MAVİYEMİŞİN ÇOĞALTILMASI, TÜRKİYE VE DÜNYADA YAPILAN ÇALIŞMALAR

Maviyemiş botanik olarak gerçek üzümler grubunda olup, çalı formunda, kışın yaprağını döken çok yıllık bir bitkidir. Dünyada ticari olarak üretimi yapılan ve kültüre alınmış olan maviyemiş çeşitleri yüksek boylu (Vaccinium corymbosum), alçak boylu (Vaccinium angustifoliumlium) ve tavşangözü (Vaccinium ashei) türleri içerisinde yer almaktadır. Türkiye’nin Kuzeydoğu kesimindeki doğal asitli topraklarda yayılmakta olan maviyemiş, ılıman iklim kuşağında yetişebilen bir üzümsü meyvedir. Maviyemiş ormangülü, açelya, funda, turnayemişi, çayüzümü ve çobanüzümü gibi türleri de içeren fundagiller (Ericaceae) familyasında yer almaktadır. Maviyemişin çoğaltılması diğer meyve türlerine göre daha zordur. Çoğaltılmasında özel ortamlar ve özel yapılar istemektedir. Maviyemiş fidanı üretiminde yaygın olarak kullanılan çelikle çoğaltma tekniği son yıllarda yerini doku kültürü ile çoğaltma tekniklerine bırakmıştır. Bu çalışmada Vaccinium cinsi içine giren ve kültürü yapılan maviyemişin çoğaltılma yöntemleri ile bu konuda ülkemizde ve dünyada yapılan çalışmalar özetlenmiştir.

PROPAGATION OF BLUEBERRY, STUDIES ON PROPAGATION IN TURKEY AND THE WORLD

Blueberries are deciduous, bushy plants and been in the true berry fruits as botanically. The commercially grown blueberries are highbush (Vaccinium corymbosum), lowbush (Vaccinium angustifolium) and rabbiteye (Vaccinium ashei). Blueberries are getting popular for Turkey and mowed along with the whole Black Sea Region of Turkey where several wild Vaccinium types are grown in natural acidic soils. Blueberries love acidic soils and deciduous bushy plants. Blueberries are the member of heater family (Ericaceae) which include Bilberry, Cranberry, Caucasian whortleberry and Lingonberry. Propagation of blueberries are difficult than the other fruits. Propagation of blueberries needs special propagation constructions, benches, greenhouses, controlled mediums and environments. Blueberries are commonly propagated with cuttings but lately they are propagated with cell culture using shoot tips and/or nodal segments via in vitro process. In this paper, the propagation methods and studies held both in Turkey and the rest of the World of cultivated blueberries been in Vaccinium genus summarized.

