OSMANLI’NIN İSTENMEYEN KADINLARI “FAHİŞELER”: TOPLUM, DEVLET VE FAHİŞELER (1811-1919)

Öz İnsan bedeninin sömürüsü olarak tanımlayabileceğimiz fuhuş, tarih boyunca farklı medeniyetlerde ve coğrafyalarda toplumun farklı kesimlerine hizmet vermiş bir sektör olarak varlığını kabul ettirmiş ve devam ettirmiştir. Fuhuş kavramı her ne kadar kadın üzerinden ifade edilmiş olsa da bu kavram farklı cinsiyet ve yaş aralıklarını ve hatta hayvanları da kapsayan geniş bir kavramdır. Ancak fuhuş kelimesinden türetilen fahişe kelimesi kadınla özdeşleştirilmiş, tarihten günümüze fahişe olarak nitelendirilen erkeklerde olsa ilk akla gelen hep kadın olmuştur. Toplumlarda, kendisini devamlı suretle erkeklerin cinsel taleplerine belli bir ücret karşılığında sunan kadınlara fahişe denilmekteydi. Toplumdaki ahlaki bozukluğun, çöküntünün ve yaygınlaşan fuhşun müsebbibi olarak görülen bu kadınlar, bir tehdit unsuru olarak algılanmış ve dışlanmışlardır. Tüm baskı ve dışlanmalara rağmen fahişeler, toplum içinde yaşamlarını bu yolda idame ettirmeye çalışmıştır. 19. yüzyıl ve 20. yüzyılın başlarında Osmanlı merkezi hükümete intikal etmiş fahişelerle ilgili bazı dava ve vakaları inceleyerek bu kadınların, toplumdaki konumlarını, mağduriyetlerini ve her şeye rağmen var olma çabalarını devlet ve toplum ekseninde ele almaya çalıştık ve daha önce bu alanda yapılmış çalışmalardan farklı olarak bu çalışmamızda Osmanlı toplumunda fahişe ve fahişe algısı üzerinde durarak sorunu farklı bir perspektifte incelemeyi amaçladık.

Anahtar Kelimeler:

