlatları, Cumhuriyet’in Yurttaşları, İletişim Yayınları, İstanbul 2005.
Caplan, Jane, Hitler Almanyası 1933-1945, çev. İdem Erman, İnkılap Yayınları, İstanbul 2012.
Deringil, Selim, Denge Oyunu İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Dış Politikası, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2007.
Guttstadt, Corry, Türkiye, Yahudiler ve Holokost, çev, Atilla Dirim, İletişim Yayınları, İstanbul 2016.
Hergüner, Mustafa, İkinci Dünya Savaşında Türk Denizciliği, Kastaş Yayınevi, İstanbul 2011.
Levi, Avner, Türkiye Cumhuriyet’inde Yahudiler, İletişim Yayınları, İstanbul 2010.
Mazower, Mark, Hitler İmparatorluğu İşgal Avrupası’nda Nazi Yönetimi, çev. Yavuz Alogan, Alfa Yayınları, İstanbul 2013.
Shaw, Stanford J., Yahudi Soykırımı ve Türkiye, çev. Fahir Armaoğlu, Timaş Yayınları, İstanbul 2014.
Shirer, William L., Nazi İmparatorluğu 3, çev. Rasih Güran, İnkılap Yayınları, İstanbul 2002.
Şimşir, Bilal N., Türk Yahudiler II, Bilgi Yayınevi, Ankara 2010.
Tekeli, İlhan ve İlkin, Selim, Dış Siyaseti ve Askerî Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiye’si, İletişim Yayınları, İstanbul 2013.
Yetkin, Çetin, Struma Bir Dramın İç Yüzü, Gürer Yayınları, İstanbul 2016.
Aydın, Mustafa, “İkinci Dünya Savaşı ve Türkiye (1939-1945)”, Türk Dış Politikası, C.I, ed. Baskın Oran, İletişim Yayınları, İstanbul 2020, ss. 399-476.
Çağlayan, Savaş, “Göç Kuramları ve Göçmen İlişkisi”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2006, S. 17, ss. 67-91.
Kodal, Tahir, “Türk Arşiv Belgelerine Göre II. Dünya Savaşı (1939-1945) Yıllarında Türkiye Üzerinden Filistin’e Yahudi Göçleri”, Atatürk Üniversitesi Atatürk Dergisi, C. 5, S. 3, ss. 134-163.
Savaşgür, Ahmet Vedat, “Göç Olgusunun İzahına Yönelik Geliştirilen Teoriler”, BABIR International Journal for Human Sciences, C. 2, S. 3, ss. 67-84.