PDF

___

1. Abolins, M., Liepniece, M., Gurtaja, L., 2003. Propagation of highbush blueberries by softwood cuttings in Latvia. CAB Abstr. 20033195729.
2. Ağaoğlu, Y.S., 1986. Üzümsü meyveler. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayını: 984, Ders Kitabı: 290.
3. Akbulut, M., Bakoğlu, N., Baykal, H., Şavşatlı, Y., 2015. Maviyemişlerde (Vaccinium corymbosum L.) çelikle üretimde farklı hormon dozlarının köklenme üzerine etkisinin incelenmesi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 8(2):52- 56.
4. Anonymous, 1966. Blueberry growing. US Department of Agriculture. Farmers Bulletin No: 1951, 33pp.
5. Anonymous, 1986. Rooting characteristics of eight rabbiteye blueberries recommended for Florida. Hort. Abst. 56(4):2228.
6. Austin, M.E., 1978. Rabbiteye blueberries. Fruit Var. J. 33:51-53.
7. Badescu, G., Botez, M., Badescu, L., Enache, E., 1985. Intensive methods for blueberry propagation. Acta Hort. 165:189- 195.
8. Brightwell, W.T., 1971. Rabbiteye blue berries. Univ. of Ga Agric. Expt Sta. Res. Bull 100.
9. Brissette, L., Tremblay, L., Lord, D., 1990. Micropropagation of lowbush blueberry from mature field-grown plants. HortScience 25(3):349-351.
10. Caruso, F.L. Ramsdell, D.C., 1995. Compendium of blueberry and cranberry diseases. Amer. Phytopathological Soc. Press, St. Paul, MN.
11. Cline, B., Fernandez, G., 1998. Suggestions for establishing a blueberry planting in Western North Carolina. NCSU, College of agriculture & Life Sciences. Coop. Ext. Serv., Hort. Inf. Leaflet 201.
12. Çelik, H., 2005. Likapa, çay ve fındığa rakip. Egeli Karadenizliler Vakfı Yayını 2(3):63-65.
13. Çelik, H., 2005. Yaban Mersini (Likapa) yetiştiriciliği. Hasad Yay. 128p.
14. Çelik, H., 2006. Kuzey orijinli yüksek çalı maviyemiş yumuşak odun çeliklerinde köklenme üzerine alttan ısıtma sıcaklığının etkisi. 2. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 14-16 Eylül, Tokat, 129-135s.
15. Çelik, H., 2006. Karadeniz Bölgesindeki asitli topraklar için mükemmel bir meyve, likapa (yaban mersini). Çiftçi Dünyası, Of Ziraat Odası Yayın Organı, 2(2):3-7.
16. Çelik, H., 2006. Maviyemiş (Likapa) (Vaccinum corymbosum L.). (www.mavi yemislikapa.com.tc).
17. Çelik, H., 2007. Northland kuzey orijinli yüksek çalı maviyemiş (Vaccinium corymbosum L.) yeşil çeliklerinin köklenmesi üzerine farklı ortamların etkisi. 5. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 4-7 Eylül, Erzurum, 1(Meyvecilik):37-41.
18. Çelik, H., 2012. Yüksek boylu maviyemiş çeşitlerinde köklenme üzerine çelik tipi, çelik alma zamanı ve köklenme ortamının etkisi. 4. Ulusal Üzümsü Meyveler Semp. 3- 5 Ekim, Akdeniz Üniv., Antalya, 324-335.
19. Çelik, H., 2015. Yüksek boylu maviyemiş (Vaccinium corymbosum L.) çeşitlerinden alınan yapraklı yumuşak odun mikro çeliklerde köklenme üzerine ortamların etkisi. 7. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 25-29.08.2015, Çanakkale, Özet Kitabı 1(Sözlü).
20. Çelik, H., 2016. Yüksek boylu maviyemiş (Vaccinium corymbosum L.) çeşitlerinden alınan yapraklı yumuşak odun mikro çeliklerde köklenme üzerine ortamların etkisi. Bahçe 45(1):1-6.
21. Çelik, H., 2016. Yüksek boylu maviyemiş çeşitlerinden alınan yapraklı yarı odunsu çeliklerde köklenme üzerine çelik alma zamanı ve IBA uygulamalarının etkisi. Uluslararası Katılımlı 5. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 27-30.09.2016, Adana, Özet Kitabı, 24s.
22. Çelik, H., 2017. Yüksek boylu maviyemiş çeşitlerinden alınan yapraklı yarı odunsu çeliklerde köklenme üzerine çelik alma zamanı ve IBA uygulamalarının etkisi. Bahçe 46(Özel Sayı 1):63-72.
23. Çelik, H., Ateş, S., 2009. Maviyemiş (Vaccinium corymbosum L.) yumuşak odun çeliklerinde yaprak miktarı ve bazaldaki kesim yerinin köklenme üzerine etkileri. 3. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 10- 12.06.2009, Kahramanmaraş, 139-146.
24. Davis, P.H., 1978. Flora of Turkey and East Aegean Islands. Edinburgh Univ. Pres. 6:89-108.
25. Draper, A.D., Chandler, C.K., 1986. Accelerating highbush blueberry selection evaluation by early propagation. J. Amer. Hort. Sci. 111(2):301-303.
26. Eck, P., 1988. Blueberry science. Rutgers Univ. Press, New Brunswick, NJ.
27. Eck, P., Gough, R.E., Hall, I.V., Spiers, J.M., 1990. Blueberry management. (In: Galeta, G.S. and Himelrick, D.G. Edts.) Small Fruit Crop Management. Prentice Hall, New Jersey, USA.
28. El-Shiekh, A., Wildung, D.K., Luby, J.J., Sargent, K.L., Read, P.E., 1996. Long term effects of propagation by tissue culture or soft-wood single node cutting on growth habit, yield and berry weight of ‘Northblue’ blueberry. Hort. Abst. 66(7):5708.
29. Galletta, G.J., 1975. Blueberries and cranberries. pp.154-196. In: J. Janick and J.N. Moore (eds). Advances in fruit breeding. Purdue Univ. Press, West Lafayette, IN.,
30. Giroux, G.J., Maynard, B.K., Johnson, W.A., 1999. Comparison of perlite and peat: perlite rooting media for rooting softwood stem cuttings in a sub irrigation system with minimal mist. J. of Environmental Hort. 17(3):147-151.
