KUR’ÂN’DA TAKDÎM-TEHİR'İN GEREKÇELERİ

Arap Dilinde en çok kullanılan edebî üsluplardan biri takdîm-tehir sanatıdır. Bu çalışma, gerek belagat gerek nahiv gerekse ulumu’l-Kur’ân âlimlerinin takdîm-tehir sanatı ile ilgili yaklaşımlarını, onun tahlillerini, ifade gücü ve cümle akışındaki etkisini ele almakta ve bu sanatın Kur’ân’ın anlaşılması noktasındaki etkisini irdelemektedir. İlk dönemlerde konuyla ilgili müstakil çalışmalar ortaya konmamışsa da son dönemlerde Arap âleminde sınırlı sayıda çalışmalar olduğu gözlenmektedir. Bu nedenle öncelikli olarak bir makale düzeyinde bu sanatın gerekçelerini incelemeye çalıştık. Konuyu ele alırken takdîm-tehiri aralarında Sîbeveyh, Sîrafî, Halil b. Ahmed, Diyauddîn İbnu’l-Esîr, Bedruddîn ez-Zerkeşî, Curcânî ve Suyûtî gibi âlimlerin bulunduğu cumhuru ulemânın tanımları doğrultusunda ele aldık. Bunu yaparken klasik nahiv ve belagat kaynakları başta olmak üzere tefsirlerden de istifade ettik. Bu bağlamda takdîm-tehir olgusunun sözlük ve ıstılahî anlamı, gerekçeleri, türleri, ulûmu’l-Kur’ân müelliflerinin ve müfessirlerin konuya verdikleri önem anlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kur’ân, Takdîm-Tehir Sanatı, , Gerekçe

CAUSES OF PRESANTATION AND POSTPONEMENT IN THE QUR’AN

One of the most widely used literary style in the Arabic language is the art of presentation (takdîm) and delay (tehir).This study focuses on approaches of scholars of eloquence, syntax and ulumu'l-Qur'an related to art of presentation-delay. At the same time the analysis of this art, its power of expression, its influence in the flow of the sentence and its effect on the understanding the Qur'an examined. Although in dependent studies on the subject not introduced in the first period; a limited number of studies have observed at the Arab world in the recent years. For this reason, we tried to examine the reasons for this art primarily at the level of an article. We have handled the subject according to description of scholars like Sîbawayh, Sîrafî, Khalîl ibn Aḥmad, İbn al-Athir, Badruddin al-Zarkhaşi, al-Jurjânî and Suyûtî. While doing so we have benefited especially classic resources of nahiv and belağat, at the same time commentaries of the Qur'an. In this regard the dictionary and term meaning of presentation-delay, their promoter, their justifications, their varieties and the importance attached to issue by authors of ‘ulûmal-Qur’ân and interpreters (mufassir) are mentioned.

Keywords:

