Lübnan Dış Politikası ve 2005 Refik Hariri'nin Öldürülmesine Kadar Lübnan-Suriye İlişkileri

Lübnan, kendi siyasi tarihinde, din ve mezhep temelli farklılıkların ön plana çıktığı bir ülke olmuştur. Bu farklılıklar Lübnan siyasi, ekonomik ve sosyo-kültürel hayatı başta olmak üzere Lübnan dış politikasında da etkili olmuştur. Bu çalışmada, Refik Hariri’nin öldürülmesine kadar “Lübnan dış politikası ve Suriye-Lübnan ilişkilerinin Lübnan’daki iç politik faktörlerden etkilendiği, bunun yanında Ortadoğu’da meydana gelen bölgesel/küresel sorunların Lübnan dış politikası ve Lübnan-Suriye ilişkilerini doğrudan/dolaylı olarak etkilediği” öne sürülmektedir. Lübnan, Suriye ile ilişkilerinde, iç etkenlerinin dış politik süreçlerle beraber şekillendiği, krizlerin ve iç savaşların başkenti olarak anılan ve Suriye-İsrail çekişmesine ev sahipliği yapan bir ülkedir. Bir başka deyişle Lübnan iç ve dış politikası, Suriye ve İsrail’den bağımsız düşünülememektedir. Ancak bunların yanında Lübnan, Ortadoğu’nun bir özeti olup, hem yerel, hem bölgesel hem de küresel aktörlerin ilgi alanı içerisinde olmuştur. Dış etmenlerin Lübnan iç politikasındaki tezahürlerinin, mevcut tartışmaları anlamak açısından gerekli olan tarihsel arka planı ortaya koyarak, ele alınacağı çalışmada, Lübnan’ın Suriye için önemi, Irak Savaşı sonrası Orta Doğu’nun değişen yapısının Lübnan-Suriye-İsrail ilişkilerine yansıması, Refik Hariri Suikastı ve Suriye askerlerinin Lübnan’dan çekilmesinin ardından Lübnan’da siyasi bölünmüşlüğün sonuçları ele alınacaktır. Çalışmada bu tarihsel süreç, analitik bir bakış açısı ile ele alınmış, aktörlerin birbirleriyle olan ilişkileri ve sonuçları hem Lübnan hem Suriye hem de Ortadoğu açısından incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hizbullah, Ulusal Pakt, Lübnan İç savaşı, Taif Antlaşması, Suriye

Lebanese Foreign Policy and Lebanese-Syrian Relations until The Assassination of Refik Hariri in 2005

In its political history, Lebanon has been a country where religious and sectarian differences have come to the fore. These differences have had an impact on Lebanese political, economic and socio-cultural life as well as Lebanese foreign policy. This study argues that until the assassination of Rafik Hariri, "Lebanese foreign policy and Syrian-Lebanese relations were influenced by domestic political factors in Lebanon, while regional/global problems in the Middle East directly/indirectly affected Lebanese foreign policy and Lebanese-Syrian relations". In its relations with Syria, Lebanon is a country whose domestic factors are shaped together with foreign political processes, is known as the capital of crises and civil wars and is home to the Syrian-Israeli conflict. In other words, Lebanese domestic and foreign policy cannot be considered independent from Syria and Israel. However, Lebanon is the epitome of the Middle East and has been in the sphere of interest of both local, regional and global actors. In this study, the manifestations of external factors in Lebanon's domestic politics will be discussed by presenting the historical background necessary to understand the current debates, the importance of Lebanon for Syria, the reflection of the changing structure of the Middle East after the Iraq War on Lebanese-Syrian-Israeli relations, the assassination of Rafik Hariri and the consequences of the political division in Lebanon after the withdrawal of Syrian troops from Lebanon. In the study, this historical process is analyzed from an analytical perspective, and the relations between the actors and their consequences are analyzed from the perspective of Lebanon, Syria and the Middle East.

