Türev ürünlerin 2008 küresel finansal krizindeki rolü

Küresel ekonomi, ilk işaretleri 2007 yılının ikinci çeyreğinde konut piyasasındaki bozulmalarla görülmeye başlayan, özellikle Eylül 2008’de ABD’nin beşinci büyük yatırım bankası 158 yıllık finans devi Lehman Brothers’ın iflas etmesiyle şiddetini daha da arttıran, 1929 Ekonomik Buhranı’ndan bu yana yaşanan en büyük kriz olarak nitelendirilen bir krizle karşı karşıya kalmıştır. Krizin nedenleri arasında öne çıkan unsurlar; 2000’li yıllardan sonra uygulanan faiz politikası, mortgage piyasasında görülen bozulmalar, risk denetiminde ve şeffaflıkta meydana gelen aksaklıklar, menkul kıymetleştirmenin ve türev ürünlerin artması sonucunda mali yapının daha riskli hale gelmesidir. Bu denetimsiz büyüme ortamında konut fiyatlarında reel olmayan spekülatif artışlar yaşanmış ve fiyat balonları (köpükleri) oluşmuştur. Türev ürünlerin oluşturduğu balon ekonomilerin, zincirleme etki yaparak bir finansal risk ortamı doğurması ve bu durumun reel kesime yansıması ise kaçınılmazdır. Bu çalışmada, küresel krizde türev ürünlerin rolü, reel ekonomiye etkileri ve kriz ortamından çıkış sürecinde alınması gereken önlemler ve çözüm önerileri irdelenmeye çalışılacaktır.

The role of derivative instruments in 2008 global financial crisis

Global economy faced so-called the greatest crises that is mentioned after 1929 Great Depression, and that showed its first signals in housing market imbalances in the second quarter of the 2007 and increased seriousness due to bankruptcy of 158 year-old finance giant Lehman Brothers, the fifth largest investment bank. Interest rate policy post 2000 period, distortions in mortgage market, deficiencies in risk assessment and transparency, increasing risk in securitizations and increasing number of derivatives market make the financial environment riskier. These changes can be mentioned as the causes of the financial crises. In this uncontrolled expansion period houses prices implausibly raised owed to speculations and price bubbles are happened. Increasing number of derivatives contributes bubble economies and these malfunctions inevitably transmitted to real side of economy. This paper aims at uncovering the role of financial derivatives in Global Financial Crisis, its effects on real economy and trying to find out the ways of overcoming the crisis.

PDF

___

Alagöz, Mehmet, Nihat Işık ve Güven Delice. “Finansal Krizler İçin Erken Uyarı Sinyali Olarak Cari Hesap Göstergeleri”, Halil Seyidoğlu ve Rıfat Yıldız (Ed), Ekonomik Kriz Öncesi Erken Uyarı Sistemleri, makale derlemesi, Arıkan Yayıncılık, 2006, s. 347–374.
Alantar, Doğan. “Küresel Finansal Kriz: Nedenleri ve Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme, http://www.finanskulup.org.tr/assets/maliyefinans/ 81/Dogan_Alantar_Kuresel_Finansal_Kriz_Nedenleri_Sonuclari_ MFY81.pdf, Erişim: 17.2.2010.
Alkan A.Levent. Küresel Sistemik Krizin Anatomisi, Scala Yayıncılık, İstanbul, 2009.
Apak, Sudi ve Ayhan Ataç. Küresel Krizler Kronolojik Değerlendirme ve Analiz, Avcıol Basım Yayın, İstanbul, 2009.
Aslan, Hadiye. “İpotekli Konut Finansman Sisteminde Kriz”, http:// www. b d d k . o rg . t r / We b S i t e s i / t u r k c e / K u r u m _ B i l g i l e r i / Yi l _ Donumu/5309ASLAN-sunus.pdf, Erişim: 20.2.2010.
Aşıkoğlu, Rıza ve Cantürk Kayahan. “Global Finansal Sistem Etkileşimiyle Türkiye’nin Türev Piyasa Görünümü”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 10(2), 2008.
Aydoğuş, Osman. “2008–09 Küresel Krizinden Geçerken Türkiye Üzerine Bazı Gözlemler ve Değerlendirmeler”, TİSK Akademi Dergisi, 4(2), 2009.
Azer, Arzu. “Büyüme Faktörlerinin Küresel Finansal Dalgalanmalar Üzerindeki Etkisi”, http://econ.anadolu.edu.tr/fullpapers/Azer_econanadolu2009. pdf, Erişim: 18.2.2010.
Bayraktutan, Yusuf. “Küresel Finansal Krizler ve IMF”, Halil Seyidoğlu ve Rıfat Yıldız (Ed), Ekonomik Kriz Öncesi Erken Uyarı Sistemleri, makale derlemesi, Arıkan Yayınları, 2006.
Beitel, Karl. “Subprime Yıkım”, William K. Tabb ve diğ., Neoliberalizm ve Kriz, Kalkedon Yayınları, İstanbul, 2008.
Canbaş, Serpil ve Hatice Doğukanlı. Finansal Pazarlar, Finansal Kurumlar ve Sermaye Pazarı Analizleri, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2001.
Crouhy, Michel G., Robert A. Jarrow ve Stuart M. Turnbull. “The Subprime Credit Crisis of 07”, http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_ id=1112467, Erişim: 30.1.2010.
Demir, Faruk vd. “ABD ve Mortgage Krizi”, BDDK, Çalışma Tebliği, S. 3 (Ağustos 2008), http://www.bddk.org.tr/websitesi/turkce/Raporlar/ Calisma_Raporlari/5176ABDMORTGAGE05082008x.pdf, Erişim: 10.3.2010.
Dönmez, Çetin A. ve Mustafa K.Yılmaz. “Türev Piyasalar Finans Sektöründeki Dengenin Korunması Açısından Bir Tehdit Oluşturabilir mi?” İMKB Dergisi, 3(11), 1999.
Erdönmez, Ataman Pelin. “Küresel Kriz ve Ülkeler Tarafından Alınan Önlemler Kronolojisi”, Türkiye Bankalar Birliği, Bankacılar Dergisi, S. 68, 2009.
Erman, Arif. Küresel Ekonomik Kriz Sermaye Birikiminin Analizi, Truva Yayınları, İstanbul, 2010.
Erolgaç, Yılmaz. Küresel Krizi Yaratanlar, Amerikan Rüyasının ve Doların Sonu Geldi mi?, İnkılap Yayınları, İstanbul, 2009.
Hiç, Mükerrem. Küresel Ekonomik Kriz ve Türkiye, Beykent Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2009.
Işık, Nihat, Mehmet Alagöz ve Metin Yıldırım. “1990 Sonrası Türkiye’de Yaşanan Krizler: 1994, 2000 ve 2001 Krizleri,” Halil Seyidoğlu ve Rıfat Yıldız (Ed), Ekonomik Kriz Öncesi Erken Uyarı Sistemleri, makale derlemesi, Arıkan Yayıncılık, 2006, s. 237–262.
Kayahan, Cantürk. “Finansal Türevler: Efsaneleri ve Algılanma Hataları”, Yönetim ve Ekonomi, 16(1), 2009.
Korkmaz, Turhan. “Yeni Gelişmekte Olan Sermaye Piyasalarına Yatırım ve Türev Ürünlerin Rolü”, İMKB Dergisi, S. 17, 2001, s. 71–78.
