ÇATI BAHÇESİ KAVRAMI VE TERİM KULLANIMI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Türkiyede Son 20 yılda gittikçe gelişen ve günümüzde tüm meslek grupları tarafından tanınır hale gelen çatı bahçesi kavramı, zaman içerisindeki çevresel eğilimlerin de etkisiyle bir değişim geçirmiştir. Peyzaj mimarlığı mesleği açısından oldukça önemli bir konu olan çatı bahçeleriyle ilgili olarak zaman içerisinde gerçekleşen değişimler, bu bileşenleri estetik öğeler olmaktan çıkarmış, kentsel ekolojinin bir bileşeni haline getirmiştir. Bunun sonucunda günümüzde yeşil çatı ya da bitkilendirilmiş çatı yaşayan çatılar gibi farklı terim kullanımları söz konusudur. Bu noktada, konuyla ilgili terim kullanımı ve Türkçede süregelen kavramsal farklılıklar çalışma kapsamında incelenmiştir. Aynı zamanda terim araştırmalarında bu bileşenlerin farklı uygulama biçimleri de araştırma kapsamına alınmıştır. Çalışma sırasında konuyla ilgili Türkçe akademik çalışmalar (kitap, makale, bildiri, araştırma projesi) YÖK Ulusal Tez Merkezi, TÜBITAK Ulakbim Ağı, Google Scholar veri tabanı, üniversite kütüphaneleri ve sempozyum bildirileri ölçeğinde taranmıştır. Tespit edilen toplam 42 adet araştırma içerisinde, uluslararası kaynaklar da dikkate alınarak, konuyla ilgili terim kullanımı, bu terimlerin araştırma tiplerine göre dağılımı ve yıllar içerisindeki değişimler belirlenmiştir. Çatı bahçesi terimi mevzuatta da yer alan yerleşik bir terim olarak karşımıza çıkmakla birlikte, değişen eğilimler sonucu yeşil çatı ve bitkilendirilmiş çatı terimlerinin de gittikçe artan bir kullanım oranına sahip olduğu görülmektedir. Çalışma kapsamında önerilen terimler genel bir öneri amacı taşımakta, kesin ya da değiştirilemez bir sonuca varmayı hedeflememektedir.

Roof garden term which have been gradually developed and widely known by all related professions in last 20 years, have been transformed under influece of environmental trends in Turkey. Roof gardens are very important subject in terms of Landscape architecture profession and changes in time transformed those structures from aesthetical objects to important components of urban ecology. As a result, there are several terms that are being used to define those structures such as green roof, vegetated roof or living roofs. At this point, this study focused on terminology related with roof gardens and on-going conceptual differences in Turkish language. In addition, during terminological research, various application types of those structures were added in scope of the study. Academic publications in Turkish language about this subject (books, articles, proceedings, research projects) have been browsed in YOK National Dissertation Center (YÖK Ulusal Tez Merkezi), TUBITAK Ulakbim Network, Google Scholar(R) database, university libraries and symposium proceedings. Terms usage, term distribution according to publication type and change in term usage in time were analyzed in 42 detected publications. Roof garden appears as an entrenched term in legislation. However it was found that usage rate of green roof and vegetated roof terms have increased in recent years due to changing trends. Proposed terms in this study are not certain or unchangeable terms and they contain advisory purpose.

PDF

___

Aslanboğa, İ., 1988. Çatı Bahçeleri. Bilgehan Basımevi Bornova, İzmir.

Ayçam, İ., Kınalı, M., 2013. Ofis binalarında yeşil çatıların ısıtma ve soğutma yüklerine olan etkilerinin analizi. Tesisat Mühendisliği Dergisi - Sayı 135.

Bengtsson, L., 2002. Avrinning fran gröna tak. Vatten 58.4: 245-250.

Berndtsson, J.C., Bengtsson, L., Jinno, K., 2009. Runoff water quality from intensive and extensive vegetated roofs. Ecological Engineering, 35(3), 369- 380.