Keywords:

Hezbollah, National Pact, Lebanese Civil War, Taif Agreement, Syria,

PDF

___

Al-bab http://www.al-bab.com/arab/docs/lebanon/mehlis05.htm, (Erişim Tarihi:10.05.2023). Alkan, Haluk. 2000. “Lübnan Ulus Devlet Olabilir mi?”. Avrasya Dosyası, 6(3): 290-315. Amanov, Şatlık 2004. Hafız Esad Dönemi Suriye Dış Politikası, Ed.Türel Yılmaz ve Mehmet Şahin. Ortadoğu Siyasetinde Suriye, Ankara: Platin Yayınevi.
Aras, Bülent. 1997. İsrail - Filistin Barış Süreci ve Türkiye, İstanbul: Bağlam Yayınları. Armaoğlu, Fahir. 1995. 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi. İstanbul: Alkım Yayınları.
Armaoğlu, Fahir. 1994. Filistin Meselesi ve Arap-İsrail Savaşları. Ankara: İş Bankası Yayınları. Azar, Edward. 1988. Lebanon The Role of External Forces in Confessional Pluralizm. Ed. Peter Chelkowski. Ideology and Power in the Middle East, London:Duke University Press. Blanford, Nicholas. 2002.“Syria Reaffirms Role As Volatile Barrier to Middle East Peace”. Christian Science Monitor, 94(108).
Chomsky, Naom. 1993. Kader Üçgeni, Çev. Bahadır Sina Şener. İstanbul:İletişim Yayınları. Cleveland, William. 1994. The History of Modern Middle East. San Francisco :Westview Press. Devlin, John. 1986. Syria Policy in the Aftermath of the Israel and Syria. (Editor: Robert Freeman). The Middle East after the Israel Invasion of Lebanon”, New York:Syracuse University Press. Ercan, Suna. 2000 “Ortadoğu”. Stratejik Analiz, 1(3):93
Fisk, Robert. 15 Aralık 2006. “Who’s Running Lebanon”, Independent, Gambill, Gary C. 2006. “Hezbollah and the Political Ecology of Postwar Lebanon”, Mideast Monitor, September-October 2006, 1(3), http://www.mideastmonitor.org/issues/0609/0609_1.htm Goldschmidt, Arthur ve Lawrence Davidson. 2011, Kısa Ortadoğu Tarihi, İstanbul: Doruk Yayınları. Grayson, Levy. 12 Eylül 2004. Greater Syria. http://www.danielpipes.org/articles/19901021.shtml (Erişim Tarihi: 12.09.2022).
Hürriyet Gazetesi. 15 Şubat 2005. “Terörün Dönüşü” s. 12. Ismael, Tareq Y. ve Ismael, Jacqueline S. 1998. The Communist Movement İn Syria And Lebanon, University Press of Florida.
Kazancı, Hicran. 14 Mart 2005. “Lübnan - İsrail Anlaşması”, Cumhuriyet Strateji: 4 -5. Lebanon-Syria Treaty of Cooperation. 1991. http://www.mideastweb.org/syrialeb1.htm, (Erişim Tarihi: 10.04.2023). Lübnan-İsrail-Ürdün Ülke Raporu. 1995. Ankara:İhracatı Geliştirme Merkezi Yayınları. Mansfield, Peter. 2012. Ortadoğu Tarihi, İstanbul: Say Yayınları. Mehlis Report on the Hariri Assassination. 2005. Report of the International Independent Investigation Commission Established Pursuant to Security Council Resolution 1595. Moore, John Leo ve Diller, Daniel C. 1994. The Middle East. Congressional Quarterly Books, Washington D.C. Odeh, J. B. 1986. Lübnan İç Savaşı. Çev. Yavuz Alogan. İstanbul:Belge Yayınları.
