OSMANLI KADINLARI ARASINDA MODANIN YAYGINLAŞMASINDA BİR ARAÇ OLARAK BİÇKİ‐DİKİŞ

Tanzimat dönemine kadar geleneksel roller ile çevrelenen Osmanlı kadını, yasalartarafından belirlenen ve “makarr‐ı nisvan”1 olarak adlandırılan mutfak, kuyubaşı veavlulardan ibaret bir sosyal alan içinde yaşamını sürdürdü. En önemli meşguliyet alanı,kendisinden ziyade ailesinin ihtiyacını karşılamak üzere dikiş, nakış ve aşçılık gibigeleneksel olarak kadınlara ait olduğu kabul edilen uğraşlardı. Kadınların evin büyükhanımlarından öğrendikleri bu meziyetlerden biri olan dikiş dikmek, Tanzimatsonrasında kentli kadının modayı takip edebilmek adına kullandığı bir araç halinegelecektir. Bu yoldaki en önemli yol gösterici ise 19. yüzyılın son çeyreğinden itibarenyaygınlaşmaya başlayan kadın dergileri olacaktır.Okuma yazma oranının çok düşük seviyede olduğu ve bu yayınlara ulaşabilenlerinsınırlı sayıda olduğu göz önünde tutulmakla birlikte; dergilerin Avrupa modalarınıkadınların ilgi ve merakını cezbedecek şekilde sunmaları, moda olgusunun daha genişkesimlerce kabul görmesine imkân sağladı. Bilhassa, dergilerde kıyafetlerin nasıldikileceğine dair dikiş tekniklerine yer verilmesi toplumun tüm kesimleri için yenimodaları ulaşılabilir kılmıştır. Bu çalışmada, Osmanlı toplumuna moda olgusununyayılmasında Osmanlı kadın dergilerindeki dikiş dikmeyi teşvik edici yazılarınkatkısına değinilecektir. Hanımlara Mahsus Gazete, Süs, İnci, Yeni İnci, Mehasin, TürkKadını, Kadınlık, Resimli Ay, Asri Türkiye Mecmuası, Kadınlar Dünyası dergileri ve İkdamgazetesindeki yazılardan yararlanılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Kadını, Dikiş Dikmek, Moda, Kadın Dergileri, Tanzimat ve II. Meşrutiyet Süreci

SEWING‐STITCHING AS A TOOL IN THE WIDESPREAD OF FASIHON BETWEEN OTTOMAN WOMEN

The Ottoman woman, surrounded by traditional roles until the Tanzimat period,continued her life in a social area consisting of kitchens, wells and courts called"makarr‐ı nisvan". The most important areas of occupation were traditionallyregarded as belonging to women, such as sewing, embroidery and cookery. Stitch sewing, one of these occupation that women learn from the great ladies of the house,will become a tool that the urban woman uses after the Tanzimat in order to follow thefashion. The most important guide on this road is women's magazines.Considering that the literacy rate is at a very low level and that the access to thesepublications is limited, the European fashion of the magazines to attract women'sinterest and curiosity, allowed the wider acceptance of the fashion scene. Themagazines have to allocate room for sewing techniques, especially about how to sewclothes, new patterns are available for all sections of the society. In this study, thecontribution of encouraging writings in the women's magazines will be mentioned inthe dissemination of fashion sense to the Ottoman society. Hanımlara Mahsus Gazete,Süs, İnci, Yeni İnci, Mehasin, Türk Kadını, Kadınlık, Resimli Ay, Asri Türkiye Mecmuası,Kadınlar Dünyası ve İkdam journal articles will be used.

Keywords:

Ottoman woman, Stitch sewing, Fashion, Woman’s magazines, Tanzimat and II. Constitutionalism period,

