Kırım Bölgesinde ilk Türkleşme faaliyetleri
Kırım Hanlığının esas can damarı Kırım yarımadası olmakla beraber, Azak Denizi çevresinden Tuna boylarına, Aşağı Don’dan Özü Nehri’ne kadar uzanan ve Kıpçak Bozkırı olarak adlandırılan geniş stepler Hanlığın topraklarını meydana getiriyordu. Bölge Hunlardan itibaren Türklere kucağını açmış; ardından Bulgar, Avar, Hazar, Kök Türk gibi Türk hanedanlarının iskan sahası haline gelmiştir. Bizans için son derece önemli olan bu bölge yüzünden Hazar Türkleriyle Doğu Roma arasında uzun yıllar mücadelelerin sürüdüğünü de biliyoruz. Peçenekler de bir ara Kıpçak Bozkırlarıyla birlikte Kırım’ı ele geçirirler. 11. yüzyıldan sonra Kuman-Kıpçakların faaliyet alanına girince, Kırım da bir Kıpçak yurdu olmuş ve buralarda Bizans’ın etkisi azalmıştır. Bununla birlikte Selçuklu Türkleri de başlangıçtan itibaren Kırım’la ilgilenmişler ve buraya seferler düzenlemişlerdi. Karadeniz’in kuzeyi 1240’lardan itibaren Çingiz Han’ın devletinin hakimiyetine sokuldu. Onlarla gelen Kuman-Kıpçakların özellikle Altun Orda Hanlığına sahip olmaları üzerine Kırım’ın değeri de arttı.
Activities of Turkization in crimean region
Although the foundation of the Crimean Khanate is mainly accepted to be the Crimean Peninsula, it actually covers the area known as the Kipchack steppes extending from the shores of the Sea of Azov to the banks of the Danube, from Lower Don region to the Dnepr River. The region embraced the Turkish peoples starting with the Huns, and eventually became the region of settlement for the Turkish dynasties such as Bulgar, Avar, Khazar, Kök Turk. It is well known today that the region had been the scene of contention between the Eastern Roman Empire and the Khazar Turks. The Pecthenegs (Kumans?) also occupied the Crimea along with the Kipchack Steppes for a while. As the region entered the area of sovereignty of the Kuman Kipchack, Crimea became home for the Kipchack and the Byzantine influence over the region diminished. Moreover, the Seljukid Turks showed deep interest in Crimea ever since their early years and launched campaigns into the region. Northern Black Sea entered the sovereignty of Tzenghiz Khanate as of 1240s. Crimea became ever valuable upon the coming of the Kuman Kipchack who later took over the Golden Horde Khanate.
___
Artamonov, Mikhail I. Hazar Tarihi, (Çev. Ahsen Batur), İstanbul, 2004.Bala, Mirza. “Kırım”, İslam Ansiklopedisi, C. 6, 5. baskı, İstanbul, 1988.
Barbaro, Josaphat. Anadolu’ya ve İran’a Seyahat, (Çev. Tufan Gündüz), İstanbul, 2005.
Deguignes, Joseph M. Hunların, Türklerin, Moğolların ve Daha Sair Tatarların Tarih-î Umumisi, C. 2, İstanbul, 1924.
Golden, Peter B. “Peoples of the South Russian Steppes”, Early Inner Asia, Edited by Denis Sinor, Cambridge, 1990.
Golden, Peter B. Hazar Çalışmaları, (Çev. E. Çağrı Mızrak), İstanbul, 2006.
Gökyay, Orhan Şaik, “Hannâme”, Necati Lugal Armağanı, Ankara, 1968.
Gömeç, Saadettin. Kök Türk Tarihi, 2. Baskı, Ankara, 1999.
Gömeç, Saadettin. “Türk Tarihinin Kahramanları: 3- Yılduz Kagan”, Orkun, Sayı 51, İstanbul, 2002.
Gömeç, Saadettin. “Oguz Kagan’ın Kimliği, Oguzlar ve Oguz Kagan Destanları Üzerine Bir-İki Deneme”, DTCF. Tarih Araştırmaları Dergisi, 22/35, Ankara, 2004.
Gömeç, Saadettin. Türk Cumhuriyetleri ve Toplulukları Tarihi, 3. baskı, Ankara, 2006.
Gömeç, Saadettin. Türk Kültürünün Ana Hatları, Ankara, 2006.
Gregory Abu’l-Farac. Abu’l-Farac Tarihi, C. I, (Çev. Ömer Rıza Doğrul), 2. Baskı, Ankara, 1987.
Grousset, Rene. Bozkır İmparatorluğu, (Çev. Reşat Uzmen), İstanbul, 1980.
Gumilev, Lev N. Drevniye Tyurki, Moskva, 1967.
Günaltay, Şemseddin. Mufassal Türk Tarihi, C. II, İstanbul, 1340.
Haussig, Wilhem. İpek Yolu ve Orta Asya Kültür Tarihi, (Çev. Müjdat Kayayerli), Kayseri, 1997.
Kafesoğlu, İbrahim. Türk Milli Kültürü, 2. Baskı, İstanbul, 1983.
Khoniates, Niketas. Historia, (Çev. Fikret Işıltan), Ankara, 1995.
Koşay, Hamit Züzbeyir. “İdil-Ural Bölgesindeki Türklerin Menşei Hakkında”, V. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, Ankara, 1960.
Kurat, Akdes Nimet. IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara, 1972.
Kurat, Akdes Nimet. “Peçenekler”, İslam Ansiklopedisi, C. 9, 5. Baskı, İstanbul, 1988.
Mesudi. Murûc ez-Zeheb, (Çev. Ahsen Batur), İstanbul, 2004.
Moravcsik. Gyula Türk Tarihinin Bizans Kaynakları, (Çev. Hüseyin Namık Orkun), Ankara, 1938.
Onat, Ayşe, Sema Orsoy ve Konuralp Ercilasun. Han Hanedanlığı Tarihi, Ankara, 2004.
Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi, C. I, Ankara, 1971.
Ögel, Bahaeddin. Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi, C. I, Ankara, 1981.
Psellos, Mikhail. Mihail Psellos’un Khronographia’sı, (Çev. Işın Demirkent), Ankara, 1992.
Seydi, Ali R. İskitler ve İskitler Hakkında Herodot’un Verdiği Bilgiler, İstanbul, 1934.
Spuler, Berthold. “Geschichte Mittelasiens seit dem Auftreten der Türken”, Handbuch der Orientalistik, V/V, Leiden/Köln, 1966.
Şikarî. Karamanoğulları Tarihi, Konya, 1946.
Tellioğlu, İbrahim, Doğu Karadeniz’de Türkler, Trabzon, 2004.
Zimonyi, Istvan, “The Nomadic Factor in Mediaeval European History”, Acta Orientalia, Vol. 58, Budapest, 2005.
- ISSN: 1300-1604
- Yayın Aralığı: Yıllık
- Başlangıç: 1994
- Yayıncı: Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı