OSMANLI DEVLETİNİN 18. YY KADARKİ DENİZ TİCARETİNDE LİMAN KENTLERİNE GENEL BAKIŞ

Öz Osmanlı Devletinin denizlerinde yer alan liman kentlerinde yapılan ticari faaliyetler konumuzun sınırlarını oluşturmaktadır. Dönem olarak 16-18 yy arasında ve yelkenli gemilerle yapılan ticaretin yaşandığı limanlardan kesintilerle vurgulanmıştır. Liman kentlerinde ki ticari yaşantının yanında ticarete konu olan ürünlere de yer verilmiştir. Dönemin liman faaliyetlerinde yaşanan sıkıntılar karşısında Osmanlı Devletinin aldığı önlemlere kronolojik sırada verilmeye çalışılmıştır. Karadeniz de bulunan limanlar, Marmara Denizinde bulunan limanlar, Ege Denizinde bulunan limanlar, Akdeniz de bulunan limanların ticaret tarihi açısında değerlidir. Bu çalışma Deniz Ticareti üzerine çalışacak araştırmacılara yardımcı olması acısından ayrıca öneme sahiptir. Osmanlı imparatorluğunun uluslararası ticaretinde Batının üstünlüğünün kesinleşmesi 18. yüzyılda olmuştu. Osmanlı Devletinin çok kısa zamanda tarih sahnesinden silinmemesi, gerileme ve yıkılışının bile 200 sene sürmesi deniz stratejilerinin sayesinde olmuştur. Alt yapı yetersizliği ve salgın hastalıkların yanında yabancı şirketlerle çok kıyasıya bir rekabet söz konusudur. İktisat tarihinde 16.-18 Yüzyılda Osmanlının deniz ticareti üzerine yapılan bu çalışma yelkenli gemilerle modernleşme çabaları temel olarak ele alınmıştır. Deniz ticaretinin temellinde iktisat ve iktisat tarihi açısından politik, askeri, idari birçok konuyu kapsamakta olsa da aslen deniz ticaret konusu üzerinden ilerlemektedir. Osmanlı Devleti’nde hızla genişleyen Avrupa ticaretinin, Tanzimat reformları ortamında, denizcilik açısından yeşerttiği bir diğer sonuç ise ticarî denizciliğin uluslararası standartlarda yapılandırılması çalışmalarını başlatmasıdır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Deniz Ticareti, Liman Kentleri, Yelkenli Gemi, Anadolu

