AKKOYUNLU SARAYINDA BİR BEGÜM YADA MEHD-İ ULYÂ: SELÇUKŞAH BEGÜM

Öz Türk tarihinin birçok döneminde güç, iktidar, hırs üçgeninde hatunlar, begümler, kadın sultanlar bazen hükümdarın yanında, taht kavgalarında, bazen de diplomatik siyasi krizler, divan ve hayır işlerinde aktif roller üstlenmişlerdir. Bu kadınlardan biri de sultan eşi ve annesi olarak Begüm, Mehd-i Ulya gibi adlandırmalar ile tarih kayıtlarında adı geçen Selçukşah Begüm’dür. XV.Yüzyıl İran ve Yakın Doğu tarihinde yaptıkları ile tarihin seyrini değiştirmeyi başarmış gerçek kadın figürlerden biridir. Siyasi olarak istikrarın sağlanamadığı, devlet teşkilatının ve yönetim biçiminin oturtulmaya çalışıldığı bir dönemde önce sultan eşi daha sonra sultan annesi olarak Akkoyunlu yönetiminin merkezinde bulunmayı başarmıştır. Akkoyunlu sarayında yaklaşık 35 yıldan fazla bulunan Selçukşah Begüm, zaman zaman aldığı kararlar, uygulamalar ve entrikalarından dolayı bazı saray çevreleri tarafından istenmemiş hatta kaynaklarda musibet, felaket, sırtlan olarak adlandırılmıştır. Ancak aşiret reisleri başta olmak üzere bazı kesimler tarafından ise büyük itibar ve saygı görmüştür. Bu makalede, özelde Akkoyunlu Selçukşah Begüm’ün Akkoyunlu devlet yönetimindeki nüfuzu, eşi Uzun Hasan ve oğulları Halil ve Yakûb üzerindeki etkisi, saraydaki entrikaları, hırsı, şaibeli ölümü, hayırseverliği, tasavvufa olan yakınlığı ele alınırken, genelde ise Akkoyunlu saray

Anahtar Kelimeler:

akkoyunlu, Selçukşah begüm, Sultan Yakub, Kadın

PDF

___

Angiolelo, G.M. (2007), Seyyahların Gözüyle Sultanlar ve Savaşlar, Çev. Tufan Gündüz, İstanbul: Yeditepe Yayınevi

Budak, Münşi Kazvînî, (2000), Cevâhirü’l-ahbar: Bahş-i Tarih-i İran az Karakoyunlu ta Sal-ı 984, haz. Behram Nejad, Tahran: Merkez-i Neşr-i Miras-ı Mektub

Bitlisi, Şerefhan,(1971), Şerefnâme, Çev. E.Emin Bozarslan, Çıra Yayınları: İstanbul

Çavuşoğlu, Sibel(2017), Menâkıb’ı İbrahîm-i Gülşenî Işığında İbrahim Gülşenî’ye Bağlı Bir Akkoyunlu Kazaskeri Kadı İsa Savecî, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.

Erdem,İlhan (2005) “Otlukbeli Savaşı Sonrası Ak-Koyunlular”, OTAM, S.17, 2005,ss.1-9

Gaffârî,(1334), Tarih-i Cihân-âra, Nşr.Hasan Neraki , Tahran: İntişarat-ı KitapHasan-ı Rumlu, (2006), Ahsenü’t Tevarih, Çev. Mürsel Öztürk, TTK: AnkaraHândmîr El-Hüseynî,( 1353/1975),Tarih-i Habîbü‘s-Siyer fi Ahbar-ı Efrad-ı Beşer, haz. Muhammed Debîr-siyakî, İntişarat-ı Kitab Furuş-i: Tahran

Hınz, Walther,(1992), Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd XV.Yüzyılda İran’ın Milli Bir Devlet Haline Yükselişi, çev. Teyfik Bıyıkoğlu, TTK: Ankara

Hoca Sadettin Efendi, (1979), Tâcüt Tevârih, Haz. İsmet Parmaksızoğlu, C.III, Kültür Bakanlığı Yayınları: İstanbul

İsfahânî, Fazullâh ibn Rûzbihân Huncî,(2003), Tarih-i Âlam Ârây-ı Emînî, haz.Muhammed Ekber Aşik, Tahran: Miras-ı Mektub

Kazvinî, Muhammed Yusuf Vâleh-i Îsfahânî-yi,(2001), Hold-i Berîn (Târîh-i Timûriyân-Türkemenân), haz.Mirza Haşim Muhaddis, Tahran: Miras-ı Mektub

Kazvînî, Yahyâ Abd’ül-latif El-Hüseynî,(1314), Lübbü’t Tevârih, haz. Seyyid Celaleddin Tehrani, Tahran

Muhyî-yi, Gülşenî, (2014), Menâkıb-ı İbrâhim-i Gülşenî, haz.Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi, İstanbul: Bilnet Matbaacılık

Sümer,Faruk (1989),“Akkoyunlular”, DİA, C.II,İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları, ss.273-274.

_______________(2012), “Uzun Hasan”,DİA, C.XLII İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları: ss.261-264

Tihranî, Ebu Bekir -i,(2001), Kitab-ı Diyarbekriyye, Çev. Mürsel Öztürk, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları

Tavukçu, Orhan Kemal, Dede Ömer Rûşenî, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânının Tenkidli Metni, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10601,dede-omer rusenipdf.pdf?0&_tag1=996F7C32D7C6FAEAEA37BAD6DEF222CAA2A64231&crefer=B9B1E710449689127931CC7C50517A1F088049A93C64C349C5BDB657933A2EE0 (Erişim Tarihi: 07.10.2019) Uzun, Mustafa,(1982), Dede Ömer Rûşenî’nin Hayatı, Eserleri ve Miskinnâmesi, Basılmamış Doktora Tezi, MÜ İlâhiyat Fakültesi, İstanbul.

Zeno, Caterino-Contarini Ambrogio, (2006), Uzun Hasan-Fatih Mücadelesi Döneminde Doğu’da Venedik Elçileri, Çev. Tufan Gündüz, İstanbul:Yeditepe YayıneviWoods, John, (1993), 300 Yıllık Türk İmparatorluğu Akkoyunlular, İstanbul: Milliyet Yayınları

https://www.luggat.com/index.php#ceviri (Erişim tarihi:11.10.2019)