F. V. GLADKOV’UN “ÇİMENTO”SUNU TOPLUMCU GERÇEKÇİ BAĞLAMDA OKUMA

Öz Toplumcu gerçekçilik, Rusya’da 20. yüzyılın başında kendini göstermeye başlayan, 1934 yılında resmiyet kazanan bir sanat kuramıdır. Devrim sonrasında ortaya çıkmış bir kuram olmasına karşın toplumcu gerçekçilik, edebi kaynağını 19. yüzyıl Rus edebiyatından alır ve Çernışevski’nin Ne Yapmalı? (Şto delat’?, 1863) adlı eserinde ilk örneğini bulur. Felsefi dayanağını Marksizmden alan kuram, Marksizmin ikinci evresi olarak da bilinmektedir. Bu doğrultuda toplumcu gerçekçilik, edebiyatı işçi sınıfına sosyalizmi benimsetmede yol gösterici, yani ideolojik bir araç olarak görür. Bunun sonucunda kuramın ilkeleri olumlu kahramanlar öğretisi, devrimci romantizm, devrimci hümanizm, sınıf çatışması ve burjuva ideolojisiyle uyuşmazlık olarak belirlenir. Sovyet Yazarlar Birliği Birinci Kongresi’nde belirlenen bu ilkelerin, eserlerde kitlelerin sevebileceği biçimler aracılığıyla işlenmesi gerektiği belirtilerek edebiyatın, iyimser ve kahramanca olması beklenir. O dönemde henüz adlandırılmamış olmasına karşın Ekim 1917 Devrimi sonrası verilen pek çok eser, toplumcu gerçekçiliğin bu ilkelerine uygun niteliğe sahiptir. Bu eserler arasında, ilk Sovyet yazarlarından biri olan Fyodr Vasilyeviç Gladkov (1883-1958)’un Çimento (Tsement, 1924)’su yer almaktadır. Eser, Rus edebiyatında ilk sanayi romanı olarak kabul görür. Çimento’da, işçi sınıfının toplumsal ve ekonomik mücadelesini resmedilmekle beraber, toplumun daha iyi bir konuma gelebilmesi için neler yapılması, yeni toplum içerisinde insanların hangi özelliklere sahip olması gerektiği aksettirilir. Çalışmamızda toplumcu gerçekçi kuramın özellikleri belirtilecek ve eser, kuram çerçevesinde incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Sovyet edebiyatı, toplumcu gerçekçilik, F.V. Gladkov, Çimento

READING F. V. GLADKOV'S "CEMENT" PRESENTATION IN A SOCIAL REALISTIC CONTEXT

___

CARR, E. H. (2015). Lenin’den Stalin’e Rus Devrimi 1917-1918. (Çev. Levent Cinemre). İstanbul: Yordam Kitap.
CENGİZ M. (2002). Lukacs’ta Gerçekçilik. Edebiyat ve Eleştiri. Sayı:64, ss. 110-117.
DEMİR, A. (2008). Toplumcu Gerçekçi Objektiften Yansıyan Bir Anadolu Fotoğrafı: Bacayı İndir Bacayı Kaldır. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi. Cilt:5, Sayı:1, ss.65-80.
DEMİNA, Ye. G. (2014). Roman F. Gladkova “Tsement” v kontekste literaturnıh diskussiy 1920-1930 godov o sotsrealizme. Fundamental’nıe i prikladnıe issledovaniya: problemı i rezultatı. No:46. ss.27-32.
EAGLETON, T. (2012). Marksizm ve Edebiyat Eleştirisi. İstanbul: İletişim Yayınları.
GLADKOV, F. (2015). Çimento. (Çev. Nadiye Çobanoğlu). İstanbul: Yar Yayınları.
KAYA, M. (2012). Klasik Sosyolojik Perspektifte Modernleşme Tartışmaları. Birey ve Toplum. Cilt:2, Sayı:4, ss. 111-132.
Kolektif. (2011). Sanatta Sosyalist Gerçekçilik. (Çev. Feyyaz Şahin). İstanbul: Parşömen Yayıncılık.
LANE, T. (2017) The School of Socialist Realist Education: The Case of Fedor Gladkov, Scando-Slavica, 63:1, 43-59, DOI: 10.1080/00806765.2017.1320108.
MORAN, B. (2018). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
OKTAY, A. (2008). Toplumcu Gerçekçiliğin Kaynakları. İstanbul: İthaki Yayınları.
ÖZÇELEBİ, H. (2015). Türk Edebiyatında Toplumcu Gerçekçi Eleştiri Anlayışının Temelleri. Edebiyat Bilimi Sorunları ve Çözümleri. ICANAS 38, Cilt: III, ss. 1251- 1274
PLEHANOV, G. (1991). Sosyalist Açıdan Toplum, Sanat ve Eleştiri. (Çev. Asım Bezirci). İstanbul: Yön Yayıncılık.
SİNYAVSKİ, A. (1967). Sosyalist Realizm. (Çev. S. Türker). İstanbul: Habora Kitabevi Yayınları.
ŞPAKOVSKAYA, L. L. (2009). Sovetskaya obrazovatel’naya politika: sotsial’naya injeneriya i klassovaya bor’ba. Jurnal issledovaniy sotsial’noy politiki, Tom:7, No:1, ss. 39-64.
TAGIZADE, L. (2006). Sosyalist Realizm: Kökeni, Oluşum Süreci ve Kavramı. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi. Cilt:3, Sayı:4, ss.7-24.
TYSON, L. (2014). Marksist Eleştiri. (Çev. Uğur Turan). Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, Cilt:3, No:3, ss.139-154.
YILDIZOĞLU, E. (2002). “Gerçeklik” ve “Gerçekçilik” İlişkisi. Edebiyat ve Eleştiri. Sayı: 64, ss.85-89.
VERNADSKY, G. (2015). Rusya Tarihi. (Çev. Doğukan Mızrak, Egemen Mızrak). İstanbul: Selenge Yayınları.
İnternet Kaynakları https://www.krugosvet.ru/enc/kultura_i_obrazovanie/literatura/GLADKOV_FEDOR_VA SILEVICH.html Erişim Tarihi: 27.02.2020
http://www.rucem.ru/pochet/pochet33.php Erişim Tarihi: 27.02.2020