ÖZBEK, KIRGIZ, KAZAK, AZERBAYCAN VE GAGAUZ TÜRKLERİ EKSENİNDE NASREDDİN HOCA FIKRALARININ ORTAK PAYDASI

Geniş bir coğrafyaya yayılmış ve zengin bir kültür hazinesine sahip olan Türklerin dünya kültürüne kazandırdığı önemli değerler vardır. Bu değerlerden biri de Nasreddin Hoca ve fıkralarıdır. Türk sözlü kültürünün en tanınmış karakterlerinden olan Nasreddin Hoca, Türkçenin konuşulduğu ve Türk kültürünün yaşatıldığı hemen hemen her coğrafî alanda bilinmekte ve fıkraları anlatılmaktadır. Fıkralarında birlik, dirlik, dostluk, kardeşlik, hoşgörü, sevgi, saygı mesajları veren Nasreddin Hoca, zaman zaman da mazlumların sözcüsü ve savunucusu olmuştur. Kimi zaman kıvrak zekasıyla, kimi zaman yaptığı absürt davranışlarla güldüren ve güldürürken de düşündüren Nasreddin Hoca, Türkiye Cumhuriyeti sınırları dışına çıkıldığında da insanlığı aynı paydada buluşturan evrensel mesajlar veren bir karakter olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmanın konusunu, Türk devletleri arasında milli bir karakter olan Nasreddin Hoca ve fıkraları oluşturmaktadır. Makalede öncelikle Nasreddin Hoca karakterinin ve fıkralarının Türk Dünyası’ndaki yeri ve işlevi verilmiştir. Daha sonra, Azerbaycan, Özbek, Kırgız, Kazak ve Gagauz Türkleri arasında Nasreddin Hoca karakteri ve fıkraları ayrı ayrı incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Elde edilen veriler ışığında Nasreddin Hoca fıkralarında gülmece unsurunun arkasında verilen ortak mesajların insanlığa ve o topluma hangi yönden anlam kazandırdığına bakılıp sonuca varılmıştır.

COMMON SHARE OF NASREDDİN HOCA ANECDOTES İN THE AXİS OF UZBEK, KYRGYZ, KAZAKH, AZERBAİJAN AND GAGAUZ TURKS

The Turks, who have a wide geography and have a rich cultural heritage, have important values that the world cultures gain. One of these values is Nasreddin Hodja and his anecdotes. Nasreddin Hodja, one of the most famous characters of Turkish oral cultures, every geographical region in which the Turkish language is spoken and the Turkish culture is alive is known and anecdotes are told. Nasreddin Hodja, who sends messages to the unity, peace, friendship, brotherhood, tolerance, love and respect in his anecdotes, has been a talker and advocate of oppressed from time to time. Nasreddin Hodja, Sometimes he makes people laugh and think with his courageous intelligence, sometimes with his absurd behavior, is confronted as a character who gives universal messages that bring mankind to the common denominator when he goes out of the Turkish Republic borders. The subject of this research is Nasreddin Hodja and anecdotes, a national character among Turkish states. The article firstly gives the place and function of Nasreddin Hodja character and anecdotes in the Turkish world. Later on, the Nasreddin Hodja characters and anecdotes between Azerbaijan, Uzbek, Kyrgyz, Kazakh and Gagauz Turks were examined and evaluated separately. In the light of the obtained data, the common messages given behind the laughing element in the anecdotes of Nasreddin Hodja were looked at as to which directions they gave meaning to the humanity and the community and it was concluded.

Keywords:

Nasreddin Hodja, Turkish World, Anecdote, National Character Universal Message,

PDF

___

ADAY, Erdal- MOLDATAYEV, Kanat. (2016). Kazak Halk Edebiyatında Bir Mizah Kahramanı Olarak Aldar Köse, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 16/1, İzmir.
ALİMOV, Ulanbak. (2012). Kırgızistan’da Nasrettin Hoca, Eskiyeni Dergisi, yıl:4 sayı:43, Eskişehir
ALPTEKİN, Ali Berat (2009): Nasreddin Hoca, Ankara: Atatürk Merkezi Yay.
BAYRAKTAR, Zülfikar. (2012). Türk Dünyasında Nasreddin Hoca, Eskiyeni Dergisi, yıl:4 sayı:43, Eskişehir
BORATAV, Pertev Naili (2013). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, Ankara: Bilgesu Yayınları.
CENİKOĞLU, Gökhan Tarıman. (2014). Türk Dünyasında Nasreddin Hoca Fıkraları, Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması, Eskişehir
FEDAKÂR, Selami. (2009). Özbek Mizahında Nasrettin Hoca Tipi ve Fıkraları, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, sayı: 1, İzmir.
GÜLTEKİN, Mevlüt (2006). Asiyabad Özbek Ağzıyla Birkaç Nasrettin Hoca Fıkrası, İlmi Araştırmalar: Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri, sayı: 21 (erişim tarihi: 08.06.201)
İSMAİLOVA, Gülnara. (2001). Kırgız Mizahı ve Mizah Tipleri, Doktora Tezi, Danışman: Fikret Türkmen, Ege Üniversitesi
KARA, Abdulvahap. (2012). Kazak Türklerinde Nasreddin Hoca ve Fıkraları, Eskiyeni Dergisi, yıl:4 sayı:43, Eskişehir
KARADAVUT, Zekeriya (2005): "Kırgız Fıkra Tipleri ve Nasreddin Hoca." 1. Uluslararası Akşehir Nasreddin Hoca Sempozyumu, 6-7 Temmuz 2005-Akşehir, Akşehir Belediyesi Kültür Yayını. Nasrettin Hoca Fıkraları https://www.nasrettinhoca.info/ (Erişim Tarihi: 08.06 2017)
ÖZKAN, İsa (1983). Nasreddin Hoca’nın Tarihi Şahsiyeti ve Fıkraları Üzerine Bir İnceleme, Ankara: G.Ü. Basın-Yayın Yüksekokulu Basımevi. Türk Folkloru Araştırmaları.
http://www.isaozkan.com/dosyalar/NASREDD%C4%B0N%20HOCA'NIN%20TAR%C4 %B0H%C4%B0%20%C5%9EAHS%C4%B0YET%C4%B0%20VE%20FIKRALARI%20 %C3%9CZER%C4%B0NE%20B%C4%B0R%20%C4%B0NCELEME%20.pdf (Erişim Tarihi: 11.02.2017)
SAKAOĞLU, Saim (2005): Nasreddin Hoca Fıkralarından Seçmeler, Ankara: Akçağ Yayınları.
SOLMAZ, Erhan (2016). Özbek Mizahında Nasrettin Hoca Algısı, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, cilt:9, sayı: 18, 229-238. http://dergipark.gov.tr/download/articlefile/288278 (Erişim Tarihi: 12.03.2017)
UÇKUN, Rabia. (2012). Gagauz Türklerinde Nasreddin Hoca Tipi ve Fıkraları, Eskiyeni Dergisi, yıl:4 sayı:43, Eskişehir