Mayer-Foulkes, David. “Long-Term Fundamentals of The 2008 Economic Crises”, 2009, http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_ id=1367918, Erişim: 30.1.2010.
Mishkin, Frederic S. “Understanding Finanial Crises: A Devoloping Country Perspective”, 1996, http://www.columbia.edu/~rhc2/Spring2005/ Papers/mishkin.pdf, Erişim: 30.1.2010.
Murphy, Austin. “An Analysis Of The Financial Crises Of 2008: Causes And Solutions”, http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_ id=1295344, 2008, Erişim: 30.1.2010.
Özatay, Fatih. Finansal Krizler ve Türkiye, Doğan Kitap, İstanbul, 2009.
Parasız, İlker. Finans Krizinin Güven Krizine Dönüşmesi Küresel Kriz, Ezgi Kitabevi, Bursa, 2009.
Perşembe, Ali. “CDS’ler(Credit Default Swaps)”, http://www.persembe. com/MAKALE/Makale73.htm, Erişim: 05.3.2010.
Sakarya, Burçhan. “Küresel Finansal Yapı ve 2007 Yılı Dalgalanmaları”, BDDK, Çalışma Tebliği, S. 2, Nisan 2008.
Sönmez, Cahit. “Küresel Krizin Çıkış Kaynağı; Mortgage Kredileri”, Sadi Uzunoğlu(Ed), Güncel Ekonomik Sorunlar Global Kriz, Literatür Yayınları, İstanbul, 2009.
Topbaş, Neslihan. “Finansal Kriz Ortamında Bankaların Muhasebe Sistemlerinde Gerçeğe Uygun Değerleme Yöntemleri”, Türkiye Bankalar Birliği, Bankacılar Dergisi, S. 68, 2009.
TSPAKB. Sermaye Piyasasında Gündem Dergisi, S. 85, 2009, http://www. tspakb.org.tr/tr/DesktopDefault.aspx?tabid=151, Erişim: 15.2.2010.
Ünal, Kadir ve Hüseyin Kaya. “Küresel Kriz ve Türkiye”, 2009, http:// www.ekopolitik.org/images/cust_files/090317164507.pdf, Erişim: 14.2.2010.
Vardareri, Azize Demet ve Gülten Dursun. “Finansal Kriz, Yansımaları ve Değişimin Zorunluluğu”, http://econ.anadolu.edu.tr/fullpapers/Vardareri_ Dursun_econanadolu2009.pdf, Erişim: 18.2.2010.
Yavilioğlu, Cengiz ve Güven Delice. “Tezgah-Üstü Türev Piyasaları: Bir Değerlendirme”, Maliye Dergisi, S. 151, 2006.
Yılmaz, Durmuş, “Küresel Kriz, Etkileri ve Para Politikası Uygulamaları”, 2009, http://www.tcmb.gov.tr/yeni/duyuru/2009/Baskan_Bogazici. pdf, Erişim: 01.3.2010.
İnternet Kaynakları
IMF, World Economic Outlook Database, October 2010, http://www.imf.org/ external/pubs/ft/weo/2010/02/weodata/index.aspx, Erişim: 11.10.2010.
IMF, World Economic Outlook, Rebalancing Growth, April 2010. http://www. imf.org/external/pubs/ft/weo/2010/01/index.htm, Erişim: 27.09.2010
IMF, World Economic Outlook, Crisis and Recovery, April 2009. http://www. imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/01/index.htm, Erişim: 27.03.2010
h t t p : / / w w w. b d d k . o rg . t r / We b S i t e s i / t u r k c e / R a p o r l a r / C a l i s m a _ Raporlari/4726K%C3%BCresel%20Finansal%20Yap%C4%B1%20 ve%202007%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Dalgalanmalar%C4%B1. pdf, Erişim: 10.3.2010.
http://www.musavirlikler.gov.tr/upload/CHI/Finansal%20kriz%20 bilgi%20notu.pdf, Erişim: 15.2.2010.
http://www.occ.treas.gov/ftp/release/2009-34a.pdf, Erişim: 18.2.2010.
www.riskfree.com.tr/documents/CreditSwap.pdf, Erişim: 20.2.2010.
http://www.standardandpoors.com/indices/sp-case-shiller-home-priceindices/ en/us/?indexId=spusa-cashpidff-p-us, Erişim: 17.3.2010.
www.tradingeconomics.com.
http://www.vakifbank.com.tr/dokumanlar/earastirma/ABD_Konut_Sektorundeki_ Gelismeler_ve_Etkileri.pdf, Erişim: 17.3.2010.
http://www.voanews.com/turkish/archive/2008-09/2008-09-26-voa11. cfm?moddate=2008-09-26, Erişim: 07.2.2010.
http://tr.wikipedia.org/wiki/2008_Ekonomik_Krizi, Erişim: 16.3.2010.

ISSN: 1300-1604
Yayın Aralığı: Yıllık
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı

Arşiv