ATATÜRK DÖNEMİNDE TÜRKİYE VE RUSYA ARASINDAKİ EĞİTİM İLİŞKİLERİ

Öz Bu çalışmada Türk-Rus ilişkileri tarihinin en verimli dönemi olarak kabul edilebilecek olan Atatürk dönemindeki eğitim ilişkileri konu edinilmiştir. Bu çerçevede içeriği ve yüklenen anlamı geniş olan eğitim ilişkisi, kültürel ilişiklerden farklı olarak, günümüz kullanımıyla öğrenci ve personel hareketliliği anlamında ele alınmıştır. Araştırmanın amacı Atatürk döneminde Türk-Rus eğitim ilişkilerini bilimsel toplantılara ve önemli günlere katılma, öğrenci ve öğretmen gönderme ve eğitim sistemini incelemek için uzman gönderme açılarından ortaya koymaktır. Alanyazın incelendiğinde Türk-Rus ilişkilerinin tarihine ilişkin çok  sayıda araştırma ve yayın dikkati çekerken, iki ülkenin eğitim ilişkilerine dair çalışmaların oldukça sınırlı sayıda ve içerikte olduğu görülmektedir. Araştırma tarihsel bir araştırmadır. Tarihsel araştırmalar, geçmiş bir zamanda ol(uş)muş eylem ya da olayların anlaşılması için tanımlama ve açıklama amacına yönelik sistematik biçimde veri toplama ve değerlendirme çabası olarak tanımlanabilir (Fraenkel vd 2012:535-537). Araştırma verileri, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri, Milli Kütüphane, çeşitli üniversite kütüphaneleri ve elektronik ortamdaki bilgi ve belgelerden doküman incelemesi yoluyla elde edilmiş ve betimsel analiz yaklaşımına göre çözümlenmiştir.