Orallı, Levent, Ersin. 2005. Dinsel Temalar Işığında Siyasal Yahudilik ve Arz-ı Mev’ûd. Ed.Türel Yılmaz, Mehmet Şahin ve Mesut Taştekin. Ortadoğu Siyasetinde İsrail, Ankara: Platin Yayınevi. Orhan, Oytun. 2003. “Suriye Dış Politika Analizi: ABD-Suriye Gerginliği”, Stratejik Analiz, 38, Haziran. Ortaylı, İlber. 2000. 19. Yüzyıl Sonunda Suriye ve Lübnan Üzerine Bazı Notlar. İlber Ortaylı, Osmanlı İmparatorluğu’nda İktisadi ve Sosyal Değişim, Makaleler I, Ankara: Turhan Kitabevi.
Palmer, Alan. 1993. Osmanlı İmparatorluğu, Son Üç Yüz Yıl, Bir Çöküşün Yeni Tarihi. İstanbul :Sabah Kitapları. Pipes, Daniel. 1990. Greater Syria: The History of an Ambition, New York: Oxford University Press. Pollock, David. 1986. Israel Since the Lebanon War, Ed. Robert Freeman. The Middle East after the Israel Invasion of Lebanon”, New York: Syracuse University Press.
Rabil, Robert G. 2003. Embattled Neighbours: Syria, Israel and Lebanon. Lynne Rienner Publishers. Rogers, Paul. 2006. “Lebanon: the war after the war”, http://www.opendemocracy.net/conflict/lebanon_war_3992.jsp, (Erişim tarihi: 15.10.2022). Salık, Nuri. 2016. Modern Suriye’de Toplum ve Siyaset: 1946 – 2000, Bağımsızlıktan Arap Baharına Suriye: İç ve Dış Politika, Ed. Mehmet Akif Okur, Nuri Salık, Ankara, Nobel Yayınları: 31-65. Salık, Nuri. 2014. Syrian Foreign Policy: from Independence To The Baathist Coup 1946-1963. Ankara, Orion Kitabevi.
Salık, Nuri ve Okur, Mehmet Akif. 2016. Osmanlı İdaresi ve Fransız Manda Yönetimi Altında Suriye, Bağımsızlıktan Arap Baharına Suriye: İç ve Dış Politika, Ed. Mehmet Akif Okur, Nuri Salık, Ankara, Nobel Yayınları, 1-28. Sander, Oral. 1998. Siyasi Tarih 1918-1994. Ankara:İmge Kitabevi.
Sander, Oral. 2003. Siyasi Tarih, İlk Çağlardan 1918’e. Ankara: İmge Kitabevi. Security Council Resolution 1559 (2004).
http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/N04/498/92/PDF/N0449892.pdf?OpenElement (Erişim Tarihi: 10.05.2023). Sönmezoğlu, Faruk. 1996. Uluslararası İlişkiler Sözlüğü. İstanbul: Der Yayınları. Tetik, Ümit. 2023. Ortadoğu’da Devlet Dışı Silahlı Aktörlerin Oluşumu: Irak ve Suriye, Ankara: Siyasal Kitabevi. The Taef Agreement 1989. http://www.lebanese-forces.org/lebanon/agreements/taef.htm,(Erişim Tarihi:10.05.2023).
The Washington Post. 21 Ekim 1990. “Greater Syria: Another Lion Roars in the Middle East”. Turan, Ömer. 2003. Medeniyetlerin Çatıştığı Nokta, Ortadoğu. İstanbul:Yeni Şafak Yayınları. Tümer, Günay ve Küçük, Abdurrahman. 2002. Dinler Tarihi. Ankara: Ocak Yayınları.
Yıldız, Nurçin. 2002. “Dünden Bugüne Suriye’nin Lübnan Müdahalesi”. Stratejik Analiz, 25, Mayıs: 51 Zamir, Meir. 1999. From Hegemony to Marginalism: The Maronites of Lebanon. Ed. Ofra Bengio, Minorities and the State in Arab World. Colorado:Lynne Rienner Publishers.