Ebû Hâtim Ahmed b. Hamdân er-Râzî’nin Hayatı, Eserleri ve İsmâiliyye Mezhebi İle Olan İlişkisi

Arap anlambilimi alanında çalışmalar yapan Ebû Hâtim Ahmed b. Hamdân er-Râzî (ö. 322/934), meşhur Arap dilbilimcilerinden birisi olarak bilinir. O, hicrî IV. asırdaki hem akla hem de nakle dayanan bütün ilimlerin geliştiği ve olgunlaştığı bir dönemde yaşamıştır. Arap dili ve edebiyatı açısından önemli olan Ebû Hâtim’in yaşadığı bu dönemdeki dilsel çalışmalar, aynı zamanda felsefî bir içerik kazanmıştır. Çalışmada Ebû Hâtim’in hayatı ve eserlerinden bahsedilmiştir. Onun bilimsel kişiliği ve siyasî mezhebi hakkındaki görüşler de zikredilmiştir. O, İsmâiliyye mezhebi hakkında bazı bilgilere yer verilmiştir. Ayrıca müellifin yaşadığı dönemin siyasi ve sosyo-kültürel çevresi hakkındaki bilgilere de değinilmiştir. Böylece bu çalışma, günümüz araştırmacılarına ışık tutacak bu değerli dilbilimcinin tanınmasına vesile olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Ebû Hâtim er-Râzî, Hayatı, Eserleri, Ehli Sünnet, İsmâiliyye Mezhebi

Abû Hâtım Ahmed b. Hamdân al-Râzî: His Life, Books And Relationshıp With Ismâ’ılıyyah Sect

Abû Hâtım Ahmad b. Hamdân Al-Râzî (ö. 322/934), worked in thefield of Arabic semantics, known as one of the greatest Arabic linguists. He lived during the period when is developing and maturing of the sciences that are based on both of aql (reasoning) andnaql (evidences) in the 4th Hijri Century. The linguistic studies in Ebu Hatim’s the period of life, the important in terms of Arabic language and literature, have also received a philosophical content. This article Search multi pleas pacts: Scientific personal Political doctrine Cultural environment Political and social environment i hope that this article could add something for the scientific research.

Keywords:

Ebu Hatim al-Râzî, Life, Books, Ehlı-Sunne, İsmâ’ılıyyah,

PDF

___

el-ASKALÂNÎ, Ahmet b. Ali b. Hacer, Lisânu’l-mîzân, IX, (thk. Selman Abdülfettah Ebû Gudde), Mektebu’l-Matbuati’l-İslâmiyye, Beyrut, 2002.
………….Lisânu’l-mîzân, IX, Matbaatu Meclis-i Dâiretü’l-Maarifi’n-Nizamiyye, Haydarabâd, 1911.
el-BAĞDÂDÎ, Ebû Mansur Abdülkahir b. Tahir b. Muhammed Temimi Abdülkahir, el Fark beyne’l-firak ve beyânü'l-fırkati'n-naciye minhum, (thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid), Dâru’l-âfâki’l-cedîde, Beyrut, 1977.
BROCKELMAN, Carl, Geschichte der Arabischen Litteratur (Tarihu’l-edebi’l-Arabî), III, (çev. es-Seyyid Ya’kub Bekir, Abdülhalim en-Neccâr), el-Hey'etü'l-Mısriyyetü'l-Âmme li’l-Küttâb, Kahire, 1993.
el-CUBÛRÎ, Cinân Mansur Kâzım, et-Tatavvuru’d-delâlî li elfâz fî’n-nassi’l-Kur’ân, (Basılmamış Doktora tezi), Bağdat, 2005.
DURSUN, Hakkı Yıldız, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, XIV, Çağ yayınları, İstanbul, 1986.
EBÛ HÂTİM er-RÂZÎ, Ahmed b. Hamdân, Kitâbu’z-Zîne fi’l-kelimati’l-İslâmiyyeti’l-Arabiyye, (thk. Hüseyin b. Feyzullah el-Hemedanî el-Yaburî el-Harazî), Yemen, 1994.
…………., A’lâmu’n-nübüvve, (trc. Salâh es-Sâvî), Dâru’s-Sâkî, Beyrut, 2003.
EBU’L-MUZAFFER, Tahir b. Muhammed el-İsferayânî, et-Tebsîr fi’d-dîn, (thk. Kemal Yusuf el-Hût), Âlemü’l-Kütüb, Lübnan, 1983.
EBÛ ZEHRA, Muhammed, Tarihu’l-mezâhibi’l-İslâmiyye, Dâru’l-Fikri’l-Arabî, Kahire, ts.
EMİN, Mehmet Şen, “Abbasiler Döneminde Sosyal Hayat”, Tarih Okulu, S. XII, 2012, (Muhammad Manazir Ahsan’ın Social Life Under the Abbasids (786-902) adlı kitabının Indoorand Outdoor Games bölümünün çevirisidir.).
İBNÜ’-NEDÎM, Ebu’l-Ferec Muhammed b. Ebi Yakup İshak, el-Fihrist, (thk. İbrahim Ramazan), Dâru'l-Ma'rife, Beyrut, 1997.
el-İSFAHÂNÎ, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Ca’fer b. Hayyan Ensari Ebu'ş Şeyh, Tabakâtu’l-muhaddisin bi İsfahan, (thk: Abdülgafur Abdülhak Hüseyin el- Beluşî), Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1992.
İBN MANZUR, Ebu'l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, Lisânü’l-Arab, I-XV, Dâru Sadır, Beyrut, 1993.
İBN HAVKAL, Ebu'l-Kâsım Muhammed b. Havkal el-Bağdâdî, Suratü’l-ard, II, y.y., Leiden,1938.
İBN HALDUN, Ebu Zeyd Veliyyüddin Abdurrahman b. Muhammed, el-Mukaddime, (thk. Derviş Cüveydi), el-Mektebetü'l-Asriyye, Beyrut, 1995.
HASBULLÂH, İkram Beşir Ahmed, Kitâbu’z-Zîne fi’l-kelimati’l-İslâmiyye el –Arabiyye li Ebî Hâtim er-Râzî, Mertebetü’ş-Şeref, Hartum, 2006.
el-HAMEVÎ, Ebû Abdullah Şehabeddin Yakut b. Abdullah Yakut, Kitâbu Mu’camü’l buldan, III, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1957.
HASEN, İbrahim Hasen, Tarihu’l-İslâm es-siyasi ve’d-dini ve’s-sakafi ve’l-içtimai, III, Mektebetü’n-Nahda, Kahire, 1967.
el-HEMEZÂNÎ, Kâdî Abdulcebbar b. Ahmed b. Abdulcebbar, Tesbîtü delâili’n-nübüvve, II, Dâru’l-Mustafa, Kahire, ts..
KÂTİP ÇELEBİ, Mustafa b. Abdullah, Keşfu’z-zunûn ‘an esâmi’l-kutubi ve’l-funûn, I, Mektebetü’l-Müsennâ, Bağdat, 1941.
KEHHÂLE, Ömer Rıza, Mu’camü’l-müellifîn, I, Mektebetü’l-Müsennâ, Beyrut, ts..
KÖKSAL, İsmail, “Fıkhi Mezhepler Arasındaki Usül Farklılıkları” Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2000, S. VI, ss. 43-82.
el-MAKDİSÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed, Ahsenü’t-tekasîm, y.y., Leiden, 1967.
NİZAMÜLMÜLK, Ebu Ali Hasen b. Ali Hâce, Siyasetnâme, (trc. Yusuf Bekâr), Mektebetü’l-Usratü’l-Ürdüniyye, Ürdün, 2012.
ONAT, Hasan, Sönmez Kutlu, İslam Mezhepleri Tarihi, Grafiker yayınları, Ankara, 2012.
ÖNAL, Recep, “İslam Kelamı’nda Nübüvvet’in Mahiyeti, Kapsamı Ve Gerekliliği”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2013, Cilt.2, Sayı:2, ss. 151-178.
……………, Ebu Mansur el-Mâtürîdî’ye Göre İslam Dışı Dinler, Emin Yayınları, 2013.
ÖZ, Mustafa, İsmâilîyye Mezhebi, (Tebliğler ve Müzakereler), İSAV Yayınları, İstanbul, 1993.
…………., “İsmâilîyye Mezhebi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2001, XXIII.
es-SEYYİD, el-İmâm Muhsin el-Emîn, A’yânu’ş-Şî’a, II, (thk. Hasan el-Emîn), Dâru’t-Taâruf, Beyrut, 1983.
es-SUYÛTİ, Ebu'l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân, II, (thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrâhim), Vizâratü Şu’ûni’l-İslâmiyye, Suûdi Arabistan, ts.
SAMERRÂÎ, Abdullah Sellûm, el-Gulüv ve'l-fırakü'l-ğâliye fi'l-hadarati'l-İslâmiyye, Dâru’l-Vasit, Bağdad, 1982.
TÜRKOĞLU, İbrahim, Ebû Hâtim Ahmed b. Hamdân er-Râzî, Hayatı, Eserleri ve Arap Dilbilimindeki Yeri, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Ü, Erzurum, 2013.
er-RÂZÎ, Muhammed b. Ebu Bekir Zekeriya, Rasâilü felsefiye, Dâru'l-âfâki'l-cedide, Beyrut, 1982.
ÛDE, Halil Ebû Ûde, et-Tatavvuru’d-delâlî beyne lugati’ş-şi’ri’l-Câhilî ve lugati’l-Kur’ân, Mektebetü’l-Menâr, Ürdün, 1985.
el-UŞEYRÎ, Muhammed Riyad, et-Tasavvuru’l-lugavî inde’l-İsmâiliyye, Münşeatü'l-Maârif, İskenderiye, 1985.
ÜLKÜ, Hayati, İslam Mezhepleri Tarihi, Şelâle Yayınları, İstanbul, 1980.
YEŞİLDAL, Hamza, Ebû Hâtim Ahmed b. Hamdân er-Râzî’nin Kitâbu’z-Zîne Adlı Eseri ve Şiî Makâlât Geleneğindeki Yeri, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Ü; Ankara, 2005.
ez-ZİRİKLİ, Hayruddin b. Mahmud b. Muhammed b. Ali b. Faris ed-Dimeşkî, el-Â’lâm, I, Dâru’l-İlm, y.y., 2002.