Fahişe, Fuhuş, Osmanlı, Toplum

PDF

___

ACAR, İsmail, (2002), “Osmanlılarda Zina Suçu ve Cezası”, Türkler Ansiklopedisi, Cilt:10, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, ss.149-163.
ACAR, Kezban, (2018), “Osmanlı Devleti’nin Son Yüzyılında Fuhşu Önleme Çabalarına Dair Bazı Tespitler (1810’lar-1910’lar)”, History Studies, Cilt:10, Sayı:9, ss.1-19.
AKGÜNDÜZ, Ahmet, (1999), “Kanunnamelerdeki Ceza Hukuku Hükümleri ve Şer’i Tahlili”, İslami Araştırmalar Dergisi, Cilt:12, Sayı:1, ss.1-16.
BARDAKOĞLU, Ali, (1993), “Ceza”, DİA, Cilt: VII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss.470-477.
BOZKURT, Nebi, (1996), ”fuhuş”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 13, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss.211-214.
ÇABUK, Fehminaz, (2019), “19. Yüzyılda Osmanlı’da Zina Suçu: Bazı Zina Davaları ve Tatbik Olunan Cezalara Dair Bir Değerlendirme”, Tarih Okulu Dergisi, Cilt: XL, ss.401-424.
ÇELİK, Şenol, (2014), “1261/1845 Tarihli Harput Kefalet Defteri ve Bu Deftere Göre XIX. Yüzyılın Ortalarında Harput Şehri”, Fırat üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, Cilt:1, Sayfa:1, ss.21-47.
ÇETİN, Cemal, (2014), “Osmanlı Toplumunda Mahalleden İhraç Kararları ve Tatbiki: Konya Örneği (1645-1750)”, History Studies, Cilt:6, Sayı:6, Aralık, ss.43-70.
DAŞCIOĞLU, Kemal, (2010), “Sürgün”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt:38, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss.167-169.
DEVELLİOĞLU, Ferit, (2012), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
EKİNCİ, Ekrem Buğra, (2016), İslam Hukuku Umumi ve Hususi Hükümler, İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
ERGENÇ, Özer, (1984), “Osmanlı Şehrindeki Mahalle’nin işlev ve Nitelikleri Üzerine”, Osmanlı Araştırmaları, Cilt:IV, İstanbul, ss.69-78.
ESEN, Hüseyin, (2013) “ Zina”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: XLIV, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss.440-444.
GEZER, Onur, (2014). “Çizginin Dışındakiler: Osmanlı İstanbul’unun Aykırı Bekarları ve Bekar Girer Melek Girmez Odaları”, Osmanlı İstanbul’u Uluslararası Kitabı II, İstanbul, ss.523-552.
KIRLI, Engin, (2012),“Tanzimat Sonrası Fuhuş Hadisesine Yaklaşımda Yaşanan Değişim”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:2, Sayı:12, ss.39-51.
KOÇ, Emre, (2019), “Osmanlı Mahallesinde Cemaat İçi Ahlaki Oto-Kontrol Sistemi: Suç İle suçlunun Tespiti Kavramlaştırılması ve Suçlunun dışlanması (İhraç)”, Akademik Bakış Dergisi, Sayı:71, ss.120-148.
KÖSE, Osman, (2007), “XVIII. Yüzyıl Sonları Rus ve Avusturya Savaşları Esnasında Osmanlı Devletinde Bir Uygulama: İstanbul’da İçki ve Fuhuş Yasağı”, Turkish Studies, Cilt:2, Sayı:1, ss.104-123.
MUTAF, Abdülmecit, (2008), “Teorik ve Pratik Olarak Osmanlı’da Recm Cezası: Bazı Batı Anadolu Şehirlerindeki Uygulamalar”, Turkish Studies, Cilt:3, Sayı:4, ss. 573-597.
ORTAYLI, İlber, (2008), Osmanlı Toplumunda Aile, İstanbul: Timaş Yayınları.
OSMANAĞAOĞLU, Cihan, (2008), “Klasik Dönem Osmanlı Hukukunda Zina Suçu ve Cezası”, İÜHFM Dergisi, Cilt: LXVI, Sayı:1, ss.109-178.
SABEV, Orlin, “Ahlakın Arka Sokakları: 18. Yüzyıl Osmanlı İstanbul’unda Fuhuş ve Ceza”, Osmanlı İstanbul’u IV, ss.621-642.
ŞEMSETTİN Sami, (2007), Kâmûs-ıTürkî, İstanbul: Çağrı Yayınları.
TOK, Özen, (2005),“Kadı Sicilleri Işığında Osmanlı Şehrindeki Mahalleden İhraç Kararlarında Mahalle Ahalisinin Rolü (XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Kayseri Örneği)”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:18, Sayı:1, ss.155-173.
TÜMER, Günay, (1996), ”fuhuş”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 13, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss.209-211.
ÜÇOK, Coşkun, (1946), “Osmanlı Kanunnamelerinde İslam Ceza Hukukuna Aykırı Hükümler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt: 3, Sayı:1, ss.125- 146.