PDF

___

KAYNAKÇA Acun, Fatma, “Arnavutköy Amerikan Kız Koleji Mezunları ve Meşhurları”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 11, Sayı 22, Güz 2015. Akpınar, Seval, “Basın Tarihi: İlk Kadın Gazetesi: Hanımlara Mahsus Gazete”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı 16, Ocak 1965. Alkan, Mehmet Ö., “Tanzimat’tan Sonra ‘Kadın’ın Hukuksal Statüsü ve Devletin Evlilik Sürecine Müdahalesi Üzerine”, Toplum ve Bilim, Sayı 50, Yaz 1990. A. Râsime, “Kadınlar Sanayi ve Ticâret”, İkdam, 22 Kanun‐i sani 1316/4 Şubat 1901, s.4. Ayverdi, İlhan, Kubbealtı Lugatı Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Cilt 3, İstanbul: Mas Matbaacılık, 2005. Barbarosoğlu, Fatma, Moda ve Zihniyet, İstanbul:İz Yayıncılık, 2013. Çakır, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul:Metis Yayınları, 1999. “Çarşaf ve Elbise Modelleri”, Resimli Ay, Sayı 2, 31 Şubat 1339/29 Şubat 1924, s.33. Demirdirek, Aynur, Osmanlı Kadınlarının Hayat Hakkı Arayışının Bir Hikâyesi, Ankara: Ayizi Kitap, 2011. “Dikiş ve Tabahat”, Mehasin, Kanun‐i sani 1324/1908, Sayı 5, s.371 ‐373. “El işleri, Dikiş”, Kadınlar Dünyası, Sayı 105, 17 Ağustos 1329/1913, s.15. “Elişleri”, Hanımlara Mahsus Gazete, Sayı 106, 27 Mart 1312/ 8 Nisan 1896, s.7. “Elişleri: Dikiş”, Hanımlara Mahsus Gazete, Sayı 104, 13 Mart 1312/25 Mart 1896, s.7. Falierou, Anastasia, “Giyim Kuşamda Değişim: Adres, Paris Modası idi”, Popüler Tarih, Sayı 74, Ekim 2006. Gülistan İsmet, “Kendi Kendine Terzilik‐Biçki Dersleri [1]”, Hanımlara Mahsus Gazete, Sayı 334, 11 Teşrinievvel 1317/24 Ekim 1901, s.1‐3. Gülistan İsmet, “Kendi Kendine Terzilik‐Biçki Dersleri [16]”, Hanımlara Mahsus Gazete, Sayı 361, 2 Mayıs 1318/15 Mayıs 1902, s.3‐4. “Haftanın Modası”, Süs, Sayı 1, 16 Haziran 1339/1923, s. 9. “Hanım Makine Başında”, Süs, Sayı 3, 30 Haziran 1339/1923, s.13 “İlkbahar Modası”, İnci, Sayı 3, 1 Nisan 1919, son sayfa. İstanbul Kütüphanelerindeki Eski Harfli Türkçe Kadın Dergileri Bibliyografyası (1869–1927), Yay. Haz. Zehra Toska, Serpil Çakır, Tülay Gençtürk, Sevim Yılmaz, Selmin Kurç, Gökçen Art, Aynur Demir Direk, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Yayını: 5, İstanbul:Metis Yayınları, 1993. “İstanbul ve Taşra Karielerimize Hizmetimiz‐Terzihanemiz”, Hanımlara Mahsus Gazete, Sayı 19, 23 Teşrin‐i Evvel 1331/4 Kasım 1895, s.2 “Kadınlarda Kürk Aşkı,” Yeni İnci, Sayı 10, Mayıs 1339/1923, s. 7. Karakışla, Yavuz Selim, “Osmanlı Hanımları ve Kadın Terzileri (1869‐ 1923)”, Tarih ve Toplum, Cilt 39, Sayı 232, Nisan 2003. ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐, Osmanlı Hanımları ve Kadın Terzileri (1869‐1923), İstanbul:Akıl Fikir Yayınları, 2014. “Küçük Kız ve Erkek Çocuklar İçin Libaslar”, Hanımlara Mahsus Gazete, Sayı 7, 11 Eylül 1311/23 Eylül 1895, İlave. Mardin, Şerif, Türk Modernleşmesi, İstanbul: İletişim Yayınları, 2014. Mehmet Cavit, “Hanımlarımıza”, Kadın, Sayı 1, 13 Teşrin‐i Evvel 1324/26 Ekim 1908, s.2. “Meslek”, Hanımlara Mahsus Gazete, Sayı 1, 19 Ağustos 1311/31 Ağustos 1895, s.2‐3. Metinsoy, Elif Mahir, Mütareke Dönemi İstanbulu’nda Moda ve Kadın‐ 1918‐1923, İstanbul: Libra Yayıncılık, 2014. “Mamulât‐ı Dahiliye İstihlâkı