Arnavutluk'un bağımsızlık süreci (1877-1913)

Arnavutluk, XV. yüzyılda Osmanlı Devleti’ne dâhil edilmişti. Uzun yıllar Osmanlı idaresinde kalan Arnavutlar, bazı istisnalar dışında Osmanlı yönetimine bağlı kalmışlar ve büyük oranda Müslüman olmuşlardı. XIX. yüzyılda Fransız İhtilali ile başlayan Milliyetçilik akımıyla Balkanlar, çeşitli milletlerin isyanlarının merkezi haline gelmişti. Bu itibarla 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşından sonra başlayan Arnavutluk’un bağımsızlık süreci çeşitli isyanlarla hızlanmıştı. 1909 yılından itibaren dört yıl üst üste yaşanan Arnavut isyanları Osmanlı yönetimini zor durumda bırakmıştı. Bu arada Arnavut milliyetçiliği güç kazanmış, Avrupa ülkelerinin de araya girmesiyle bağımsızlık süreci daha da hızlanmıştı. Özellikle bazı Osmanlı devlet adamlarının Arnavutların taleplerine karşı çıkmaları Arnavutların Osmanlı’dan kopmalarına sebep olmuştu. Nitekim 1912 yılında Osmanlı’nın Balkan savaşları ile uğraştığı dönemde Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti. Böylece Osmanlı Devleti, Edirne’nin ötesindeki son topraklarını da kaybetmiş oldu. Makalemizde Arnavutluk’un bağımsızlık sürecinde yaşanan olaylar ele alınmaktadır. Arnavut isyanları karşısında Osmanlı yönetiminin aldığı önlemler ve takip ettiği politikalar incelenmektedir.

Albania's independence process (1877-1913)

Albania was joined to Ottoman Empire in XV. Century. Albanians, who were under Ottoman administration for years, were loyal to Ottoman administration and most of them became Muslims. Balkans became the centre of many rebellions with the nationalism movements which started with French revolution in XIX. Century. So, duration of Albania’s independence which started after, 1877- 1878 Ottoman-Russia war quickened with many rebellions. Ottoman administration was in difficult situation by Albanian rebellions which lasted 4 years since 1909. Mean while Albanian nationalism got strength, process of independence gained speed with the effects of European countries. Especially, some Ottoman’s statement’s position against Albanians demands caused separation of Albanians from Ottoman. As a matter of fact, Albania declared independence when Ottoman was busy with Balkan wars in 1912. In this way, Ottoman Empire lost the last lands beyond Edirne. In our article, the events which were happened during the duration of Albania’s independence are dealt with. Ottoman administration’s precautions against Albania’s rebellions and their politics are researched.

PDF

___

“Arnavutluğa Dair 3”, Tercüman-ı Hakikat, No: 11372, 6 Aralık 1912.

“Arnavutluk”, Türk Ansiklopedisi, C. III, İstanbul 1971.

“Bulgaristan ve Biz”, Tercüman-ı Hakikat, No: 11279, 29 Ağustos 1912.

Agayef, Ahmed. “Asilerin Metâlibi”, Tercüman-ı Hakikat, No: 11275, 23 Ağustos 1912.

Alkan, Ahmet Turan. İkinci Meşrutiyet Devrinde Ordu ve Siyaset, Cedit Yayınları, Ankara, 1993.

Alpan, Necip. Prizren Birliği ve Arnavutlar, Çağdaş Basımevi, Ankara, 1978.

Andonyan, Aram. Balkan Savaşı, çev. Zaven Biberyan, Aras Yayıncılık, İstanbul, 2002.

Armaoğlu, Fahir. 19. Yüzyıl Siyasî tarihi (1789–1914), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2003.

Bayar, Celal. Ben de Yazdım - Milli Mücadele’ye Gidiş, C. II-III, Sabah Kitapları, İstanbul, 1966.

Bello, Hasan. Osmanlı ve Arnavut Kaynaklarına Göre Arnavutluk’ta 1911 Malisörler İsyanı, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2009.

