Çocukların sigara içen ve içmeyenleri algılama biçimleri

Amaç: Sigara içmeye başlama yaşı çocukluk dönemine kadar gerilemiştir. Çocukların sigara içen yetişkinleri gözleyerek onların davranışlarını model almaları bu davranışın ortaya çıkmasında etkili olan faktörlerden biridir. Bu çalışmanın amacı, çocukların sigara içen ve içmeyen bireylerin bazı özelliklerini nasıl algıladıklarını belirlemeye çalışmaktır. Yöntem: Tanımlayıcı nitelikteki bu çalışmaya 373 gönüllü çocuk katılmıştır. Katılanların %49.9’u kız (n = 186), %50.1’i erkektir (n =187). Katılanların yaş ortalaması 12.21’dir. (Ss =1.56, En yüksek=17, En düşük=10). Araştırmada sigara içen ve içmeyenleri algılamayla ilgili 29 maddeden oluşan kontrol listesi kullanılmıştır. Veri analizlerinde yüzdelik dağılım ve Pearson ki-kare testi kullanılmıştır. Bulgular: Sigara içen bireylerin özelliklerini algılamada kız ve erkekler arasında bazı önemli farklılıklar bulunmuştur. Erkeklerin %32’si ve kızların %42’si sigara içenleri şık-zarif (x2= 4.17, sd = 2, p< .05), erkeklerin %25’i, kızların %34’ü temiz (x2= 3.71, sd = 2, p< .05), erkeklerin %63’ü, kızların %48’i boyun eğmeyen (x2= 9.16, sd = 2, p< .05), erkeklerin %66’sı ve kızların %75’i sigara içmeyenleri lider (x2= 4.12, sd = 2, p< .05), erkeklerin %58’i, kızların %68’i boyun eğmeyen (x2= 3.77, sd = 2, p< .05) kişiler olarak algılamaktadır. Sonuç: Sigara içmeyle ilgili yüklemeler ve yetişkinlerin model alınması, çocukların sigara içmeye başlama eğilimlerini arttırmaktadır. Bu bulgular sigara içmeyi önleme etkinliklerinin erken yaşlardan itibaren başlatılması gerekliliğini göstermektedir.