Kadınlar Cemiyet‐i Hayriyesinin Terzihanesi” Siyanet, Cilt 1, Sayı 1, 26 Mart 1914, s.15 “Moda Hakkında Bir İki Söz”, Hanımlara Mahsus Gazete, Sayı 4, 31 Ağustos 1311/ 12 Eylül 1895, İlave. “Moda: Kışlık Mantolar”, İnci, Sayı 11, 1 Kanuni Evvel 1919, s.19. “Moda‐nakış‐biçim”, Hanımlara Mahsus Gazete, Sayı 1, 19 Ağustos 1311/31 Ağustos 1895, ilave. “Moda Resimleri Tarifatı”, Hanımlara Mahsus Gazete, Sayı 7, 11 Eylül 1311/, 23 Eylül 1895, İlave. “Moda meseleleri”, İkdam, 10 Teşrin‐i evvel 1921, s.5. “Moda ve Biçim”, Hanımlara Mahsus Gazete, Sayı 118, 26 Haziran 1313/8 Temmuz 1897 s. 7. N. Sabiha, “Bir Zamandan Beri…”, İkdam, 21 Şubat 1920, s.3. Os, Nicole Van, “Milli Kıyafet: Müslüman Osmanlı Kadını ve Kıyafetinin Milliyeti”, Çev. Bülent Keneş, Türkler, Cilt 14, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002. “Örneklerin Tarifi”, Hanımlara Mahsus Gazete, Sayı 4, 31 Ağustos 1311/12 Eylül 1895, ilave. “Paris’ten Getirttiğimiz Elbise Modelleri”, Resimli Ay, Sayı 5, Haziran 1340/1924, s. 32. “Paris Tuvaletleri”, Mehasin, Sayı 3, 31 Teşrin‐i evvel 1324/ 13 Kasım 1908, s.158. Perihan, “Moda‐Şehrazad”, Türk Kadını, Sayı 2, 6 Haziran 1334/1918. Singer Dikiş Makineleri Usul İstimaline Havi Talimatname, 13 Kanun‐ı evvel 1882. “Singer Dikiş Makineleri”, İnci, sayı 11, 1 Kanun‐i evvel 1919, s.19 “Sonbahar Çarşaf Modelleri”, İnci, Sayı 1, Mart 1919, son sayfa. “Son Moda”, Süs, Sayı 18, 13 Teşrin‐i evvel 1339/1923, s. 5. “Son Moda Teciliyatı”, Süs, Sayı 1, 16 Haziran 1339/1923, s. 9. Şeni, Nora,“19. Yüzyıl Sonu İstanbul Basınında Moda ve Kadın Kıyafetleri”, 1980’ler Türkiye’sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar, Haz. Şirin Tekeli, İstanbul: İletişim Yayınları, 1993. Turan, Namık Sinan, “Modernleşmeyi Semboller Üzerinden Okumak: Son Dönem Osmanlı Kadın Kıyafetinde Değişim ve Toplumsal Tartışmalar” Kadın Araştırmaları Dergisi, Yıl 2013/1, Sayı 12. Türk Kadını (1918‐1919) Yeni Harflerle, Haz. Birsen Talay Keşoğlu, Mustafa Keşoğlu, İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Yayınları, 2010. Toprak, Zafer, Türkiye’de Kadın Özgürlüğü ve Feminizm (1908‐1935), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2015. ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐, Türkiye’de Milli İktisat 1908‐1918, İstanbul: Doğan Kitap, 2012. “Tesettürden Telebbüse ya da Çarşaf veya Elbise – ‘Milli Moda’ ve Çarşaf”, Tombak, Sayı 19, Nisan 1998. Vedide, “Biçki ve dikiş”, Kadınlık, Sayı 5, 3 Nisan 1330/1914, s.12‐13. Vedide, “Terzilik”, Kadınlık, Sayı 9, 3 Mayıs 1330/1914, s.12‐13. Vedide, “Terzilik”, Kadınlık, Sayı 10, 10 Mayıs 1330/1914, s.14‐15. Vedide, “Terzilik”, Kadınlık, Sayı 11, 17 Mayıs 1330/1914, s.15. Vedide, “Terzilik”, Kadınlık, Sayı 12, 24 Mayıs 1330/1914, s.11‐12. “Yaşmak Modası”, İnci, Sayı 4, 1 Mayıs 1919, s.13. “Yeni Moda‐Paris’te Birkaç Gelin Kıyafeti”, Süs, Sayı 6, 21 Temmuz 1339/1923, s.8. “Yeni Moda Cereyanları Etrafında: Nazarı Celb Eden Bir Kaç Model,” Yeni İnci, Sayı 1, Haziran 1338/1922, s.28. “Yeni Moda Cereyanları Etrafında: Çarşaf Başlığı, Saç modelleri,” Yeni İnci, Sayı 2, Temmuz 1338/1922, s.18. “1919 Çarşaf Modelleri”, İnci, Sayı 1, 1 Şubat 1919, son sayfa.