REYHANLI ÇERKESLERİNDE EVLİLİK

Öz Her canlının çoğalarak neslini devam ettirmesi yaratılışının bir gereğidir. Canlıların en mükemmeli olan insan da bu gerekliliği evlilik yoluyla gerçekleştirmektedir. Evlilik, aile hayatının kurulmasına dair hayatta atılan en önemli adımlardan ve hayatın dönüm noktalarından biridir. Aile, toplumsal hayatın çekirdeğini oluşturmaktadır. Bu çekirdeğin oluşması, evlenme olgusu ile meydana gelmektedir. Evlilik, insan ömründe “geçiş dönemleri” olarak bilinen doğumla başlayıp ölüme kadar devam eden süreçlerden biridir. Aile çatısını oluşturan evlenme biçimleri toplumun; değer yargılarına, sosyal ve ekonomik yapısına, kültürel değerlerine, milli kimliklerine göre farklılıklar göstermektedir. Sosyo-kültürel değişimlerin sık görüldüğü Hatay ilinde tanışarak evliliğin yanı sıra gelenekselliğin ağır bastığı ilçe ve köylerinde farklı evlenme biçimlerine de rastlanılmaktadır. Söz konusu bu farklılık birçok etnik grubun harmanlanıp kendi etnik kimlik ve kültürlerini yaşatmaya çalışmasındandır. Bu etnik kültürlerden birisi de Hatay’ın Reyhanlı ilçesinde yaşamlarını sürdüren Çerkeslerdir. Çerkesler de evlilik olgusu, evlilik öncesi hazırlıklar, düğün ve düğün sonrasında gerçekleştirilen kendi kültürlerine özgü gelenek üzerine kuruludur. Reyhanlı Çerkeslerinde kültürel kimliklerinin içerisinde diğerlerine göre daha geniş yelpazeye sahip olan evlilik geleneğin devamlılığı söz konusu olduğunda ilk akla gelenlerdendir. Çerkeslerde evlilik kurumu, aile terbiyesi, “kaşenlik” ve akraba dışı evlilik son derece önemlidir. Biz bu makalede, Hatay’ın Reyhanlı ilçesinde ikamet eden Çerkes kollarından; “Şapsığ, Abzah, Ubıh, Kabartay” hakkında bilgiler verdikten sonra Reyhanlı’da etnik bir gruplardan biri olan Çerkeslerin “evlilik öncesi, evlilik anı, evlilik sonrası” durumlardaki olguları saha çalışması ve mülakat yöntemi kullanılarak kaynak kişilerden elde ettiğimiz verileri bilimsel bir metot ve teori bağlamında ele alıp inceleyeceğiz. Böylelikle Reyhanlı Çerkeslerinin kültürel bağlamdaki evlilik süreçlerinin kimlik kodları belirlenerek söz konusu uygulamaların ne derece devam ettirildiği ya da kaybedildiği tespit edilecektir.

Anahtar Kelimeler:

çerkes, hatay-reyhanlı, evlilik

PDF

___

ALTIN, Gülizar; GÜMÜŞ, Meryem (2011), Çerkeslerde Kaşenlik Âdeti Üzerine Bir İnceleme: Eskişehir Örneklemi, TÜBİTAK Projesi, Bursa.
ASLAN, Cahit, Sefer E. Berzeg, Murat Papşu, vd. (2011), Biz Çerkesler, Kafkas Dernekleri Federasyonu, İubat, Ankara.
AVAGYAN, Arsen (2004), Osmanlı İmparatorluğu ve Kemalist Türkiye’nin Devlet- İktidar Sisteminde Çerkesler, (ter. Ludmillan Denisenko), (haz. Yasemin Gedik), Belge Yayınları, İstanbul.
BAĞ, Yaşar (2001), Çerkeslerin Dünü Bügünü, Kafkas Derneği Yayınları, Ankara.
BAKIRCI, Nedim (2018). “Dede Korkut Kitabı‟nda ve Halk Hikâyelerinde Evlilik”, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, Yıl:6, Sayı:15, s.1-20.
BOZ, Erdoğan (2010), Çerkes Etnik Kimliğinin Yeniden İnşasında Akrabalık, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
COLARUSSO, John (2009), “People of Caucasus”, Encyclopedia of Cultures and Daily Life, (Ed) Pepper Pike, Eastword Publications, USA, (1).
COLARUSSO, John (2009), People of Caucasus”, Encyclopedia of Cultures and Daily Life, (Ed) Pepper Pike, Eastword Publications, USA, (1).
DEMİRKAN, Renan (1992), Üç Şekerli Demli Çay, (Çev. M. Kemal Okan), Real Yayınları, İstanbul.
ESER, Mehmet (1996), Türkiye Çerkeslerinde Sosyo-Kültürel Değişme, Kaf. Der. Yayınları, Ankara.
Gelenekten Geleceğe Örf ve Âdetlerimiz (2009), Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yayınları, İstanbul.
GÖKÇE, Birsen (1978), Evlilik Kurumuna Sosyolojik Bir Yaklaşım, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:1, Aralık, s.7-21.
KAYA, Ayhan (2011), Türkiye’de Çerkesler: Diasporada Geleneğin Yeniden İcadı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
MET, İzzet (2002), Kafkas Tarihi I, (Çev. F. Huvaj), Adıge Yayınları, Ankara.
NART Dergisi (2014), Mayıs, s. 3.
PAPİU, Murat (2004), Vatanından Uzaklara, Çiviyazıları Yayınları, İstanbul.
SAYDAM, Abdullah (1997), Kırım ve Kafkas Göçleri: 1856-1876, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
SERBES, Nahit (2012),Yaşayan Efsane Xabze, Phoenix Yayınları, Ankara.
SERBES, Nihat (2016), Benim Yolum Xabze, Phoenix Yayınları, Ankara.
ŞEŞEN, Ramazan (1985), İslam Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, Bilge Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
TAVKUL, Ufuk (1998), İslamiyet‟in 19. Yüzyılda Kafkasya Halklarının Toplumsal Yapılarına Tesirleri, Kırım Dergisi, S. 25, s. 43.
TEKİN, Mehmet (2000), Hatay Tarihi -Osmanlı Dönemi, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara.
TEMİZKAN, Abdullah (2007), Kafkasya Muhacirlerinin Denizli‟de İskânı, Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri, Pamukkale Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Denizli.
TÜRKDOĞAN, Orhan (1991), Aile Sosyolojisi Modeli-Türk Aile Ansiklopedisi, C.1,
T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu, Ankara.
TÜRKAN, H. Kürşat (2015), Hatay Yöresi Arap Alevileri Folkloru, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Basılmamış Doktora Tezi, Isparta.
YALÇIN, Hatice (2014), Evlilik Uyumu ile Sosyodemografik Özellikler Arasındaki İlişki, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, Journal of Research in Education and Teaching, İubat 2014, Cilt:3 Sayı:1.
https://hataytarihii.wordpress.com/ilce/reyhanli/ (Erişim Tarihi: 30.03.2019).
http://www.kaffed.org/bilgi-belge/soylesiler/item/302-dugunlerimiz-uzerine.html (Erişim Tarihi:30.03.2019).
http://adigeyiz.blogcu.com/cerkezlerde-toplanti-gelenegi/3036299 (Erişim Tarihi:30.03.2019).
http://www.kaffed.org/kultur-sanat/siir/item/1641-yorgun-bir-at-i%C3%A7in- f%C3%BC%C4%9F.html Erişim Tarihi: 30.03.2019).