Bonfil, J., 2014. Eğimli ve kabuk yüzeylerde bitkilendirilmiş çatılar, 7. Ulusal Çatı ve Cephe Sempozyumu, 3-4 Nisan, Yıldız Teknik Üniversitesi, Beşiktaş İstanbul.

Carter, T., Keeler, A., 2008. Life-cycle costbenefit analysis of extensive vegetated roof systems. Journal of Environmental Management, 87(3), 350-363.

Cengiz, 2014. Yapısal perspektiften yeşil çatılar. 7. Ulusal Çatı ve Cephe Sempozyumu, 3-4 Nisan, Yıldız Teknik Üniversitesi, Beşiktaş İstanbul.

Çetinman, M., 2003. Kentlerde alternatif bir yeşil alan modeli olarak çatı ve teras bahçelerinin irdelenmesi: Adana kenti örneği. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı.

Dunnett, N., Kıngsbury, N., 2004. Planting Green Roofs and Living Walls. Timber Press, Oregon ISBN: 9780881929119.

Ekşi, M., 2006. Çatı ve teras bahçelerinde kullanılan konstrüksiyon elemanları ve yeni yaklaşımlar. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı.

Ekşi, M., 2012a. İstanbuldaki başlıca çatı bahçelerinin yapım esasları açısından değerlendirilmesi. Journal Of The Faculty Of Forestry, Istanbul University 62 (1):149-157.

Ekşi, M., 2012b. Yeşil çatı sistemlerinin su ve enerji dengesi açısından değerlendirilmesi: İstanbul örneği. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı.

Ekşi, M., Rowe, D.B., 2014. Bitkilendirilmiş çatı sistemleri ve kentsel tarım olanakları. 7. Ulusal Çatı ve Cephe Sempozyumu, 3-4 Nisan, Yıldız Teknik Üniversitesi, Beşiktaş İstanbul, 85-90.

Ekşi, M., Uzun, A., 2012. Bitkilendirilmiş bir çatı sisteminin nicel değerlendirilmesi. 6. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu 12 13 Nisan 2012 Uludağ Üniversitesi Mühendislik Ve Mimarlık Fakültesi Görükle Kampüsü Bursa, 42-48.

Emilsson, T., Czemiel Berndtsson, J., Mattsson, J. E., Rolf, K., 2007. Effect of using conventional and controlled release fertiliser on nutrient runoff from various vegetated roof systems. Ecological Engineering, 29(3), 260-271.

Erbaş, M., 2011: Enerji etkin yapı tasarımının etkili elemanlarından olan yeşil çatıların dünya ve ülkemiz örnekleri üzerinden bir incelemesi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim dalı.

Ercan, B.,1992. Çatı ve teras bahçeleri. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Erkul, E., 2012. Yeşil çatı sistemlerinin yapım açısından irdelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Bölümü Yapı Bilgisi Anabilim Dalı.

Fassman, E., Simcock, R., 2011. Moisture measurements as performance criteria for extensive living roof substrates. Journal of Environmental Engineering, 138(8), 841-851.

Forschungsgesellschaft Landschaftsentwicklung Landschaftsbau (FLL) (Society of Landscape Development and Landscape Design), 2008.

Guidelines for the planning, construction, and maintenance of green-roof sites. FLL, Bonn, Germany.

Gemi, A. M., 2010. Çevre dostu çatılara örnek uygulamalı bir yaklaşım. 5.Ulusal Çatı ve Cephe Sempozyumu, Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Tınaztepe Yerleşkesi İzmir, 15-16 Nisan, (183- 189).

Getter K.L., Rowe, D.B., 2006. The role of green roofs in sustainable development. HortScience 41: 1276 1286.

Getter K.L., Rowe, D.B., 2008. Media depth influences Sedum green roof establishment. Urban Ecosyst. 11: 361372.

Göçer, C., Altun, M.C., Türkeri, N., 2010. Bitkilendirilmiş çatı sistemi performansının deneysel değerlendirilmesi. 5. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu, Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Tınaztepe Yerleşkesi İzmir.

Gregoire, B.G., Clausen J.C., 2011. Effect of a modular extensive green roof on stormwater runoff and water quality. Ecological Engineering, dx.doi.org/10.1016/j.ecoleng.2011.02.004.

Güneş, G., 1996. Ankara kenti ekolojik koşullarında çatı bahçesi planlama ilkeleri. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Ankara.

Güneş, G.,1997. Ankaradaki çatı yüzeylerinin kentin açık ve yeşil alan sistemine kazandırılması. Ankara Sempozyumu, 3-15 Ekim, Mimarlar Odası Ankara Şubesi, Milli Kütüphane Konferans Salonu, Ankara.

Gürses, A., 2006. Yeşil çatılar. Malzeme Dergisi, Sayı: 2, sf.19-22,TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi, İstanbul.

Hasdemir, M.,1993. Çatı bahçesi tasarımında göz önünde tutulacak ilkeler. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi Seri B, Cilt 40, Sayı 3, İstanbul.

Henriksen, J., 2013. Nytte-kostnadsanalyse av grønne tak. Norwegian University of Life Sciences, Ås, Master dissertation.

İpekçi C.A., Yüksel, E., 2012. Bitkilendirilmiş yapı kabuğu sistemleri. 6. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu 12 13 Nisan 2012 Uludağ Üniversitesi Mühendislik Ve Mimarlık Fakültesi Görükle Kampüsü Bursa, 42-48.

Kalkan, C., 2012. Deprem bölgelerindeki betonarme binalarda bitkilendirilmiş çatı sisteminin yapı davranışına etkisi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı Çevre Kontrolü ve Yapı Teknoloji Bilim Dalı.

Koç, N., Güneş, G., 1998. Çatı bahçeleri düzenlemesine ilişkin teknik özellikler ve donanımlar. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 4, Sayı 1-2, (501-512).

Kolb, W., 1998. Entlastung von KanalAbflussbauwerken durch Gründacher. Dach +Grün, 7 (3), 48.

Kolb,W., 2002. Abflussverhaltnisse von Gründachern. Dach +Grün, 11 (2), 1218.

Kolb,W., Schwarz, T., 1999. Dachbegrünung, intensiv und extensiv..Ulmer, Stuttgart.

Köhler, M., 2003. Anmerkungen zum Gründachmarkt in Nordamerika. Dach+Grün, 12 (3), 1721.

Köhler, M., Keeley, M., 2005. The green roof tradition in Germany: The example of Berlin. Pages 108112. in Hoffman, L. and W. McDonough, editors. eds. Green Roofs Ecological Design and Construction. New York: Schiffer.

Köylü, P., 1997. Kentlerde çatı bahçeciliği: Ankara için öneriler. Bilkent Güzel Sanatlar Enstitüsü İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Bölümü, Ankara.

Krupka, B., 1992. Dachbegrünung Pflanzen- und Vegetationsanwendung an Bauwerken. Ulmer: Stuttgart, pp. 27-28, 1992.

Küçükerbaş, E. V., 1993b. Çatı Bahçeleri. Mimarlar Odası İzmir Şubesi Ege Mimarlık Dergisi, Sayı 3, Sayfa: 41_42, İzmir.

Küçükerbaş, E.V., 1991. Ege bölgesi koşullarında sığ topraklar üzerinde az bakımla (ekstansif) bitkilendirme olanakları üzerinde bir çatı bahçesi örneğinde araştırmalar. E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İzmir.

Küçükerbaş, E.V., 1993a. Kentlerimizde yeni yeşil alanlar: çatı bahçeleri. Mimarlar Odası İzmir Şubesi Ege mimarlık Dergisi, Sayı1-2, Sayfa: 71-72,İzmir.