PDF

___

BAYKARA, Tuncer (1974) İzmir Şehri ve Tarihi İzmir, Ege Üniversitesi, İzmir.
BLANCHARD, Alb.(1947), Şerefli Kadırgalar Devrinde Türk Bahriyesi, Deniz Basımevi, İstanbul.
BOSTAN, İdris(1992), Kadırga‟dan Kalyon‟a, XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Gemi Teknolojisinin Değişimi, Tersane-i Amire‟de Gemi İnşa Faaliyetleri, Türkler ve Denizcilik, Makale. TTK,
BODE, A.(1979 s. 345), Die Flottpolitik Katharinas II. und die Konflikte mit Schweden und der Turkei (1768-1792), Deutschland.
ÇOKER Fahri (1994), Bahriyemizin Yakın Tarihinden Kesitler, Ankara, Dz.K.K. Basımevi, , s.120-123.
ÇELEBİ Evliya (2003), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 1. baskı, Yapı Kredi Yayınları, s. 199. İstanbul.
DANIŞMEND, İsmail, Hami(1961), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, 3, s. 553-562, Sümer Kitapevi, İstanbul.
Denizcilik Gücü Sempozyumu 1998, Deniz Harp Akademisi, HAK Basımevi, , s. 19, İstanbul.
Der Wagnergesellen E.Ch. (1843), Döbel Wanderungen im Morgenlande, yay. L. Storch, 2 cilt, I, s. l05 Gotha,
EFENDİ, Mahmut, Raif(1798), Tableau de nouvcax Reglements de l„Empire Ottoman, yeni basımı: s. 206, İstanbul.
FAROQHİ, Suraiya “Krizler ve Değişim”, Halil İnalcık ve Donald Quataert (Editörler), Osmanlı imparatorluğunun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Cilt 2 1600-1914, Eren Yayıncılık Ltd. Şti., İstanbul, 2004, s. 543-884.
GENCER, Ali İhsan(1976/77), Gülen Bahriyemiz, Tarih Enstitüsü Dergisi 7/8, , 412- 417; s. l9, Ankara.
GENCER Ali İhsan(1986), “Türkiye‟de Denizcilik ve Türklerin Denizciliğe Verdiği Önem”, İkinci Denizcilik Gücü Sempozyumu Bildirisi, Türk Denizcilik Tarihi Araştırmaları, Bahriye‟de Yapılan Islahat Hareketleri ve Bahriye Nezaretinin Kuruluşu (1789-1867), İstanbul.
GÜLEN, Nejat(2001) “Şanlı Bahriyemiz”, “Türk Bahriyesinin İkiyüz Yıllık Tarihçesi 1773-1973”, Kastaş Yayınları, 2. baskı, İstanbul.
GÜNGEN Coşkun(1999), XVI. Yüzyılda Osmanlı Denizciliği, Dz.K.K. 1997 “Denizci İnsan Gücü”, Deniz Kuvvetleri Der. Ankara.
Hammer (1966), Devlet-i Osmaniye Tarihi, Çev. Mehmed Ata, 1330, IV, 51-56. Osmanlı Devleti Tarihi Cilt I ve II, Milliyet, İstanbul.
IMBER, C.(1986), Bulletin of the Sehnol of Oriental and African Studies, 49, s. 398
KAMİL Şevket (2004), “İstanbul: Şehir ve Medeniyet”, Klasik Yayınevi, s. 319, İstanbul
KALA, Ahmet (Editör), Osmanlı ve Türk Dünyası Belgesel Veri Tabanı: OTÜRKDİJİTAL (OTD), Osmanlı ve Türk Dünyası Araştırmaları Merkezi: OTAM, Dijital Yayın, İstanbul 2003. İstanbul Külliyatı I. İstanbul Ahkam Defterleri İstanbul Esnaf Tarihi l.ve 2, İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Yayınları, İstanbul, 1997.
KASABA, Reşat (1988). The Ottoman Eupire and the World-Economy: The Nineteenth Century Albany: SUNY Press. “Was there a Compradore Bourgeoisie in Mid Ninetcenth Century Western Anatolia” Review X1,2, Spr, 215-28, 3-4 bölümler.
KÖMÜRCÜYAN Çelebi, Jean de Thévenot, ...... No:215, H.28 Şevval 1196-M.6 Ekim 1782; BOA.s. 215.
KURAT, A.W.(1953), The Despatches of Robert Sutton, s. 196-204.
MANTRAN, Robert (1987), “18. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu‟nda Ticaretin Değişmesi”, Çeviren Zeki Arıkan, Tarih İncelemeleri Dergisi, s.188-197.
MANTRAN, Robert (1990), 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul: Kurumsal, İktisadi Toplumsal Tarih Denemesi, Cilt 2, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
NUTKİ, Süleyman(1993), Muharebat-ı Bahriye-i Osmaniye, Dz.K.K., s. 63 İstanbul.
ÖZMAN M.Aydoğan(1986), “Lozan Andlaşmalarında Ege Adalarının Hukuki Statüsü”, Ege‟de Deniz Sorunları Semineri, A.Ü.S.B.F. Yayınları, No:552, s. 197, Ankara.
ÖZKAYA Yücel(2008), “18. Yüzyılda Osmanlı Toplumu”, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul,
ÖZVEREN Eyüp(2001), “Black Sea and The Gram Provisioning of Istanbul: Imperial Legacies in Retrospect”, s.11-12
PERTUSİER, Ch.(1815), Promenades dans Constantinople et sur les Rives duı Bosphore, 2 cilt, II, s.86, Paris.
PHYLLİS Deane(1988), Çev. Tevfik Güran, İlk Sanayi İnkılabı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, ss. 63 -64, 155, Ankara.
PİNGAUD, L.(1887), Choiseul Gouffier La France en Orient sons Louis XVI, s. 101, Paris.
RYCAUT P.(1668), History Of The Present State Of The Ottoman Empire, Londra”, s: 213, Londra.
ŞİMŞİR, Bilal(1976), “Ege Sorunu”, Cilt 1, TTK, s. XIII-XIV, Ankara.
TARAKÇI Nejat(2005), Sömürgecilikten 21‟inci Yüzyıla Deniz Gücü Mücadelesi, Deniz Basımevi, İstanbul.
UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı(1948) Osmanlı Devletinin Saray Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Yayınları VIII, s. 15, s. 465-484, Ankara.
UZUNÇARŞILI İ.Hakkı(1988), Osmanlı Devleti‟nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, Ankara
ÜNLÜ, Rasim(2006), “Bahriyenin Haliç Serüveni, İstanbulun Fethinden Sonra Divanhane‟ye İstanbul”, Mart, Deniz Basım Evi, İstanbul.
WİNER, Wolfgang, Müler(1998), “Bizans‟tan Osmanlı‟ya İstanbul Limanı” Çev. Erol Özbek, Tarih Vakfı Yayınları, 1 Baskı, İstanbul,
ARŞİVLER Deniz Müzesi Arşivi Beşiktaş / Yıldız. Donanma Komutanlığı Deniz Tarihi Arşivi Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)