Balkan Göç Folkloru: Kuzey Makedonya Türklerinin Kültürel Belleği Cuma Türkülerinin İcra Bağlamı ve İşlevleri

Göç, bireysel veya kitlesel olarak toplumların çeşitli sebeplerle gerçekleştirdiği yer değiştirme hareketidir. Göç olgusu, tarihsel süreç içinde toplulukları farklı coğrafyalarda yaşamaya mecbur bırakmış ve çeşitli sosyo-kültürel sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Geçmişten günümüze göç hareketi konusunda çok geniş bir tecrübeye sahip topluluklardan biri de Türklerdir. Dünyanın çeşitli yerinde yaşayan kadim Türk toplulukları göç olgusunun hem öznesi hem de nesnesi durumunda olmuştur. Günümüzde Türkiye de çeşitli göç hareketlerinin içinde yer almış ve bu süreçlerden etkilenmiştir. Özellikle Osmanlı Devleti döneminde kadim Türk yurdu Balkan yarımadasından Anadolu’ya geri yapılan göçler Türk tarihinin en makûs hadiselerindendir. Bu çalışmada, bugünkü adı ile Kuzey Makedonya Cumhuriyetinden Ankara’ya göç eden Türklerin kültürel belleklerinde yer alan Cuma Türküleri (Cuma Türkileri) incelenmiş ve bu türkülerin icrâ bağlamı olan Suya Çıkarma/Çeşmeye Götürme Geleneği yapı, içerik ve işlevleri bakımından ele alınmıştır. Günümüzde özellikle Kuzey Makedonya Cumhuriyetinde Türklerin yoğun olarak yaşadığı Gostivar şehrinde ve civarında uygulanan bu geleneğin Ankara’ya göç eden Kuzey Makedonya Türkleri tarafından da gerçekleştirildiği tespit edilmiştir. Bu çalışmanın veri elde etme yöntemi görüşmedir (mülakât). Bu çalışmada, Balkan göç folkloru kapsamında Kuzey Makedonya’dan Ankara’ya göç eden Türklerin göç ettikleri bölgeye ait kültürel kimliklerini ve özelliklerini taşımış/korumuş hem de Ankara’daki yerel kültürel özellikleri de belleklerine alarak “göçmen” kimliği üzerinden kültürel bütünleşmeyi gerçekleştirmiş olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Göç Folkloru, Kuzey Makedonya, Kültürel Bellek, Cuma Türküleri, Ankara

Balkan Migration Folklore: Cultural Memory of The Turks of North Macedonia The Context and Functions of Performing Friday Folk Songs

Migration is a movement of displacement, carried out by societies for various reasons, individually or collectively. The phenomenon of migration has forced communities to live in different geographies in the historical process and has produced various socio-cultural results. One of the communities that have a wide experience in the migration movement from the past to the present is the Turks. Ancient Turkish communities living in various parts of the world have been both the subject and the object of the phenomenon of migration. Today, Turkey has been involved in various migration movements and has been affected by these processes. Especially in the period of the Ottoman Empire, the migrations from the ancient Turkish homeland, the Balkan peninsula, back to Anatolia are among the worst events in Turkish history.In this study, the Friday Folk Songs (Friday Folk Songs), which are in the cultural memories of the Turks who immigrated from the Republic of North Macedonia to Ankara with its current name, were examined and the tradition of taking it to the water/taking it to the fountain, which is the context of the performance of these folk songs, was discussed in terms of their structure, content and functions. It has been determined through interviews that this tradition, which is practiced in and around the city of Gostivar, where Turks live intensively, especially in the Republic of North Macedonia, was also carried out by North Macedonian Turks who migrated to Ankara. In this study, it was concluded that the Turks who migrated from North Macedonia to Ankara within the scope of Balkan migration folklore carried/preserved the cultural identities and characteristics of the region they migrated through these folk songs, and also realized cultural integration by taking local cultural characteristics in Ankara into their memories.