Küçükerbaş, E.V., 1994. Kentsel tasarıma ekolojik yaklaşım: çatı bahçeleri. Kentsel Tasarım ve Ekoloji, Mimar Sinan Üniversitesi Mimarlık Fakültesi 12- 13 Mayıs 1994.

Küçükerbaş, E.V., Özkan, B., Savaş, J., 1998. Katlı otopark yapılarında beşinci yüzeyin ( çatı ) yeşil alan ve rekreasyon alanı olarak değerlendirmesi önerisinin İzmir

Karşıyaka katlı otoparkı örneğinde ortaya konulması. Cumhuriyetimizin 75. Yılında Ormancılığımız Sempozyumu, 21-23 Ekim 1998, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, Askeri Müze Harbiye İstanbul.

Küçükerbaş, E.V., 1992. Çatı bahçeleri ve inşasına ilişkin özellikler. Ege Peyzaj Mimarlığı Derneği, Yayın No:1, 92/6, İzmir, 1992.

Liesecke, H., 1998. Das Retentionsvermogen von Dachbegrunungen. Stadt Und Grun, 47:46-53.

Liesecke, H.J., 1989. Forschungsprojekt Gründach; Wasserrückhaltung und Abflussspende bei Extensivbegrünungauf Flachdachern. Das DachdeckerHandwerk 8, 3754.

Liesecke, H.J., 1993. Die Wasserrückhaltung bei extensiven Dachbegrünungen. Ergebnisse mehrjahriger Freilandversuche mit 26 Bauweisen am Standort Hannover-Herrenhausen. Das Gartenamt 42, 728735.

Liesecke, H. J., 2002. Weiterentwicklung der einschichtigen Bauweise für Extensive Dachbegrünungen, Teil 3: Wasserrückhaltung und Jahresabflussbeiwert. Dach +Grün, 11 (1), 1013.

Liesecke, H.J., 1999. Extensive Begrünung bei 5◦ Dachneigung; Ergebnisse eines vierjahrigen Freilandversuchs zu Bauweisen, Vegetationsentwicklung, ökologisch wirksamer Wasserrückhaltung und entwasserungstechnisch zu berücksichtigendem Wasserabfluss. Stadt und Grün, 48 (5), 337346.

Lösken, G., 2002. Richtlinie für die Planung, Ausf¨uhrung und Pflege von Dachbegrünungen; Dachbegrünungsrichtlinie. Forschungsgesellschaft Landschaftsentwicklung Landschaftsbau e.V. Bonn.

Mann, G., 2002. Grundacher als lebende Systeme ohne Normzwang: Retentionsverhalten begrünter Dacher in Abhangigkeit der Niederschlagsregion. Dach +Grün, 11 (2), 3033.

Mann, G., Henneberg, M., 1998. Welche Fakten sprechen für begrünte Dacher. Deutscher Gartenbau, 52 (34), 911.

Mann, G., Uhl, M., Schiedt, L., 2000. Wasserhaushalt auf begrünten Dachern; Untersuchungen an der RWS-Versuchsanlage in Krauchenwies. Stadt und Grün, 9 (4), 246254.

Nyuk Hien, W., Puay Yok, T., Yu, C., 2007. Study of thermal performance of extensive rooftop greenery systems in the tropical climate. Building and Environment, 42(1), 25-54.

Oberndorfer, E., Lundholm, J., Bass, B., Connelly, M., Coffman, R., Doshi, H., Dunnett, N., Gaffin, S., Kohler, M., Lui, K., Rowe, D.B., 2007. Green roofs as urban ecosystems: ecological structures, functions, and services. BioScience, 57(10), 823-833.

Ondimu, S.N., Murase, H., 2007. Combining Galerkin methods and neural network analysis to inversely determine thermal conductivity of living green roof materials. Biosystems Engineering, 96(4), 541- 550.

Osmundson, T., 1999. Roof gardens: history, design and construction. Norton Company, New York, 0393 730123 .

