DEDE KORKUT KİTABI BAĞLAMINDA OĞUZLARDA TOY GELENEĞİ

Öz Türk kültür hayatında törenlerin önemli bir yeri vardır ve bu törenler kültürün enayrıcalıklı alanlarıdır. Törenlerin tekrarlarıyla geçmişe yaşam hakkı tanırken, aynı zamandageleceği de şekillendirirler. Böylece geçmiş ile anı birleştirmiş olan toplumsal hafıza kimlikoluşturmada törenlerden yararlanarak hem toplumu hem de yaşanılan coğrafyayı kimlik sahibiyapmış olur. Türk milleti ne kadar yer değiştirirse değiştirsin törenlerin kutlanılması vesürekliliği, kültürel belleğin canlı tutulmasına ve gelecek nesillere aktarılmasına büyük katkısağladığı bir gerçektir.Toylar, Türk kültür tarihi açısından çok önemlidir. Törenlerin ortaya çıkışında çeşitliunsurların rol oynadığı görülmektedir. Toplumların doğaya karşı mücadeleleri, Tanrı veruhlarla ilişkileri, tarım ve hayvancılık faaliyetleri, eğlenceleri, takvim bilgileri, bereketanlayışları gibi etkenler bu törenlerin oluşmasında etkili olmuştur.Eski Türk hayatında kurbanla ilgili şeylan (şölen), avla ilgili sığır ve ölümle ilgiliolarak yuğ törenlerinin varlığı bilinmektedir. Sonraki dönemlerde de belirtilen törenlerindışında pek çok tören veya merasim yapılmış ve günümüzde de hala yapılmaya devamedilmektedir.Türklerde törenler ve toy, çeşitli sebeplerle kutlanırlar. Bu toyların örneklerini DedeKorkut Kitabı’nda görmek mümkündür. Hikâyelerde toylar; han toyları, akına gidiş veakından dönüş toyları, ilk avdan dönüş toyları, hacet veya dilek toyları, ad koyma toyları,düğün toyları, yağma toyları şeklinde geçmektedir.Bu makalede Dede Korkut Kitabı bağlamında Oğuzlarda kutlanan toylar ele alınıp yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Dede Korkut Kitabı, Oğuzlar, Toy, Toy Çeşitleri

PDF

___

AKTAŞ, Şerif (2000), “Dede Korkut Hikâyelerinin Edebî Değeri ve Çağdaş Yorumu Üzerine”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni, Ankara, s. 31-34.
AYVERDİ, İlhan (2008), Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Cilt III, İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
BAKIRCI, Nedim (2016), “Dede Korkut Kitabı’nda Yer Alan Hayvanlar Üzerine”, Erciyes Dergisi, 39 (461), s. 5-15.
BAKIRCI, Nedim (2017), “Dede Korkut Kitabı’nda Sosyal Hayat”, Erciyes Dergisi, 40 (471), s. 20-24.
BAKIRCI, Nedim (2018), “Dede Korkut Kitabı’nda ve Halk Hikâyelerinde Evlilik”, Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 6 (15), s. 1-20.
ÇELEPİ, Mehmet Surur (2917), Türk Kültür Evreninde Toy Denizli Örneği, Konya: Kömen Yayınları.
DUYMAZ, Ali (2005), “Oğuz Kağan Destanı’ndan Dede Korkut’a Toy Geleneğinin Simgesel Anlamı ve Türk Paylaşım Modeli”, Karadeniz Araştırmaları, Cilt 2, Sayı 5, Bahar, s. 37-60.
ERGIN, Muharrem (2001), Dede Korkut Kitabı, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Gökalp, Ziya (2015), Türk Medeniyeti Tarihi, İstanbul: Ötüken Yayınları.
GÖKYAY, Orhan Şaik (2000), Dedem Korkudun Kitabı, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
GÖNEN, Sinan (2006), “Dede Korkut Hikâyeleri’nden Günümüze Yansıyan Evlilik Âdetleri”, Millî Folklor, Bahar, Yıl 18, Sayı 69, s. 62-71.
KAFESOĞLU, İbrahim (2015), Türk Millî Kültürü, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Kaşgarlı Mahmut (1999), Divanü Lûgat’it-Türk, Cilt III, (çev. Besim Atalay), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KOÇAK, Kürşat (2011), Eski Türklerde Devlet Gelenekleri ve Törenleri (Tarih Öncesi Devirlerden Türklerin İslam Dini Medeniyetine Girişine Kadar), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmış Doktora Tezi, Ankara.
ÖNCÜL, Kürşat (2015), “Siyasal Çatışma Kavramını Dede Korkut’taki Bir Hikâye Üzerinden Yeniden Okumak”, Düşünce Hayatımızda ve Kültürümüzde Dede Korkut Uluslararası Sempozyumu Tebliğler, (haz. Fatih Yalçın-Kürşad Kara), Bayburt: Bayburt Üniversitesi Yayınları, s. 213-218.
SAKAOĞLU, Saim (1998), Dede Korkut Kitabı (İncelemeler-Derlemeler-Aktarmalar), Cilt I, Konya: Selçuk Üniversitesi Vakfı Yayınları.
TDK (2005), Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.