Keywords:

Migration Folklore, North Macedonia, Cultural Memory, Friday Folk Songs, Ankara,

PDF

___

Ağanoğlu, H. Yıldırım. 2023. Balkanlardan Türkiye’ye Göçler (1923-2004). İstanbul: Kızılay Kültür Sanat.
Adıgüzel, Yusuf. 2016. Göç Sosyolojisi. Ankara:Nobel.
Artun, Erman. 2014. Ansiklopedik Halkbilimi/Halk Edebiyatı Sözlüğü. Adana: Karahan Kitabevi.
Assmann, Jan. 2001. Kültürel Bellek. Çev. Ayşe Tekin. İstanbul:Ayrıntı.
Balat, Gülçin. 2021. “Kuzey Makedonya Türklerince Söylenen Türkülerde Kadın Tefekkürü”. Doğan Kaya Armağan Kitabı, C.1. ss. 359-372. Sivas:Vilayet.
Balcı, Fatih. 2021. Göç-Halkbilimi. Çanakkale: Paradigma Akademi.
Bascom, R. W. 2014. “Folklorun Dört İşlevi”. Çev. Ferya Çalış. Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (Haz.
M. Öcal Oğuz, Selcan Gürçayır Teke), ss. 71-86, Ankara: Geleneksel.
Başgöz, İlhan. 2008. Türkü. İstanbul:Pan.
Boratav, Pertev Naili. 2014. 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. Ankara:Bilgesu.
Chambers, Iain. 2019. Göç, Kültür, Kimlik. Çev. İsmail Türkmen-Mehmet Beşikçi. İstanbul:Ayrıntı.
Çavuşoğlu, Halim. 2006. “Yugoslavya-Makedonya’dan Türkiye’ye 1952-1976 “Kitlesel” Göçü ve Bursa’da Göçmen Kesimi”. Karadeniz Araştırmaları Dergisi, (10): 107-147.
Çobanoğlu, Özkul. 2001. “Aile ve Göçmen Folkloru Bağlamında Türk Halk Kültüründe Göç Hikâyeleri”. Kayseri ve Yöresi Kültür, Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni, ss.245-49, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
Çobanoğlu, Özkul. 2016. “Göçmen Folkloru Bağlamında Brezilya Favelalarıyla Türkiye Gecekondu Mahallelerinin Karşılaştırılması”. AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 4(8):180-196.
Çobanoğlu, Özkul. 2019. Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ, 10.Baskı.
Derman, Orhan. 2018. Evlâd-ı Fatihân’ın Torunları Makedonya’daki Türkler. Ankara: Kalkan.
Elçin, Şükrü. 2016. Halk Edebiyatına Giriş. Ankara:Akçağ.
Esen, A. Şükrü.1999. Anadolu Türküleri. Haz. Pertev Naili Boratav, Fuat Özdemir. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
Güvenç, Bozkurt. 2013. İnsan ve Kültür. İstanbul: Boyut.
Hamzaoğlu, Yusuf. 2010. Balkan Türklüğü. Üsküp:Logos A.
Hasan, Hamdi. 2008. Makedonya Türklerince Söylenen Türküler. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
Mirzaoğlu, F. Gülay. (2019). Halk Türküleri:Konu, İcra, Yapı, Anlam. Ankara:Akçağ.
Öztürk, Ümit. 2021. Balkanlarda Türk Kimliğinin Bakiyesi Kuzey Makedonya ve Kosova. Ankara: Astana.
Pustu, Yunus. 2020. “Osmanlı Döneminde Ankara’ya Muhâcir İskânı (1856-1918)”. Ankara Anadolu ve Rumeli Araştırmaları Dergisi, 1(2): 591-636.
Stephen Castles. – Miller, L. Mark. 2008. Göçler Çağı –Modern Dünyada Uluslararası Göç Hareketleri. Çev.
Bülent Uğur Bal, İbrahim Akbulut. İstanbul:İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Yakıcı, Ali. 2013. Halk Şiirinde Türkü. Ankara: Akçağ.
Yıldırım, Dursun. 1998. “Sözlü Kültür ve Folklor Kavramları Üzerine Düşünceler”. Türk Bitiği: Araştırma / İnceleme Yazıları. ss.37-42. Ankara: Akçağ Yayınları.
Sözlü Kaynaklar
KK-1: M. P., Kuzey Makedonya (Vrapçişte), 1969, Üniversite Mezunu, Akademisyen. (Görüşme:25.04.2021).
KK-2: N. Ş., Kuzey Makedonya (Üsküp), 1961, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı. (Görüşme:27.07.2021).
KK-3: S. S.,Kuzey Makedonya (Urviç), 1952, İlkokul Mezunu, Esnaf. (Görüşme:10.03.2021).