MELEZLEME ISLAHI İLE ELDE EDİLEN F₁ POPÜLASYONU VE EBEVEYNLERİNİN UPOV KRİTERLERİNE GÖRE MORFOLOJİK OLARAK TANIMLANMASI

Bu çalışmada, Osmanlı çileğinin ana ebeveyn, yerel (Karaçilek, Tüylü, Deli) ve standart (Kabarla, Sweet Ann ve Sweet Charlie) çilek çeşitlerinin tozlayıcı olarak kullanıldığı ıslah çalışması sonucu seçilen elli iki adet F₁ genotipi ve ana ebeveynleri kullanılmıştır. Genotipler arası morfolojik ve pomolojik özellikler UPOV deskriptörüne göre, meyve renk tayini ise renk ölçme cihazı ile yapılarak tüm ölçüm ve gözlemler kriter puanlarına dönüştürülerek UPGMA metoduna göre dendogram elde edilmiştir. Tüm genotiplere bakıldığında, büyüme habitusu %55.56 yarı–dik, bitki gelişme gücü %42.86 çok güçlü olarak belirlenmiş ve melez bireylerdeki bu özelliğin standart çeşitlerden geçtiği belirlenmiştir. UPOV deskriptörüne ait çiçek özelliklerinin alt özelliği olan erkek organ durumuna gözlemler doğrultusunda kısmi kısır kriteri eklenmiş ve tüm genotipler arasında %36.51 kısmi kısır, %53.97 fertil olarak bulunmuştur. Meyve dış rengi “L” değeri en yüksek yerel ana ebeveynlerde, “a” değeri en yüksek ‘CC–48’ melez genotipinde, “b” değeri en yüksek ‘CA–15’ melez genotipinde elde edilmiştir.

MORPHOLOGICAL IDENTIFICATION OF F₁ POPULATION OBTAINED BY HYBRIDIZATION BREEDING AND PARENTS ACCORDING TO UPOV DESCRIPTOR

In this study, fifty two F₁ genotypes and their parents were used as a result of the breeding study in which Osmanli strawberries were used as pollinators of the parent, local (Deli, Karacilek, Tuylu) and standard (Kabarla, Sweet Ann, Sweet Charlie) strawberries. Morphological and pomological characteristics between genotypes were determined according to UPOV descriptor, fruit color determination was done with color measurement device and all measurements and observations were converted to criteria points and dendograms were obtained according to UPGMA method. When all genotypes were examined, it was determined that growth habitus was semi–upright %55.56, plant growth power was very strong at %42.86 and it was determined that this feature in hybrid individuals passed through standard varieties. In the male organ status of the UPOV descriptor, partial infertile criterion was added according to the observations and %36.51 of all genotypes were found to be partial infertile and %53.97 fertile. Fruit upper side color L value was highest in local parents, a value was highest in CC–48 hybrid genotype and b value was highest in CA– 15 hybrid genotype.