___

  • AKÜN, Ömer Faruk, (1995), “İsmail Hikmet Ertaylan”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.11: s.309-312.
  • ARALOV, Semyon İvanoviç, (2010), Bir Sovyet Diplomatının Türkiye Anıları (1922- 1923), İstanbul: İş Bankası Yayınları.
  • ASLAN, Cengiz, (2014), Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Eğitim Bilimleri Alanında Yurt Dışına Öğrenci Gönderilmesi Olgusu (1923-1940), Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi.
  • [ATAY] Falih Rıfkı, (1931), Yeni Rusya, Ankara: Hakimiyeti Milliye.
  • ATAÖV, Türkkaya, (2004), “Sovyetler Birliği’nde Türkoloji Çalışmaları”, Manas, 6(11): s.89-107.
  • AYDOĞAN, Erdal, (2007), “Kliment Yefromoviç Voroşilov’un Türkiye’yi Ziyareti ve Türkiye-Sovyet Rusya İlişkilerine Katkısı”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 39: s.337-357.
  • BARTHOLD, Vasiliy Viladimiroviç, (2004), Orta Asya Türk Tarihi Dersleri, (Haz. H. Dağ), Ankara: Çağlar Yayınları.
  • BENHÜR, Çağatay, (2008), Stalin Dönemi Türk-Rus İlişkileri (1924-1953), Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi.
  • BİRGEN, Muhittin, (2006), İttihat ve Terakki’de On Sene, İttihat ve Terakki’nin Sonu, C.2, İstanbul: Kitap Yayınevi.
  • CEBESOY, Ali Fuat, (1955), Moskova Hatıraları (21.11.1920-2.6.1922), İstanbul: Vatan Neşriyat.
  • CHP,(1935), Dördüncü Büyük Kurultayı Görüşmeleri Tutalgası, 9-16 Mayıs 1935, Ankara: Ulus Basımevi.
  • ÇOMAK, İhsan, (2016), “Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesi ve Burada Okuyan Türk Öğrenciler Hakkında Bir Rapor”, Bilig, 76: s.87-115.
  • [EDGÜER], Rıdvan Nafiz, (1927a), “Rusya’da Bir Tecrübe Mektebi”, Terbiye, 1(1): s.17-22.
  • [EDGÜER], Rıdvan Nafiz, (1927b). “Moskova’da Radişcef Tek İş Mektebi”,Terbiye, 1(2): s.122-130.
  • ERİŞİRGİL, M. Emin, (2010), Bildiklerim, (Haz. M. B. Varlık), Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
  • ERTEM, Barış, (2010), “Türkiye Üzerindeki Sovyet Talepleri ve Türk-Sovyet İlişkileri (1939-1947)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(11): s. 252-273.
  • ERTUĞRUL, Muhsin, (2007), Benden Sonra Tufan Olmasın, İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • GİRGİN, Kemal, (2014). Ruslarla Kavgadan Derin Ortaklığa (Son Yüz Senemiz:1914-2014), İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık.
  • GÜNDÜZALP, Fuat, (1961), Öğretmen Meslek Kitapları, C.IV, Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
  • HASANOVA, Vafa, (2012), “Tek Türk Alfabesi”. Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi Dergisi, C.4, S. 13: s. 4-9.
  • İNAN, Afet, (1972), Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Birinci Sanayi Planı 1933, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • İNÖNÜ, İsmet, (2006), Hatıralar, (Haz. S. Selek), Ankara: Bilgi Yayınevi.
  • JASCHKE, Gotthard, (2011), “1919 - 1939 Yılları Arasındaki Türk - Rus Yakınlaşması Hakkında Bir İnceleme (Atatürk Dönemi Sovyet Politikası Hakkında)”, (Çeviren: H. Zamantılı), İstanbul Journal of Sociological Studies, 0 (19): s. 159-174.
  • [KANSU], Nafi Atuf ve [EDGÜER], Rıdvan Nafiz, (1926), “Rusya Maarifi Hakkında Rapor”, Maarif Vekâleti Mecmuası, 2(9): s. 1-44.
  • KANSU, Metin Atuf ve Kansu, K. Işık, (2011), Cumhuriyet Eğitim Devriminin Mülkiyeli Mimarı Nafi Atuf Kansu (1890-1949) Yaşamı ve Yazıları, Ankara: Mülkiyeliler Birliği Yayınları.
  • LEWİS, Bernard, (1984). Modern Türkiye’nin Doğuşu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • NESİBLİ, Nesib, (2018), “Sovyet Rejimi ve Türklük: Eski Mirası Yeniden Değerlendirme”, 100. Yılında Sovyet İhtilali ve Türk Dünyası, (Ed. Y. Koç-M. Cengiz), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, 203-209.
  • ORAL, Mustafa, (2004), “Türkoloji Tarihinde 1926 Bakû Türkiyat Kongresi”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (17): s.107-129
  • ORTAYLI, İlber, (1991), “Türk Harf Devriminin Dış Ülkelerdeki Etkileri Üzerine”, Harf Devriminin 50. Yılı. Sempozyumu, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları,103-108.
  • ÖZCAN, Ömer, (2010), “Türkiye’de Toplum Kalkınmasına Eğitim Açısından Farklı Bir Bakış: Halil Fikret Kanad”, Türk Yurdu, S.278: s. 57-62.
  • PERİNÇEK, Mehmet, (2005), Atatürk’ün Sovyetler’le Görüşmeleri (Sovyet Arşiv Belgeleriyle), İstanbul: Kaynak Yayınları.
  • PETRUŞEVSKİY, İlya Pavloviç, (2004), “Akademisyen V.V. Bartold”, (Çev. C. Buyar), MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (11): s. 1-6.
  • ŞİMŞİR, Bilal, (2011), Azerbaycan, Azerbaycan’ın Yeniden Doğuş Sürecinde Türkiye-Azerbaycan İlişkileri, Ankara: Bilgi Yayınevi.
  • TACİBAYEV, Raşid, (2011), “Türkiye İle Sovyetler Birliği Arasındaki Kültürel İlişkiler”, Atatürk’ten Soğuk Savaş Dönemine Türk-Rus İlişkileri, 14-15 Mayıs 2010, I. Çalıştay Bildirileri, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 149-172.
  • TACİBAYEV, Raşid, (2004), Kızıl Meydan’dan Taksim’e Siyasette, Kültürde ve Sanatta Türk-Sovyet İlişkileri (1925-1945), İstanbul: Truva Yayınları.
  • TAŞDEMİRCİ, Ersoy, (2001), “1936 Yılında Sovyet Rusya’da Yüksek Öğretim Hakkında Hazırlanmış Bir Rapor ve Bu Raporun Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Tarihi Bakımından Önemi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11: s. 1-37.
  • TELLAL, Erel, (2000), Uluslararası ve Bölgesel Gelişmeler Çerçevesinde SSCBTürkiye İlişkileri (1953-1964), Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları.
  • TOPRAK, Serap, (2011), “1919-1945 Dönemi Türk-Rus İlişikleri”, Toplum Bilimleri, 5 (9): s. 161-170.
  • TUNÇAY, Mete, (2009), Türkiye’de Sol Akımlar 1908-1925,1925-1936. C.1-2, İstanbul: İletişim Yayınları.
  • TÜRK DİL KURUMU, (1937), Üçüncü Türk Dil Kurultayı, Tezler Müzakere Zabıtları, İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • TÜRK TARİH KURUMU, (1943), İkinci Türk Tarih Kurumu Kongresi, Kongrenin Çalışmaları, Kongreye Sunulan Tebliğler, 20-25 Eylül 1937, İstanbul: Kenan Matbaası.
  • TÜRKEŞ, Mustafa, (1999), Kadro Hareketi Ulusçu Bir Sol Akım, Ankara: İmge Kitabevi.
  • VANDOV, Dimitır, (1982), Atatürk Döneminde Sovyet/Türk İlişkileri, Almanya: Fa. Armağan Konrat-Infograph.
  • VASİLYEV, Alexander, (2017), “Atatürk’ün Alfabe Devrimi ve Bakü’de Kurulan Tüm Rusya Yeni Türk Alfabesi Merkez Komitesi (VTSKNTA)’nin Faaliyeti (Yeni Rus Arşiv Belgelerine Göre)”, VIII. Uluslararası Atatürk Kongresi (Atatürk ve Türk Kültür Coğrafyasında Kafkasya ve Çevresi), 13-15 Ekim 2015, Gence, Bildiri Kitabı, C.2, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 1191-1195.
  • VELİDEDEOĞLU, Hıfzı Veldet, (1977), Anıların İzinde, İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • VİTOL, Aleksandr, (2015), “Sosyal Alanda Rus-Türk Münasebetleri (1920-1950’li Yıllar)”, Soğuk Savaştan Günümüze Türk-Rus İlişkileri, 28-29 Eylül 2010, St. Petersburg, II. Çalıştay Bildirileri, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 115-119.
  • YERASİMOS, Stefanos, (2000), Kurtuluş Savaşı’nda Türk-Sovyet İlişkileri (1917- 1923), İstanbul: Boyut Kitapları.
  • YILDIRIM, Seyfi, (2008), “Osmanlı’dan Cumhuriyete Bir Bürokrat ve Siyasetçi: Mehmet Sabri Toprak (1878-1938)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XXIV (71): s.513-542.
  • ZHUKOVKSKY, Peter Mikhailovich, (1951), Türkiye’nin Ziraî Bünyesi, (Çev. C.Kıpçak- H.Nouruzhan- S. Türkistanlı), Ankara: Türkiye Şeker Fab. A.Ş.