31. Gorbunov, Yu. N. Kuznetsov, V.N., 1996. Propagation of American highbush blueberry. Hort. Abst. 66(10):8410.
32. Gough, R.E., 1994. The highbush blueberry and its management. Food Product Pres. 272p.
33. Gough, R. E., 1996. Blueberries, North and South. In: Small Fruits in The Home garden (Eds., Gough, R.E., Poling, E.B) The Haworth Pres Inc. 71:106.
34. Haffner, K., Remberg, S.F., 2006. Antioksidant rich berries: plant food for beter health. ISHS Chronica Hort. 46(2):19-20.
35. Handley, D.T., 1999. Growing highbush blueberries. University of maine, Cooperative Ext. Serv., Bulletin #2253.
36. Hartman, H.T., Kester, D.E., 1983. Plant propagation: principles and practices. (4. ed.). Prentice Hall, Englewood Cliffs, N.J., USA.
37. Himelrick, D.G., Powell, A.A., Dozier, W.A., 2002. Commercial blueberry production guide for Alabama. Alabama A&M and Auburn Universities, Alabama Cooperative Extension System, ANR-904.
38. Hoffmann, A., Fachinello, J.C., Santos A.M., 1997. Propagation of rabbiteye blueberry (Vaccinium ashei Reade) by cuttings. Hort. Abst. 67(6):4762.
39. Koron, D., Oblak, M., Devetak, N., 1988. Influence of various substrata and natural and synthetically hormones on the propagation of certain blueberry cultivar. Hort. Abst. 58(4):2031.
40. Krasikowa, V.I., 1986. Seed and vegetative propagation of Vaccinium praestans Lamp. Hort. Abstr. 56(11):8641.
41. Krewer, G., Cline, B., 2006. Blueberry propagation suggestions (www.smallfruits. org/blueberries).
42. Litwinczuk, W., Szczerba, G., Wrona, D., 2005. Field performance of highbush blueberries (Vaccinium corymbosum L.) cv. ‘Herbert’ propagated by cuttings and tissue culture. Scientia Hort. 106:162-169.
43. Luby, J.J., Ballington, J.R., Draper, A.D., Pliszka, K., Austin, M.E., 1990. Blueberries and cranberries (Vaccinium). In: J.N. Moore and J.R. Ballington (eds). Genetic resources of temperate fruit and nut crops. Acta Horticulturae 290:391-456.
44. Mainland, C.M., 1993. Effect of media, growth stage and removal of lower leaves on rooting of highbush, southern highbush and rabbiteye softwood and hardwood cuttings. Vaccinium culture V. Acta Hort. 346:133137.
45. Munoz, C., Soto, R., Valenzuela, J., 1993. Effect of chemical and physical potting media characteristics on growth of container-grown rabbiteye blueberries. Vaccinium culture, V. Acta Horticulturae, 346:162-167.
46. Nachtigall, G.R., Camelatto, D., Camargo, J.T., Arruda J.J.P., 2000. Effect of indole butyric acid on the rooting of blueberry (Vaccinium ashei, Read) cv. delite, cuttings. Hort. Abst. 70(3):1941.
47. Orlikowska, T., 1986. Micropropagation of highbush blueberry. Fruit Science Reports 13(3):105-115.
48. Pritts, M.P., Hancock, J.F., 1992. Highbush blueberry production guide. Northeast Regional Agricultural Guide. Northeast Regional Agricultural Services. NRAES-55, Inhaca, NY:200p.
49. Schulte, N., Hancock, J., 1983. Propagation highbush blueberries. Michigan State Univ., Cooperative Ext. Serv., Bulletin E-1680.
50. Shoemaker, J.S., 1955. Small-fruit culture. McGraw-Hill Book Company Inc.341-382.
51. Smolarz, K., 1985. Influence of different pruning of the mother plants on the production of hardwood cuttings for highbush blueberry propagation. Acta Hort. 165:185-188.
52. Smolarz, K., Chlebowska, D., 1998. Growth vigour and yielding of highbush blueberry cv. Bluecrop propagated from semi-woody cuttings and in-vitro. Hort. Abstr. 68(9):7544.
53. Strik, B., Fisher, G., Hart, J., Ingham, R., Kaufman, D., Penhallegon, R., Pscheidt, J., William, R., Brun, C., Ahmedullah, M., Antonelli, A., Askham, L., Bristow, P., Havens, D., Scheer, B., Shanks, C., Barney, D., 1993. Highbush blueberry production guide. Oregon State University. Department of Extension and Experiment Station Communication, PNW215.
54. Turna, İ., Kulaç, Ş., Güney, D., Seyis, E., 2013. Boylu maviyemişin (Vaccinium corymbosum L.) çelikle üretilmesinde hormon ve ortamın etkisi. Ormancılık Dergisi 9(2):93-104.
55. Vander Kloet, S.P., 1983. The taxonomy of Vaccinium section Cyanococcus: a summation. Can. J. Bot. 61:256-266.
56. Wei, Q.Y., 2011. Field performance of blueberry trees using Vaccinium arboreum as a rootstock. ASHS Annual Conference paper, September 2011.
57. Wei, Q.Y., Basey, A., Sturman, P., 2013. Effect of rootstock and soil amendment on three highbush blueberry cultivars. ASHS Annual Conference Paper, July 2013.
58. Welker, W.W., Vass, G.D., 1983. Influence of size and orientation of cranberry cuttings upon plant development. HortScience.
59. Whithworth, J., 2002. Blueberry production for the home garden. OSU Coop. Ext. Serv., F6248.
60. Williamson, J., Lyrene, P., 1997. Blueberry gardener’s guide. Univ. of Florida. Cooperative Ext. Serv. Inst. of Food and Agric. Sci. Circular 1192.
61. Withworth, J., 2003. Blueberry production for the home garden. OSU, Extension Facts, F-6248.
62. Wolfe, D.E., Eck, P., Chin, C.K., 1984. Evaluation of seven media for micro propagation of highbush blueberry. Hort. Abst. 54(6):3289.