Özdemir, E., Altun, M.C., 2010. Bitkilendirilmiş çatı sistemi tasarımı için bir kontrol listesi önerisi. 5. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu, Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Tınaztepe Yerleşkesi İzmir.

Panayiotis, N., Panayiota, T., Ioannis, C., 2003. Soil amendments reduce roof garden weight and influence the growth rate of Lantana. HortScience, 38(4), 618-622.

Sailor, D. J., Hutchinson, D., Bokovoy, L., 2008. Thermal property measurements for ecoroof soils common in the western US. Energy and Buildings, 40(7), 1246-1251.

Sinan, H., 1994. Trabzon kenti için alternatif bir yeşil alan modeli olarak çatı bahçeleri, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Entisüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı.

Snodgrass E.C, Snodgrass L.L., 2006. Green roof plants: a resource and planting guide. Timber Press, Oregon, ISBN-13: 978-0-88192-787-0.

Stick, K., Opstrup Vedel, N.S., Mygind, C., Christian Zipelius, N., 2012. Designprocessen frem til implementeringen af grønne tage (Doctoral dissertation).

Tohum, N., 2011. Sürdürülebilir peyzaj tasarım aracı olarak "yeşil çatılar. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı.

Tokaç, T., 2009. Bitkilendirilmiş çatı sistemleri için tasarım seçeneklerinin geliştirilmesi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim dalı.

Tunbiş, M., 1987. Çatı bahçeleri. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi Seri B, Cilt 37 Sayı 4, İstanbul.

Türk Dil Kurumu, 2014. Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük [online], (http://www.tdk.gov.tr/index. php?option=com_gts&view=gts) , Erişim Tarihi 22.01.2014.

Türkeri, A.N., Altun, M.C., Göçer, C. 2013. Çevreyle Uyumlu Bitkilendirilmiş Çatı Sistemi. TÜBİTAK 1001 Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı, Proje No: 109M293.

Türkeri, N., Altun, M.C., Göçer, C., 2009. İstanbul için Yerel Koşullara Uygun Bitkilendirilmiş Çatı Teknolojisi. İTÜ Bilimsel Araştırma ve Geliştirme Destekleme Programı Projeleri (İTÜ-BAP), A tipi proje.

Türkeri, N., Altun, M.C., Göçer, C., 2011. İstanbulda mevcut çatı sistemi ile bitkilendirilmiş çatı sistemi ısıl performanslarının karşılaştırılmalı değerlendirilmesi. Megaron, 6(1):21-29, Yıldız

Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, İstanbul. Uçurum, E., 2007. Sürdürülebilirlikte ekolojik çatının incelenmesi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı Çevre Kontrolü ve Yapı Teknolojisi Programı.

Uzun, A., 2002. Çatı bahçesi ders notları. Yayınlanmamış 75 daktilo sayfası İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü.

Uzun, A., Ekşi, M., 2010. İstanbul İklim Koşullarında Bitkilendirilmiş Çatıların Bina ve Kent Düzeyinde Değerlendirilmesi. İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi 5181 Nolu Normal Kapsamlı Araştırma Projesi.

Ürgenç, S., 1990. Genel Plantasyon ve Ağaçlandırma Tekniği. İstanbul Üniversitesi Yayın No: 3644, Fakülte (Orman) Yayın No: 407, İ.Ü. Basımevi ve Film Merkezi, s.267, 344-356, İstanbul.

Voyde, E., Fassman, E., & Simcock, R., 2010. Hydrology of an extensive living roof under subtropical climate conditions in Auckland, New Zealand. Journal of Hydrology, 394(3), 384-395.

Weiler, S.K., Scholz-Barth, K., 2009. Green roof systems: A guide to the planning, design, and construction of landscapes over structure. John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey, USA, ISBN: 978-0-471- 67495-5.

Wong, N.H., Chen, Y., Ong, C.L., Sıa, A., 2003. Investigation of thermal benefits of rooftop garden in the tropical environment. Building and Environment 38: 261270.