Birecikli, İhsan Burak. “Arnavutluk Meselesi Üzerine Bir Değerlendirme”, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi (Prof.Dr. Reşat Genç’e Armağan Özel Sayı-II), C. XXIX, Ankara, Temmuz 2009, s. 1023–1046.

Bozbora, Nuray. “Arnavut Milliyetçiliğinin Gelişimi”, Balkanlar El Kitabı, der. Osman Karatay ve Bilgehan A. Gökdağ, C. I, Karam Yayınları, Ankara, 2006, s. 568–588.

Bozbora, Nuray. Osmanlı Yönetiminde Arnavutluk ve Arnavut Ulusçuluğu’nun Gelişimi, Boyut Kitapları, İstanbul, 1997.

Castellan, Georges. Balkanların Tarihi, çev. Ayşegül Yaraman, Milliyet Yayıncılık, İstanbul, 1992.

Clayer, Nathalie. “Bektaşilik ve Arnavut Ulusçuluğu”, çev. O. Koloğlu, Toplumsal Tarih, S. 2, Şubat 1994, s. 58–61.

Çelik, Bilgin. İttihatçılar ve Arnavutlar II. Meşrutiyet Dönemi Arnavut Ulusçuluğu ve Arnavutluk Sorunu, Büke Yayınları, İstanbul, 2004.

Danışman, Zuhuri. Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. XIV, Zuhuri Danışman Yayınevi, İstanbul, 1966.

Danişmend, İsmail Hami. İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C. IV, Türkiye Yayınevi, İstanbul, 1947.

Fshazi, Falma. “2. Meşrutiyet ve Arnavutluk’taki Osmanlı Algısı: Arnavutlarla Osmanlı’nın Düşman Olduğu ‘O An’”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, S. 38, Mart 2008, s. 161–178.

Gazmend, Shpuza. “Arnavutlar ve Jön Türk Devrimi”, Osmanlı, C. II, Ankara, 1999, s. 465–473.

Göktaş, Oktay. Balkanların Anahtar Ülkesi Arnavutluk, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1995.

Hall, Richard C. Balkan Savaşları 1912–1913 I. Dünya Savaşı’nın Provası, çev. M. Tanju Akad, Homer Yayınları, İstanbul, 2003.

İrtem, Süleyman Kâni. Osmanlı Devleti’nin Makedonya Meselesi Balkanlar’ın Kördüğümü, haz. Osman Selim Kocahanoğlu, Temel Yayınları, İstanbul, 1999.

Jelavich, Barbara. Balkan Tarihi: 18. ve 19. Yüzyıllar, ter. İhsan Durdu, Haşim Koç ve Gülçin Koç, Küre Yayınları, İstanbul, 2006.

Jorga, Nicolae. Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (1774–1912), C. V, çev. Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınevi İstanbul, 2005.

Karal, Enver Ziya. Osmanlı Tarihi, C. IX, TTK, Ankara, 1999.

Kuran, Ahmet Bedevi. İnkılâp Tarihimiz ve İttihad ve Terakki, Tan Matbaası, İstanbul, 1948.

Kutay, Cemal. Üç Paşalar Kavgası, Tarih Yayınları, İstanbul, 1964.

Külçe, Süleyman. Osmanlı Tarihinde Arnavutluk, İzmir Yayınları, İzmir, 1944.

Okday, İsmail Hakkı. Yanya’dan Ankara’ya, Sebil Yayınevi, İstanbul, 1994.

Öztuna, Yılmaz. Rumeli’ni Kaybımız: 93 ve Balkan Savaşları, Ötüken, İstanbul, 1990.

Öztuna, Yılmaz. Türkiye Tarihi, C. XII, Hayat Kitapları, İstanbul, 1967.

Pakalın, M. Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I, MEB, İstanbul, 2004.

Resimli-Haritalı Mufassal Osmanlı Tarihi, (Heyet), C. VI, Güven Basımevi, İstanbul, 1972.

Rıza Nur. Hayat ve Hatıratım, C. II, İstanbul, 1992.

Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi. Muhalefetin İflası, Konstantiniyye, 1331.

