TABERÎ TEFSİRİ’NİN BELAĞÎ YÖNÜ (TEŞBÎH, KİNÂYE VE MECÂZ)

Hadis, Tarih, Siyer, Kelâm ve Kırâat alanlarında önemli eserlere imza atan Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr et-Taberî (ö. 310/923), bu birikimini, genellikle rivayet tefsiri kategorisinde değerlendirilen, “Câmiü’l-Beyân an Te’vili âyi’l-Kur’ân” adlı tefsirine yansıtmıştır. Ayrıca Taberî, söz konusu eserini Arap dili ve belâgati ile ilgili açıklamalarla donatmıştır. Bu bağlamda müfessirimiz, “Beyân” ilminin ‘Teşbîh’, ‘Kinâye’ ve ‘Mecâz’ gibi söz sanatlarına temas etmiştir. Bu çabayı, Kur’ân’ı en iyi şekilde tefsir etme gayesiyle sarf eden Taberî, Kur’ân’ın dilsel özelliklerini onun mucizevi yönü olarak değerlendirmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Taberî, Câmiü’l-Beyân, Kinâye, Te’hir, İtnâb

RHETORICAL DIRECTION OF THE TABARI’S TAFSEER (METAPHOR, ALLEGORY AND SIMILITUTE)

Tabari, who gave important works in fields of Hadith, History, Prophetic Biography (Siyer), Islamic Theology (Kalam) and Qira'at (Reading). He reflected his knowledge to his interpretation work named “Câmiü’l-Beyân an Te’vili âyi’l-Kur’ân” that usually evaluated in the narrative interpretation category. In addition, Tabari equips his work with explanations about Arabic language and rhetoric. In this context commentators has come into contact with rhetoric of al-bayān discipline such as similitude, allusion and metaphor. He has endeavored to interpret the Qur'an in the best way and regarded the linguistic features of the Qur'an as its miraculous aspect.

Keywords:

Tabarî, Câmiü’l-Beyân, Metaphor, Te’hir, İtnâb,

PDF

___

Abbâs, Fadıl Hasan, el-Belâgâtu Fununuha ve Efnânuhâ, Dâru’l-Furkân, Ürdün, 1417/1997.
Akay, Ali, “Ebû ‘Ubeyde'nin Mecazu'l-Kur'ân'ı ve Mecâzî Yorumları”, İslâmî İlimler Dergisi, c. 8, Sy. 1, Bahar, 2013.
‘Atik, Abdu’l-Aziz, İlmü’l-Beyân, Dâru’n-Nehdeti’l-Arabiye, Beyrut, Tsz.
Bolelli,Nusrettin, Belâgat (Beyân-Meânî-Bedi-Arap Edebiyetı), İFÂV., İstanbul, 2016.
el-Cürcânî, Ebû Bekr Abdülkahir b. Abdirrahmân b. Muhammed, Esrâru’l-Belâga, Dâru’l-Medenî, Cidde, Tsz.
ed-Dâvûdî, Şemseddin Muhammed b. Ali, Tabâkatü’l-Müfessirin, Dâru’l-Kutübi’l-İlmiye, Beyrut- Lübnan, 1403/1983.
Ebû Zeyd, Nasr Hamid, Tefsirde Akılcı Eğilim, Çev. Numan Konaklı ve Nihat Uzun, İlim Yurdu Yay. İstanbul, 2015.
el-Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya’kûb, el-Kâmusu’l-Muhît, Muhammed Naim ‘Arksûsî, Müesesetu’r-Risâle, Beyrut, 1426/2005.
Gür,Süleyman, “Kâdî Beyzâvide Teşbîh Sanatı”, Iğdır Üniv. İlahiyat Fak. Der., Sy. 3-4, Nisan-Ekim, 2014.
Halil b. Ahmed, Kitâbü’l-Ayn, Thk., Mehmed Mehdî Mahzumî-İbrahim Sâmirâî, Dâru ve Meketebetu’l-Hilâl, Beyrut, Tsz.
Hamdan, Mahmud Musâ, Edevâtu’t-Teşbîh Dilâlâtuha ve İstimâlatuhâ fî’l-Kur’ân, Matbatu’l-Emâne, Mısır, 1413/1992.
el-Hüseynî, Ebû İdrîs, Yahyâ b. Hamza b. Alî b. İbrâhîm, et-Tirâzu li’Esrâri’l-Belâga ve ‘Ulûmi Hakâiki’l-İcâz, el-Mketebetü’l-Asriye, Beyrut, 1423/2002.
İbn Dureyd, Ebû Bekir Muhammed el-Ezdî, Cemheretü’l-Luga, Thk., Remzi Münîr Balebekî, Dâru’lİlmî li’l-Melâyîn, Beyrut, 1408/1987.
İbn Hallikân, Ebû’l-Abbas Şemseddin Ahmed b. Muhammed, Vefiyâtü’l-Ayân ve Enbâu Ahiri’z-Zaman, Thk. İhsan Abbas, Dâru’s-Sadır, Beyrut, 1391/1971.
İbn Sîde, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmail el-Mursî, el-Muhkem ve’l-Muhîtü’l-‘Azem, Thk., Abdulhamid Hindâvî, Dâru’l-Kutûbi’l-İlmiye, Beyrut, 1421/2000.
Kâsım, Muhammed Ahmed, ‘Ulûmi’l-Belâga, Muesesutu’l-Hadis, Lübnân, 1424/2003.
el-Kazvînî, Ebü’l-Meâlî Celâlüddîn el-Hatîb Muhammed b. Abdirrahmân b. Ömer b. Ahmed, el-Îdâhu fî ‘Ulûmi’l-Belâga, Muhammed Abdu’l-Mün’im Hifâcî, Dâru’l-Ceyl, Beyrut, Tsz.
el-Meydânî, Abdurrahman b. Hasan Habanneke, el-Belâgatu’l-Arabiye, Dâru’l-Kalem, Dımaşk, 1416/1996.
Öztürk, Mustafa, “Kur’ân Dilinde Kinâye ve Târiz”, İslami İlimler Dergisi, Bahar, 2013, c. 8, Sy. 1.
Selâme, Muhammed Hüseyin, el-İ‘câzu’l-Belâğî fî’l-Kur’ân, Dâru’l-Âfâkî’l-Arabiye, Kahire, 1423/2002.
es-Sekâkî, Ebû Ya’kub Yûsuf b. Ebî Bekr b. Ali, Miftâhul-‘Ulûm, Thk., Naim Zerzûr, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiye, Beyrut, 1407/1987.
es-Sübkî, Ebû Hâmid Bahâüddîn Ahmed b. Alî b. Abdilkâfî, ‘Urûsu’l-Efrâh fî Şerhi Telhisi’l-Miftâh, Abdu’l-Hâmid Hindâvî, Meketebetu’l-Asriye, Beyrut, 1423/2003.
es-Suyûtî, Abdurrahman b. Ebi Bekr Celâleddin, el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Thk. Ahmed b. Ali, Daru’l-Hadis, Kahire, 1427/2006.
Şihâbî, Ali Ekber, Ahvâlu ve Asâru Muhammed b. Cerîr et-Taberî, Meydani Firdevsi, Yay., İran, Tsz.
et-Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr, Câmiü’l-Beyân an Te’vili âyi’l-Kurân, Thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Müesestu’r-Risâle, Beyrut, 1420/2000.
ez-Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdullâh, el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Thk., Muhammed Ebû Fadl İbrahim, Dâru İhyâ-i Kutûbi’l-Arabî, Beyrut-Lübnan, 1376/1957.