PDF

___

1. Akbulut, B., Karakurt, Y., Tonguç, M., 2014. Fasulye genotiplerinin morfolojik ve fenolojik karakterizasyonu. Erciyes Üniv. Fen Bil. Enst. Dergisi 30(4):227-233.
2. Attar, Ş.H., 2018. Seçilmiş üstün özellikli melez çilek genotiplerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniv. Fen Bil. Ens. Adana.
3. Beyhan, Ö., 2010. A study on selection of promising native cherry laurel (Prunus laurocerasus L.) genotypes from Sakarya, Turkey. J. Animal and Plant Sciences 20:231-233.
4. Çağlar, H., Paydaş, S., 2002. Changes of quality characteristics and aroma compounds of hybrids and some strawberry cvs during harvest periods. Proceeding of the 4. Int. Strawberry Symp. 8-15 July, 2000 (Eds: T. Hietaranta, m-m. Linna, P. Palonen, P. Parikka). Acta Hort. 567, Vol:1. ISHS:203-206.
5. Çekiç, Ç., Sarı, S., Öztürk Erdem, S., 2011. Orta ve Doğu Karadeniz bölgesi doğal popülasyonundan örneklenen böğürtlen genotiplerinin UPOV kriterleri ile morfolojik olarak tanımlanması. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 28(2):117-126.
6. Daler, S., Aşkın, M. A., Karakurt, Y., 2016. Bazı birbirine benzer elma (Malus domestica L.) genotiplerinde pomolojik ve moleküler yöntemlerle genetik akrabalık derecelerinin tespiti. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Online Yayınlanma, 13.12.2016.
7. Della Strada, G., Fideghelli, C., 2011. The fruit varieties released in the worldfrom 1980 through 2008. CRA-Centro di Ricerca per la Fruticolyura-Ministero Politiche Agricole e Forestali.
8. Erenoğlu, B., Şeniz, V., 1999. Melezleme ile elde edilen çileklerde verim ve kalite farklılıkları üzerinde araştırmalar. Türkiye 3. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Ankara, 52-57.
9. Escribano, M.R., Santalla, M., Casquero, P.A., Ron, A.D.E., 1998. Patterns of genetic diversity in landraces of common bean (Phaseolus vulgaris L.) from Galicia. Plant Breed. 117:49-56.
10. Faedi, W., Baruzzi, G., 2016. Strawberry breeding. Husaini, A.M. and D. Neri (Eds.): Strawberry: Growth, Development and Diseases. CABI, UK, p:26-40.
11. Gündüz, K., Özdemir, E., 2003. Amik ovasında yüksek tünel ve açıkta yetiştirilen çileklerde renklenmenin objektif yöntemle belirlenmesi. 4. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 08-12 Eylül, Antalya, 120-122.
12. Habben, J., Schulte, E., 2000. Plant breeders rights for new fruit cultivars. ISHS Acta Horticulture 538: Eucarpia symposium on Fruit Breeding and Genetics. 13. Kafkas, E., Paydaş Kargı, S., 2012.
‘Osmanlı’ ve ‘Ereğli’ çilek çeşitlerinde meyve kalite bileşenleri. 4. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 03-05.10.2012, Antalya, 181-188.
14. Kafkas, N.E., 2004. Bazı çilek genotiplerinde aroma bileşiklerinin tayini ve aroma bileşikleri ile bazı meyve kalite kriterleri arasındaki ilişkiler (Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, 200s.
15. Kıyga, Y., 2009. Osmanlı × Camorosa çilek melezlerinin morfolojik ve pomolojik karakterizasyonu (Yüksek Lisans Tezi). Mustafa Kemal Üniv. Fen Bil. Enst., 45s.
16. Konarlı, O., Akgün. H., 1980. Melezleme yoluyla çilek ıslahı. TÜBİTAK TOAG352, Yalova (Yayınlanmamış).
17. Öz, M.H., Aslantaş, R., 2015. Doğu Anadolu bölgesi armut genotiplerinin morfolojik karakterizasyonu. Atatürk Üniv. Ziraat Fakültesi Dergisi 46(2):93-106. 18. Öztürk Erdem, S., Çekiç, Ç., 2017.
Geçmişten günümüze çilek ıslahı. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi 6(3):115-105.
19. Öztürk Erdem, S., 2018. Osmanlı çileği ıslahı-1 (Doktora Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, 196s. 20. Özuygur, M., 2005. Adana koşullarında bazı yerli, Amerika ve Avrupa kökenli çilek çeşitleri ile bazı melez çilek genotiplerinde verim, meyve kalite kriterleri ve bitki özelliklerinin belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniv. Fen Bil. Enst., 151s.
21. Sacks, E., Shaw, D.V., 1994. Optimum Allocation of objective color measurement for evaluating fresh strawberries. Journal of the American Society for Horticultural Science 119(2):330-334.
22. Schulte, E., 2002. Plant breeders rights for strawberry cultivars. ISHS Acta Hort. 567. 4. Int. Strawberry Symposium. 23. Sarıdaş, M.A., 2018. melezleme ıslahıyla seçilmiş çilek genotiplerinin verim, kalite özelliklerinin belirlenmesi ve moleküler karakterizasyonu (Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Fen Bil. Enstitüsü, Adana.
24. Serçe, S., Özgen, M., 2014. Çilek Yetiştiriciliği ve yeni eğilimler. Tarım Türk Dergisi. (https://www.researchgate.net/pub lication/267266752-cilek-yetistiriciligi-veyeni- egilimler; Erişim Tarihi: 12.01.2017).
25. Türemiş, N., Ağaoğlu, Y.S., 2013. Çilek. Üzümsü Meyveler. Ed.: S. Ağaoğlu, R. Gerçekcioğlu, Tomurcukbağ Ltd. Şti. Eğitim Yayın No:1, Ankara, s.57-120.
26. UPOV, 2012. International Union for The Protection of New Varieties of Plants, Strawberry Guidelines for The Conduct of Tests for Distinctness, Uniformity and Stability.
27. Üstün, P., Paydaş, S., 1995. Bazı melez çilek çeşit adaylarının verim ve kalitesi üzerinde araştırmalar. Türkiye 2. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, s:301-305.
28. Yılmaz, H., 2009. Çilek. Hasad Yayıncılık, 348s.
29. Zeliou, K., Papasotiropoulos, V., Manoussopoulos, Y., Lamari, F.N., 2018. Physical and chemical quality characteristics and antioxidant properties of strawberry cultivars (Fragaria × ananassa Duch.) in Greece: assessment of their sensory impact. Journal of the Science of Food and Agriculture 98:4065-4073.