Şeyhülislam Cemaleddin Efendi. Siyasi Hatıralarım, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul, 1978.

Şıvgın, Hale. “Arnavutlarda Milli Bilincin Gelişme Sürecinde Yaşanan Siyasi Olaylar”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 147, Aralık 2003, s. 132–136.

Şıvgın, Hale. “Osmanlı Arşiv Belgeleriyle 1902–1908 Yıllarında Makedonya (Rumeli Vilayeti) Sorunu”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. XII, Sayı 1–2, Ankara, 1996, s. 241–269.

Uçarol, Rıfat. Gazi Ahmet Muhtar Paşa Bir Osmanlı Paşası ve Dönemi, Milliyet Yayınları Tarih Dizisi, İstanbul, 1976.

Yasemin, Saner Gönen. “Osmanlı’dan 1913’te Ayrılmıştı, Babıali Arnavutluk’u Neden 9 Yıl Resmen Tanımadı?”, Toplumsal Tarih, C. XII, S. 71, Kasım 1999, s. 4–7.

Yiğit, Yücel. “Milliyetçilik Çağında Prizren İttihat Cemiyeti”, Turkish Studies, Vol. 4/8, Fall 2009, s. 2462–2491.

Arşiv Belgeleri

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), A.MKT.MHM, 486/60-79.

BOA, HR.SYS, 145/57.

BOA, HR.SYS, 134/3-34.

BOA, HR. SYS, 150/16.

BOA, HR. SYS, 151/52-82.

BOA, HR. SYS, 145/27.

BOA, Y.PRK. MYD, 2/1-5.

BOA, Y.PRK.MYD, 2/1-2.

Genel Kurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Arşivi (ATASE), A-4- 9557, D-4, F-2.

Gazeteler

İfham, No: 1, 22 Eylül 1912, s.1–2; No: 107, 1 Temmuz 1912; No: 112, 13 Ocak 1913, s. 2.

İttihad, 18 Haziran 1911, s. 2.

Sabah, 17 Haziran 1911, s. 1-2.

Tercüman-ı Hakikat, No: 11226, 4 Temmuz 1912, s. 2; No: 11228, 6 Temmuz 1912, s. 2; No: 11230, 8 Temmuz 1912, s. 2; No: 11231, 9 Temmuz 1912, s. 2; No: 11234, 12 Temmuz 1912, s. 2; No: 11235, 13 Temmuz 1912, s. 2; No: 11237, 15 Temmuz 1912, s. 2; No: 11241, 19 Temmuz 1912, s. 1-2; No: 11242, 20 Temmuz 1912, s. 2; No: 11250, 29 Temmuz 1912, s. 1; No: 11251, 30 Temmuz 1912, s. 2; No: 11253, 1 Ağustos 1912, s. 1-2; No: 11257, 5Ağustos 1912, s. 2; No: 11258, 6 Ağustos 1912, s. 1; No: 11260, 8 Ağustos 1912, s. 1-2; No: 11267, 15 Ağustos 1912, s. 2; No: 11269, 17 Ağustos 1912, s. 2; No: 11271, 19 Ağustos 1912, s. 1; No: 11273, 21 Ağustos 1912, s. 1; No: 11274, 22 Ağustos 1912, s. 2; No: 11275, 24 Ağustos 1912, s. 2; No: 11276, 24 Ağustos 1912, s. 2; No: 11370, 4 Aralık 1912, s. 1-2; No: 11371, 5 Aralık 1912, s. 1; No: 11372, 6 Aralık 1912, s. 2; No: 11376, 10 Aralık 1912, s. 2; No: 11381, 15 Aralık 1912, s. 2; No: 11383, 17 Aralık 1912, s. 1; No: 11385, 19 Aralık 1912, s. 2; No: 11386, 28 Ekim 1912, s. 3; No: 11376, 10 Aralık 1912, s. 2; No: 11390, 24 Aralık 1912, s. 2.

ISSN: 1300-1604
Yayın Aralığı: Yıllık
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı

Arşiv