___

  • 1- Shadel WG, Niaura R, Abfams DB. How do adolescents process smoking and antismoking advertisements? A social cognitive analysis with implications for understanding smoking initiation. Rev Gen Psychol 2001; 4: 429-444.
  • 2- Copeland LA, Shope JT, Waller PF. Factors in adolescent drinking/driving: binge drinking, cigarette smoking and gender, J School Health 1996; 66: 574-578.
  • 3- Ennett ST, Bauman KE. The contribution of influence and selection to adolescent peer group homogenity: the case of adolescent cigarette smoking. J Person & Soc Psychology 1994; 67: 653-663.
  • 4- Doğan O. Sivas ilinde lise öğrencilerinde madde kullanımı yaygınlığı Bağımlılık Dergisi 2001 ;2: 53-56.
  • 5- Göksel T, Cirit M, Bayındır Ü. İzmir ili lise öğrencilerinin sigara alışkanlığını etkileyen faktörler. Toraks Dergisi 2001;3:49-53.
  • 6- Karlıkaya C. Edirne'de lise öğrencilerinde sigara içme prevalansı kaçakçılık, reklamlar ve ergenlerin sigaraya ulaşması. Toraks Dergisi 2002;1: 007-012.
  • 7- Gibbons FX, Gerrard M. Predicting young adults' health risk bahavior. J Person & Soc Psychology 1995;69.: 505-517.
  • 8- Killen JD, Robinson TN, Haydel KF, Hayward C, Wilson DM, Hammer LD, Litt I.F, Taylor CB. Prospective study of risk factors for the initiation of cigarette smoking. J Cons & Clin Psychology 1997; 65:1011-1016.
  • 9- Doherty, WJ, Allen, W. Family functioning and parental smoking as predictors of adolescent cigarette use: a six-year prospective study. J Fam Psychology 1994; 8.347-353.
  • 10- Jackson C. Legitimacy of parental authority and tabacco and alcohol use during early adolescence. J Adol Health 2002; 31:425-432.
  • 11- Byrne DG, Byrne AE, Reinhart MI. Personality, stress and the decision to commence cigarette smoking in adolescence. J Psychos Research 1995; 39: 53-62.
  • 12- Carvajal SC, Wiatrek DE, Evans Rl., Knee CR, Nash SG. Psychosocial determinants of the onset and escalation of smoking: cross-sectional and prospective findings in multiethnic middle school samples. J Adol Health 2000; 27: 255-265.
  • 13- Beck AT, Wright FD, Newman CF, Liese BS. Cognitive Therapy of Substance Abuse. New York: Guilford, 1993.
  • 14- Bandura A.Social Learning Theory. New Jersey: Prentice-Hall, lnc.,1977: 22-27.
  • 15- Maisto SA, Carey KB, Bradizza CM. Social learning theory KE. Leonard, HT Blane (editors) Psychological Theories of Drinking and Alcoholism. New York: Guilford, 1999: 106-163.
  • 16- Mathews A. Information-processing biases in emotional disorders. DM. Clark, CG. Fairbun (editors). Science and Practice of Cognitive Behaviour Therapy. New York:Oxford University Press, 1997: 47-67.
  • 17- Goldman MS, Rather BC. Substance use disorders:cognitive models and architecture. K. Dobson PC. Kendall (editors). Psychoplatology and Cognition. San Diego: Academic Press,1993: 245-292.
  • 18-Yılmaz, B. Şema odaklı bilişsel terapiler. Türk Psikoloji Bülteni 2000;19: 53-58.
  • 19- Lujic C, Reuter M, Netter P. Psychobiological theories of smoking and smoking motivation. European Psychologist 2OO5;10:1-24.
  • 20- Hine DW, Summers C, Tilleczek K, Lewko J. Expectancies and mental models as determinants of adolescents' smoking decisions. J Soc Issues 1997;53: 35-52.
  • 21- Dinh KT, Sarason IG, Onstad LE, Peterson AY. Children's perceptions of smokers and nonsmokers a longitudial study. Health Psychology 1995; 1:32-34.
  • 22- Peterson, AV, Leroux BG, Bricker J, Kealey KA, Marek PM, Sarason IG, Andersen MR. Nine-year prediction of adolescent smoking by number of smoking parents. Addictive Behaviors 2006; 31: 788-801
  • 23- Leatherdale ST, Cameron R, Brown KS, Jolin MA, Kroeker C. The influence of friends, family, and older peers on smoking among elementary school students: Low-risk students in high-risk schools. Preventive Medicine 2006; 42: 218 - 222.
  • 24- Hill KG, Hawkins JD, Catalano RF, Abbott RD, Guo J. Family influences on the risk of daily smoking initiation. J Adol Health 2005; 37: 202-210.
  • 25- Rose JS, Chassin L, Presson CC, Sherman SJ. Demographic factors in adult smoking status: mediating and moderating influences. Psychol Addic Behaviors 1996; 10: 28-37.
  • 26- Canlan M. Control over health and patterns of health related behaviour. Soc Scien Medicine 1989;29:131-136.
  • 27- Freeman MA, Hannessy EV? Marzullo DM. Defensive evaluation of smoking messages among college-age smokers: the role of possible selves. Health Psychology 2001; 20:424-433.
  • 28- Freeman D. Young children's understandings of cigarette smoking. Addiction 2005;10:1537- 1545.
  • 29- Simons-Morton BG, Haynie DL. Psychosocial predictors of increased smoking stage among sixth graders. A J Health Behavior 2003;27:592-602.
  • 30- Tekinsoysal S. Sigara İçen ve İçmeyen Bireylerin Sigara İçmeye İlişkin Tutumları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon: KTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, 2003.
  • 31- Rugkasa J, Kennedy O, Barton M, Abaunza PS, Treacy M.P, Knox B. Smoking and symbolism: children, communication and cigarettes. H Educ Research 2001; 16:131-142.
  • 32- Serrano VA, Woodruff SI. Smoking-related attitudes and their sociodemographic correlates among mexican-origin adult smokers. Journal of Community Health: The Publication for H Prom & Dis Prevention 2003; 28: 209-220.
  • 33- Gillmore MR, Wells EA, Simpson EE, Morrison DM, Hoppe MJ, Wilsdon AA, Murowchick E. Children's beliefs about smoking. Nic & Tob Research 2002; 4:177-183.