Qur’ân, Presentation-delay Art, Reason,

PDF

___

Abbas Fadıl Hasan, el-Belâga Fünûnuha ve Efnânuh Dârü’l-Furkan, Ürdün, 1997.
Ahmed b. Ali b. Mes‘ûd, Merâhu’l-Ervâh, Sarf cümlesi, İstanbul, Bilici Kitap Evi, Trs.
Ali b. Halef el-Katib, Mevâddü’l-Beyân, (Thk.:Hatem Sam ed-Damin) Dârü’l-Beşâir, Suriye, 2003.
el-Alûsî, Ebû’l-Fadl Mahmûd, Rûhû’l-Me‘ânî, Dâru İhyâu’t-Turâsi’l-‘Arabî, Beyrut, Tarih Yok,
Curcânî, ‘Abdulkadir İbn ‘Abdurraman b. Muhammed, Delâil’u-l İ‘câz ( Thk.:Muhammed Ridvân, Faid ed-Daye), Dâru’l- Fikr, Dimaşk, 2007.
Ezherî, Ebû Muhammed b. Ahmed, Tehzîbu’l-Luga, (Thk.:‘Abdusselâm Hârûn), Dâru’s-Sâdık, yrs. Trs.
Ebû Bekr, Muhammed b. El-Hasan b. Dureyd, el-İştikâk, (Thk.:‘Abdusselam Muhammed Harun, Beyrut, 1991.
Ebu’s-Su‘ûd, Muhammed b. Muhammed el-‘İmâdî, İrşâdu’l-‘Akli’s-Selîm ilâ Mezâya’l-Kur’âni’l-Kerîm, Beyrut, Trs.
Ebu Hayyân, Muhammed b.Yusuf el-Endelusî, el-Bahru’l- Muhît fi’t-Tefsîr, (Thk.: eş-Şeyh ‘Adil Ahmed ‘Abdu’l-Mevcud, eş-Şeyh Ali Muhammed Mu‘riz) Beyrut, 1993.
Fîrûzâbâdî, Mecduddîn, Muhammed b. Ya’kub, el-Kâmûsu’l-Muhît, (Thk.:Mektebu Tahkîkî’t-Turâs fî Muesseseti’r-Risâle), Muessesetu’r-Risâle, Beyrut, 2005.
Halil b. Ahmed, Ebû ‘Abdirrahman el-Ferahidî, Kitâbu’l-‘Ayn, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, Beyrut, Trs.
İbn Aşûr, Muhammed et-Tâhir, Tefsîru’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Dâru’s-Sahnûn, Tûnus, 1997.
İbn Dureyd, Muhammed b. el-Hasen el-Ezdî, Cemheretu’l-Luga,(Nşr.: İbrâhim Şemsuddîn), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 2005.
İbn Ebi Hatim, el-İmam el-Hafız, ‘Abdurrahman b. Muhammed b. İdris, er-Razî, Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm, Musneden ‘an Resulillah ve’s-Sehabe ve’t-Tabiîn, (Thk.:Es‘ad, Muhammed, et-Tayyib), Mekke. Trs.
İbn Fâris, Ebû’l-Huseyn, Ahmed b. Fâris b. Zekeriyya, es-Sahibî fi Fıkhi’l-Luga, (Thk.:Ömer Faruk et-Tebbar), Mektebetu’l-Me‘arif, Beyrut, 1993.
----------Mu’cemu Mekâyisi’l-Luga, (Nşr.: İbrâhim Şemsuddîn), Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, 1999.
İbn Manzur Cemâluddîn, Lisânu’l-Arab, Beyrut, 1956.
Kazvinî, Cemâluddîn, Ebû Abdillâh Muhammed b. Kâdi’l-Kudat, el-İdâh fi ‘Ulumi’l-Belâge, Mısır,1971.
Nesefî, Ebû’l-Berekat, ‘Abdullah b. Ahmed b. Mehmud, Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl, Dâru’l-Fikr, Dimeşk, Trs.
Sâmî Vedî‘ Abdulfettâh el-Kadûmî, et-Tefsîru’l-Beyânî limâ fî Sureti’n-Nahli min Dekâiki’l-Me‘ânî, Ürdün, Tarih yok.
Sekkâkî, Muhammed b. Ali, Miftahu’l-‘Ulûm (Thk.: Naim Zarzûr), Beyrut 1987.
Sîbeveyh, Ebî Bişr Amr b. ‘Usmân b. Kanber, el-Kitâb, (Thk.:‘Abdusselâm Muhammed Hârun) Mektebetu’l-Hanci, Kahire, 1996.
Suyûtî, ‘Abdurrahmân b. Ebî Bekr, el-İtkân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, (Thk.: Merkezu’d-Dirâsâti’l-Kur’âniyye), Suudi Arabistan, Trs. Taberî, Ebu Cafer, Muhammed İbn Cerir (ö. 310/922); Camiü’l-Beyân an Te’vili Ayi’l-Kur’ân, (Thk.: Mehmuh Muhammed Şakir,) Mısır, Trs.
Teftazânî, Me’sud b. Ömer b. Abdillah Sa’duddin, Muhtasaru’l-Me‘ânî, Bilici Kitap Evi İstanbul Trs.
Tehânevî, Muhammed Ali, el-Fârûkî, Keşşâfu Istılahati’l-Funûn (Nşr.: Komisyon), Mektebetu Lübnan Naşirûn, Lübnan,1996.
Zebîdî, Muhibbuddîn, Ebu’l-Feyz Muhammed Murtazâ, Tâcu’l-‘Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, (Thk.:; Ali Şeyrî), Daru’l-Fikr, Beyrût, 1994.
Zemahşerî, Carullah Mahmud bin Ömer bin Muhammed, Tefsiru’l-Keşşâf, an Ğavamidi’t-Tenzîl ve ‘Uyuni’l-Ekâvîl fî Vucûhi’t-Te’vil, Beyrut, 2002. Zerkeşi, Bedruddîn Muhammed ‘Abdullah, el-Burhân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân (Thk.:Ebu’l-fadl Muhammed İbrahim), Mısır, Trs.