Bölgesel çevre sSorunları ve Azerbaycan: Ülkeyi etkileyen önemli çevre sorunları ve çözüm çalışmalarında işbirliği arayışları
Azerbaycan Cumhuriyeti, ülkeyi etkileyen önemli çevre sorunları olan Hazar Denizi’nin ve sınıraşan suların korunması amacıyla bölgesel işbirliği programlarına aktif olarak katılmaktadır. Bu bağlamda Kafkasya Ekoloji Merkezi ve Hazar Ekoloji Programı kapsamında ilgili bölge ülkeleriyle işbirliği çalışmalarına büyük önem vermektedir. Azerbaycan için kıyı ve deniz alanları büyük önem taşımaktadır. Ülke ekonomisi içinde önemli bir yer tutan iktisadi faaliyetler kıyı alanlarında bulunmaktadır. Hazar ise sahip olduğu enerji kaynakları dolayısıyla stratejik önem taşımaktadır. Ülke ekonomisinin sürdürülebilir gelişmesi açısından kıyı ve deniz alanlarının sürdürülebilir kullanımı zorunluluk taşımaktadır.
Anahtar Kelimeler:
su kirliliği
Regional environmental problems and Azerbaijan: Crucial environmental problems affecting the country and searches for cooperation in solution efforts
The Republic of Azerbaijan has participated in regional cooperation programs actively with the aim of protecting transboundary watercourses and the Caspian Sea which suffers grave environmental problems impacting the country. It gives importance to cooperation studies with countries of the region in the context of Caucasian Ecological Center and Caspian Ecological Program. Coastal and marine environment are of great importance for Azerbaijan. Main economic activities of the country take place in these areas. The importance of the Caspian Sea stems from energy sources of this particular region. Continual use of coastal and sea environments is necessary for the progressive development of the country’s economy.
Keywords:
water pollution,
___
Abdullayev, Cavid. “Uluslararası Hukuk Çerçevesinde Hazar’ın Statüsü ve Doğal Kaynaklarının İşletilmesi Sorunu,” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 48, Sayı: 1-4, 1998.Alekberova, V. “Hazar Denizinin Seviyye Tereddütleri ve Onların Azerbaycanın Sahilboyu Arazilerinde Teserrüfatın Arazi Teşkiline Tesirleri,” Fövqelade Hallarda Ekologiya ve Texnologiya Problemleri, II Beynelhalq Simpozium, 8-10 oktyabr 2002-ci il, Meruzeler ve Çıxışlar.
Algan, Nesrin. “Aral ve Hazarda Çevre Sorunlarının Uluslararası Boyutları”, Küresel Politikada Orta Asya (Avrasya Üçlemesi I) (Der. Mustafa Aydın), Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, Mayıs 2005.
Aliyev, A. S., M. R. Mensimov ve F. M. Hacızade. “Hazar Denizi Seviyyesinin Keskin Kalkması İle Alakadar Azerbaycan Respublikası Arazisinin Subasmaya Ma’ruz Kalması,” Azerbaycan XXI Asrin Astanasında, Elmi-Pratiki Konferansın Materialları, II. Kitap, Bakı, 1998.
Aslanlı, Araz. “Tarihten Günümüze Karabağ Sorunu,” Avrasya Dosyası (Azerbaycan Özel), C. 7, No:1.
Azerbaycan Respublikası Dövlet Ekoloji ve Tabiatdan İstifade Nezaret Kоmitesi. Azerbaycan Respublikasında Etraf Mühitin ve Tabiatı Muhafaza Faaliyetinin Veziyyetine Dair Dövlet Meruzesi, Ergün Matbaası, Bakı, 1993.
Bedelova, Aytac. “Hazar Denizinin Neft Mehsulları ve Fenollarla Çirklenmesi,” Fövqelade Hallarda Ekologiya ve Texnologiya Problemleri, II Beynelhalq Simpozium, 8-10 oktyabr 2002-ci il, Meruzeler ve Çıxışlar.
Birleşmiş Milletler Teşkilatı. Azerbaycan Respublikasında İnsan İnkişafı Hakkında Hesabat-1997, Bakı, 1997.
Birleşmiş Milletler Teşkilatı. Azerbaycan Respublikasında İnsan İnkişafı Hakkında Hesabat-1998, Bakı, 1998.
Birleşmiş Milletler Teşkilatı. Azerbaycan Respublikasında İnsan İnkişafı Hakkında Hesabat-1999, Bakı, 1999.
Birleşmiş Milletler Teşkilatı. “Azerbaycan Respublikasında İnsan İnkişafı Hakkında Hesabat-2000, Bakı, 2000.
Bölek, Uğur Arif ve Berrin Bölek. “Sovyetler Birliği Sonrası Hazar Denizinin Yeni Statüsü,” Nasireddin Tusinin 800 illik yubileyine hasr edilmiş Respublika elmi konfransının Materialları, Bakı, 2-3 Aprel 2001.
Erdoğan, Nazmiye. Çevre ve (eko) Turizm, Erk yayınları, Ankara, Mart 2003.
Gökçe, Mustafa. “Sovyet Sonrası Dönemde Hazar Çevresinde Yaşanan Rekabet,” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 1/3, Bahar 2008.
Hüseynov, N. Z. “Şirvan Düzü Arazisindә Drenaj-Tullantı Sularının Ekosistemlere Tesiri,” Azerbaycan Memarlıq vә İnşaat Universiteti, 25 illik jubileye hesr olunmuş Beynelxalq Elmi Konfransın Materialları, Bakı, 2001.
Hüseynova, Farida. “Hazar Denizi’nin Sorunları,” Avrasya Çevre Konferansı, İstanbul, 14-26 Ekim 1997, Türkiye Çevre Vakfı Yayını, Önder Matbaası, Ankara, 1998.
İbrahimov Z. A., P. P. Arabova ve S. Q. Hüseynov. “Qlobal Ekoloji Problemlər və Azərbaycan,” Milli Aviasiya Akademiyası, Elmi Mecmueler, 2004-cü il, C. 6, No: 2.
İbrahimov, Rövşen. “Hazar Denizinin Statusu,” Ali Diplomatiya Kolleci, Azerbaycan XX Esrden XXI Esre Konferansı, Diplomat Neşriyyatı, 2002.
Karakılçık, Yusuf ve Ayşe Özcan. “Türkiye’de ve Türk Cumhuriyetlerinde Sürdürülebilir Kalkınma Bileşeni Olarak Su Kaynaklarının Artan Önemi ve Ortak Bir Su Stratejisi Önerisi,” Qloballaşma Prosesinde Qafqaz ve Merkezi Asiya: İqtisadi ve Beynelxalq Münasibetler, II Beynelqalq Konqres, Materiallar, Qafqaz Üniversiteti, 1-ci Kitab, Bakı, May 2007.
Keleş, Ruşen ve Can Hamamcı. Çevre Politikası, İmge Kitabevi, 5. Baskı, Ankara, 2005.
Kerimov, Gesem. “Hazar Sözde ve Amelde,” Elm ve Hayat Dergisi, Bakı, Nisan 1998.
Kurbanov, Erjan. “Azerbaycan’ın Güvenlik Kaygıları: Dağlık Karabağ Üzerinde Ermenistan’la Çatışma ve Diğer Ülke İçi Anlaşmazlıklar”, Avrasya Etüdleri, C. 3, Sayı 4, Kış 1996/97.
Mansurov, A. ve M. Salmanoviç “Znanie”, Ekoloqiya Reki Kurı i Vodoemov Yeyo Basesina, Bakı, 1996.
Memmedov, Ramiz. “Abşeron Yarımadasının Esas Toprak Tiplerinin Rütubet ve Temperatur Rejimleri”, Azerbaycan İlimler Akademisinin Haberleri, Biyoloji İlimleri Serisi, 1995, No: 3.
Memmedov, Ramiz. “Hazar Denizinin Seciyyesi,” Azerbaycan Respublikası Tahsil Cemiyyeti, İnformasiya Bülleteni, 2001, s. 8-12.
Memmedov, Ramiz. “Hazarın Ekoloji Problemlerinin Hallinde Ölkelerarası Emekdaşlığın Ehemiyyeti,” Azerbaycan XXI Asrin Astanasında, Elmi- Praltiki Konferansın Materialları, II. Kitap, Bakı, 1998.
Mustafayev, Tayyar. “Qloballaşma Prosesinde Qafqaz ve Merkezi Asiya Ölkelerinin Eko-İqtisadi Problemlerinin Tenzimlenmesinde Beynelxalq Teşkilatların İş Tecrübesinin Tedbiqinin Mümkünlüyü,” Qloballaşma Prosesinde Qafqaz ve Merkezi Asiya: İqtisadi ve Beynelxalq Münasibetler, II Beynelqalq Konqres, Materiallar, Qafqaz Üniversiteti, 2-ci Kitab, Bakı, 02-05 May 2007.
Ökmen, Mustafa. “Türkmenistan’da Çevre Sorunları,” Avrasya Dosyası, Türkmenistan Özel, Yaz 2001, C. 7, Sayı: 2.
Qasımov, Abdül. “Hazar Denizinin Bioloji Ehtiyatları ve Ekologiyası,” Azerbaycan Respublikası Tahsil Cemiyyeti, İnformasiya Bülleteni, 6-7, 2001.
Sanal, Recep. Türk Cumhuriyetleri’ndeki Çevre Sorunları Üzerine Bir İnceleme, Başbakanlık Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı Yayını, Ankara, Ocak 2001.
Tatarayev, T. M. vd. “Hazar Denizi Kompleks Monitoringinin Esasları,” Azerbaycan XXI Esrin Astanasında, Elmi-Praltiki Konferansın Materialları, II. Kitap, Bakı, 1998.
Ünal, Ömer Faruk. “Azerbaycan 1988-1995: Sancı, Kargaşa ve İktidar,” Journal of Qafqaz University, Fall 2000, No: 8.
Yıldırım, Dursun ve Cihat ÖzönDer. Karabağ Dosyası, Ankara, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1991.
Yıldırım, Uğur, Şerif Öner ve Zehra Gül. “Küreselleşme Sürecinde Hazar Bölgesinde Sürdürülebilir Kalkınma-Ekonomik Gelişme İkilemi: Enerji Kaynaklarının Kritiği,” Qloballaşma Prosesinde Qafqaz ve Merkezi Asiya: İqtisadi ve Beynelxalq Münasibetler, II Beynelqalq Konqres, Materiallar, Qafqaz Üniversiteti, 1-ci Kitab, Bakı, 02-05 May 2007.
“Zasita okrujayusey sredi Evropi”, Cetvertaya ocenka EAOS, Kopenhagen, 2007.
Zengin, Eyüp ve Nesimi Kamalov. “Uluslararası Hukuk’a Göre Çevre’nin Savaş Sırasında Korunması: Ermenistan İşgali Altındaki Azerbaycan Topraklarında Durum,” KÖK Araştırmalar Dergisi, C. III, Sayı 1, Bahar 2001.
Zengin, Eyüp,ve Cemal Öztaş. “Azerbaycan’da Kıyı ve Deniz Kirliliği,” Çevre ve Politika:Başka Bir Dünya Özlemi (Ed. Ayşegül Mengi), İmge Kitabevi, