ŞEHİRSEL TOPONİMİ : ERZURUM’DA CADDE ADLARI

Cadde ve sokak adları şehirler hakkında çok yönlü bilgi veren kaynaklardır.Lokasyonlar adlar vasıtasıyla anlam kazanmakta ve mekanlar böylece yere dönüşmektedir.Cadde ve sokak adlarının doğru okunması, şehir kimliğine önemli katkı sağlayacaktır.Bu çalışmada Erzurum’da cadde, bulvar ve yol adları, toponimi biliminin esaslarıçerçevesinde değerlendirilmektedir. Çalışmada cadde ve bulvar adları, Maliye BakanlığıGelir İdaresi Başkanlığı’ndan alınmıştır. Hatırlama, eleştirel toponimi gibi çoklu yaklaşımınkullanıldığı çalışmada, Aliağaoğlu ve Uzun (2011) tipolojisi esas alınmaktadır. Söz konususınıflandırmaya, Erzurum şehri açısından bakıldığında, kongre, eski yurt özlemi vebüyük düzenleme (kış olimpiyatları) caddeleri eklenmektedir. Erzurum’da şahıs adları,sıkça rastlanan cadde adlarıdır. Bu durum şehirlerin insan yapımı yerleşmeler oluşuylailgilidir. Diğer caddeler sırasıyla yer-yön bildiren, diğer, dostluk-kardeşlik, ve cumhuriyetcaddeleridir. Tarihi ve doğal miras, ulus devletleşme süreci, şehirsel arazi kullanımı, siyasiiktidarın etkisi, güvenlik koşulları ve şehirsel büyüme, Erzurum’da şehirsel toponimininşekillenmesinin başlıca nedenleridir.

Urban Toponym: Street Names in Erzurum

Street names are sources of versatile information. With names, locations get meaning and turn into places. Correct reading of streets names, which are text, will make a significant contribution to the urban identity. In this study, streets, boulevards and road names in Erzurum are evaluated within the framework of the principles of toponymy. The names of streets and boulevards were taken from the Ministry of Finance Revenue Administration. Using multiple approaches such as remembering and, critical toponymy, Aliağaoğlu and Uzun (2011) typology is used. When you look the point of view of the Erzurum city, congress, old country longing and walls of the fortification gate are added. Individual names are the most important street name. This is related to the cities being’ man-made settlements. The other streets respectively are the other, friendship-fraternity, place orientation and republican streets. The historical and natural heritage, the process of nationalization, the use of urban land, the effect of political power, the security conditions and the urban growth are the main reasons for the formation of urban toponymy in Erzurum.

PDF

___

Alderman, D. H. (2000). “New memorial landscapes in the American South”, Professional Geographer, 52(4), 658–660.
Alderman, D. H (2003). “Street names and the scaling of memory: The politics of commemorating Martin Luther King, Jr. within the African American Community,” Area, 35 (2), s. 163-173.
Aliağaoğlu, A., Uzun, A. (2011) “Şehirsel toponimi (hodonimi): Türkiye için bir tipoloji denemesi”, Coğrafi Bilimler Dergisi, 9(2): 123-133.
Aliağaoğlu, A. (2013). “Şehirsel Toponimi: Balıkesir İlinde Mahalle Adları, Bir Sınıflandırma Denemesi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Vol. 16, No. 29, s. 45-62.
Aliağaoğlu, A. ve Yiğit, Y. (2013). “Balıkesir’de şehirsel toponimi: Cadde adları”, Doğu Coğrafya Dergisi, 18-30, Çizgi Kitabevi: Konya.
Altaş, N.T. (2015). Coğrafi Çevre Unsurlarıyla Şehirleşme Etkileşimi Bakımından Erzurum Şehri, Ankara: Pegem Akademi.
Assmann, J. (2001). Kültürel Bellek, Eski Yüksek Kültürlerde Hatırlama ve Politik Kimlik, İstanbul: Ayrıntı.
Ayataç, H. ve Araz, S. (2015). Cadde ve Sokak Adlandırmalarının (Kentsel Toponimi) Kentsel Kimlik Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi; Ayvalık Ve Cunda Örneği, İstanbul, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Azaryahu, M. (1986). “Street names and political identity: The case of East Berlin”, Journal of Contemporary History, 21, 581–604.
Azaryahu, M., Kook, R. (2002). “Mapping the nation: street names and Arab- Palestinian identity: three case studies”, Nations and Nationalism, 8 (2), 195–213.
Azaryahu, M. (2009). “Naming The past: The Significance of Commemorative Street Names, İçinde Lawrence D. Berg, Jani Vuolteenaho (Editör), Critical Toponymies, The Contested Politics of Place Naming ,s.53-70, Burlington, USA: Ashgate Publishing Company.
Azaryahu, M. (2011). “The Critical Turn and Beyond: The Case of Commemorative Street Naming”, ACME: An International E-Journal for Critical Geographies, 10(1):28-33.
Başarır, S. B. (2017). Yeni Kentsel Konteynırlar, İstanbul’un Değişen Toponimisi, Mimari Tasarım ve Eleştiri, İTÜ Mimarlık Fakültesi, Mimari Tasarım Yüksek Lisans Programı.
Baysan, S., Kara, A. (2014). “Aydın’da Mahalle, Bulvar, Cadde ve Sokak Adları: Şehirsel Toponimik Özellikler”, Coğrafi Bilimler Dergisi, Cilt 12 (1), s. 23- 48.
Bilgin, N. (2013). Tarih ve Kolektif Bellek, İstanbul: Bağlam.
Canatan, K. (2017). “Sokak ve İdeoloji: Türkiye’de Resmi İdeolojinin Sokak, Cadde, Bulvar ve Meydanlara Yansımaları”,Çekmece İZU Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 5, Sayı 10-11, s. 1-24. Canım, R. (2011). Tarihin Nabzını Tutan Şehir Erzurum, Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği Vakfı.
Cohen, S., B, Kliot, N. (1992). “Place-Names in Israel’s Ideological Struggle over the Administered Territories”, Annals of the Association of American Geographers, Vol. 82, No. 4, s. 653-680.
Connerton, P. (2012). Modernite Nasıl Unutturur, İstanbul: Sel Yayıncılık. Çakı, F. (2017). “Aidiyet Mekanı Olarak Sokaklar: Balıkesir Örnek Olayı Çerçevesinde Bir Tipoloji Önerisi”, Çekmece İZU Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 5, Sayı 10-11, s. 25-54.
Çelik, Z.; Favro, D., Ingersoll, R. (Editörler) (2007). Şehirler ve Sokaklar, İstanbul: Kitap Yayınevi.
Çoban M. (2013). “Toplumsal Hafıza ve Siyasal Dönüşümler Bağlamında Mekan İsimlerinin Önemi: Türkiye Örneği”, VII. Ulusal Sosyoloji Kongresi, Bildiri Kitabı III, s 667-675.
Doğanay, H. ( 2014 ). Türkiye Beşeri Coğrafyası, Pegem Akademi. Duncan, J.S. (1990). “The City as a Text: The Politics of Landscape Interpretation in the Kandyan Kingdom”, Cambridge: Cambridge University Pres.
Ergenç, Ö. (1996). “Osmanlı Şehrinde Esnaf Örgütlerinin Fiziki Yapıya Etkileri”, İslam Geleneğinden Günümüze Şehir ve Yerel Yönetimler 2, s. 407- 413, İstanbul: İlke Yayınları.
Erdentuğ, A., Burçak, B. (1998). “Political Tuning in Ankara, a Capital, as Reflected in its Urban Symbols and Images”, International Journal of Urban and Regional Research, C. 22, S. 4, s. 589-601.
Erzurum Büyükşehir Belediyesi Fotoğraf Arşivi, Erzurum. erzurmportali.com
Gill, G. (2005). “Changing symbols: The renovation of Moscow place names”, The Russian Review, (64): 480-503.
Gülbetekin, M. (2018). Mekanın Hafızası Yer Adları, Ankara: Hitabevi Yayınları. Günal, V. (2012). “Batman’da cadde adlandırmaları: toplumsal bellek oluşturma ve şehirsel mekâna hâkim olma çabaları”,Marmara Coğrafya Dergisi, 25: 171-197.
Günal, V., Şahinalp, M.S. ve Güzel, A. (2011). “Coğrafi ortamın şehirsel mekan adlarına etkisi: Şanlıurfa şehri örneği”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1): 463-508.
Halbwachs, M. (2017) Kolektif Hafıza, Ankara: Heretik.
Hall, T. (2001). Urban Geography (2nd edition), London: Routledge. İller Bankası, Erzurum Analitik Etütleri.
Karaboran, H. (1984). “Türkiye’de Mevki Adları Üzerine Bir Araştırma”, Türk Yer Adları Sempozyum Bildirileri, 11-13 Eylül 1984, Başbakanlık Basımevi: Ankara.
Kara, B. (2012). “Kentler Açısından Mekanın Toplumsallığı ve Yer İsimlerinin Siyasal Yapıya Göre Değişimi: Niğde Örneği”, Journal of World of Turks Vol. 4, No. 1, s. 149-163.
Kayserili, A. (2015). “Erzurum Şehri’nde Yer Adları Üzerine Bir Deneme”, Coğrafyaya Adanmış Bir Ömür, Prof. Dr. Hayati Doğanay, İçinde Serhat Zaman ve Ogün Coşkun, s. 653-668, Erzurum: Atatürk Üniversitesi yayınları No. 1056.
Koca, N. ve Yazıcı, H. (2011). “Afyonkarahisar İlindeki İdari Yerleşmelerin Toponimik Sınıflandırılması”, Türk Coğrafya Dergisi, 56: 1-10.
Kooloos, R. (2010). The story of street names in the Netherlands, A comparative analysis of themes used in street naming in Noord-Brabant and Holland, 1859- 1939, Master thesis History of Society Erasmus University Rotterdam.
Küçükuğurlu, M, Tüfekçi, M.T. (2018). Kurtuluşunun 100. Yılında Fotoğraf ve Belgelerle Erzurum, T.C. Erzurum Valiliği.
Light, D.; Nicolea, I.; Suditu, B. (2002). “Toponymy and the communist city: Street names in Bucharest, 1948-1965”, GeoJournal, 56, 135–144.
Nas, P.J.M. (1993). “Jakarta, city full of symbols: An essay in symbolic ecology”, Urban Symbolism, İçinde Peter J. M.Nas (Editör): 13-37, Brill, New York. Nora, P. (2006). Hafıza Mekanları, Ankara: Dost.
Ortak, Ş. (2002). “1924 Erzurum Depremi ve Reis-i Cumhur Mustafa Kemal’in İkİnci Erzurum Gezisi”, Atatürk Dergisi, 3(2), s. 196.
Özcan, K. (2007). “Anadolu’da Selçuklu dönemi yerleşme sistemi ve kent modelleri”, İTÜ Dergisi/a, Mimarlık, Planlama, Tasarım, Cilt 6, Sayı 1, s. 3-15.
Özçelik, G. (2017). “Ödemiş İlçesinde mahalle, sokak, cadde, meydan ve bulvar adları, Şehirsel toponimik özellikler”, İzmir Araştırmaları Dergisi, Sayı 5, s. 1-32.
Özkan, M. ve Yoloğlu, A. C. (2005). “Bir Bellek Projesi Olarak Sokak İsimlendirmesi: Ankara Örneği”, Planlama, S.34, s.54-62.
Pamuk, B. (2006). XVII. Yüzyılda Bir Serhad Şehri, Erzurum, İstanbul: IQ Kültür, Sanat Yayıncılık.
Palonen, E. (2008). The city-text in post-communist Budapest: street names, memorials, and the politics of commemoration”, GeoJournal, V. 73, s. 219-230.
Sezgin, F. (2011). “Neden Erzurum” Tarihin Nabzını Tutan Şehir, Erzurum, İçinde Rıdvan CANIM, s. 21-35.
Savage, V. R.; Yeoh, B. S. A. (2004). Toponymics A Study of Singapore Street Names (2 nd edition), Eastern University Pres., Singapore.
Şengül, T. (2009). Kentsel Çelişki ve Siyaset, Kapitalist Kentleşme Süreçlerinin Eleştirisi, Ankara: İmge Kitabevi.
Tanpınar, A.H. (1979). Beş Şehir, Dergah Yayınları,İstanbul.
Tekeli, İ. (2011). Anadolu’da Yerleşme Sistemi ve Yerleşme Tarihleri, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İlhan Tekeli Toplu Eserler-18.
Tuan, Y. F. (2005). “Mekân ve Yer: Humanist Perspektif”, 20. Yüzyılda Amerikan Coğrafyasının Gelişimi, İçinde Yılmaz Arı (Editör): 119–134, Konya: Çizgi Kitabevi.
Tucker, E. L. (2008). “Renaming Capital Street: Competing Visions of the Past in Post-Communist Warsaw”, City & Society, Vol. 10, Issue 1, s. 223-244.
Tümertekin, E., Özgüç, N. (2017). Beşeri Coğrafya, İnsan, Kültür, Mekan, Çantay Kitabevi, İstanbul.
Turan, S. Y. Ercoşkun, Ö. (2017). “Meydanlardaki İsim Değişikliğinin Kent Belleğine Etkisi: Ankara Örneği”, Süleyman Demirel Üniversitesi, Mimarlık Bilimleri ve Uygulama Dergisi, 2(1), s. 55-68.
Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü, Sosyal Bilimler. (2011) TÜBA, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
Yavuz, S., Şenel, M. (2013). “Yer adları (Toponim) Terimleri Sözlüğü”, Turkish Studies, Vol. 8, s. 2239-2254.
Yeoh, B S.A. (1992), “Street names in colonial Singapore”, Geographical Review, 82 (3), s. 313-322.