YAĞCI, Zübeyde Güneş, (2005), “Osmanlı Taşrasında Kadınlara Yönelik Cinsel Suçlarda Adalet Arama Geleneği”, Kadın Araştırmaları Dergisi, Cilt:6, Sayı:2, Aralık, ss.51-81.
YETKİN, Aydın, (2011), “II. Meşrutiyet Dönemi’nde Toplumsal Ahlak Bunalımı: Fuhuş Meselesi”, Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı:6, ss.21-54.
YILMAZ, Fikret, (2012), “Zina Fuhuş Arasında Kalanlar, Fahişe Subaşıya Karşı”, Toplumsal Tarih, Nisan, ss.22-30.
ZİLFİ, Madeline C., (2018), Osmanlı İmparatorluğunda Kölelik ve Kadınlar (1700- 1840), (Çev: Ebru Kılıç), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Başbakanlık Osmanlı Arşiv Belgeleri (BOA)
Sadaret Mektubi Kalemi Meclis-i Vâlâ, (A.}MKT.MVL.): 25/96, 18 Cemazeyilevvel 1266 (01 Nisan 1850); 102 /61, 25 Rebiülevvel 1275 (02 Kasım 1858).
Sadaret Mektubi Kalemi Umum Vilayet (A.}MKT.UM..): 471 /13, 28 Şevval 1277 (09 Mayıs 1861); 19 /77, 11 Şaban 1266 (22 Haziran 1850); 409/54, 19 Zilkade 1276 (08 Haziran 1860).
Sadaret Eyalet-i Mümtaz Evrakı, ( A.}MTZ.(04)): 151 / 111, 27 Zilkade 1324 (12 Ocak 1907).
Cevdet Zaptiye (C.ZB.): 20 /995, 02 Cemazeyilevvel 1226 (25 Mayıs 1811).
Dahiliye Nezareti Emniyet-i Şubesi Takibat-ı Adliye Kalemi, (DH. EUM. ADL.): 48/13, 30 Cemazeyilevvel 1335 (24 Mart 1917).
Dahiliye Nezareti Asayiş Şubesi, (DH.EUM.AYŞ.): 14/32, 04 Şevval 1337 (03 Temmuz 1919).
Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiyye Müdiriyeti Umum (DH.EUM.EMN. ): 80 /31, 21 Recep 1332 (15 Haziran 1914).
Dahiliye Nezareti Emniyyet-i Umumiye Müdiriyyeti Kısm-ı Adli Kalemi, (DH.EUM.KADL.): 16 /46, 10 Cemazeyilevvel 1329 (09 Mayıs 1911).
Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye 5. Şube Müdüriyeti, (DH.EUM.5.Şb.): 74 /12, 24 Muharrem 1337 (30 Ekim 1918).
Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Tahrirat Kalemi (DH. EUM. THR.): 48/36, 25 Şaban 1328 (01 Eylül 1910); 34/70, 20 Cemazeyilevvel 1328 (30 Mayıs 1910).
Dahiliye Nezareti İdare-i Umumiye Ekleri, ( DH. İ.UM.EK.): 34/ 9, 17 Zilkade 1322 (23 Ocak 1905).
Dahiliye Nezareti İdare Evrakı (DH.İD.): 61/ 68, 09 Cemazeyilevvel 1333 (25 Mart 1915); 47/11, 15 Muharrem 1329 (16 Ocak 1911).
Dahiliye Mektubi Kalemi (DH.MKT.): 749 /4, 14 Cemazeyilevvel 1321 (8 Ağustos 1903).
Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH.ŞFR.): 477/ 72, 14 Haziran 1331 (27 Haziran 1915); DH. ŞFR. 172/48, 11 Mart 1311 (23 Mart 1895).
Hatt-ı Hümayun (HAT.): 341 /19504, 29 Zilkade 1234 (19 Eylül 1819).
Hariciye Nezareti Siyasi (HR.SYS.): 83 /62, 26 Şevval 1325 (02 Aralık 1907). Meclis-i Vala Riyaseti Belgeleri, ( MVL.): 744/20, 18 Zilhicce 1282 (04 Mayıs 1866); 38 /23, 10 Cemazeyilevvel 1264 (14 Nisan 1848); 35/ 12, 17 Zilkade 1262 (06 Kasım 1846); 1000/10, 18 Cemazeyilevvel 1281 (19 Ekim 1864).
Şuray-ı Devlet, (ŞD.): 2538 /42, 2 Rebiülahir 1306 (6 Aralık 1888).
Rumeli Müfettişliği Kosova Evrakı (TFR.I..KV.. ): 120 /11979, 26 Muharrem 1324 (22 Mart 1906).
Rumeli Müfettişliği Manastırı Evrakı (TFR.I..MN..): 14 / 1395, 20 Cemazeyilevvel 1321 (14 Ağustos 1903).
Teftişat-ı Rumeli Evrakı-Selanik Evrakı, (TFR. I. SL.): 72/7180, 16 Rebiülevvel 1323 (21 Mayıs1905); 66/6533, 13 Muharrem 1323 (20 Mart 1905); 132 /13192, 15 Zilhicce 1324 (30 Ocak 1907); 101 /10065, 12 Safer 1324 (07 Nisan 1906).
Zaptiye Nezareti Belgeleri (ZB.): 478/65, 28 Ağustos 1323 ( 10 Eylül 1907); 603/84, 20 Haziran 1325 (03 Temmuz 1909); 408/8, 20 Nisan 1320 (03 Mayıs 1904).
http://kuranikerim.name.tr/KURAN-I_Kerim-tefsiri/KURAN-i_kerim-tefsirlerinisirala.asp?mealler=32&altun=17&meal-tefsir=AYET (Erişim tarihi: 17.11.2019).
http://kuranikerim.name.tr/KURAN-I_Kerim-tefsiri/KURAN-i_kerim-tefsirlerinisirala.asp?mealler=2&altun=24&meal-tefsir=AYET (Erişim tarihi:17.11.2019).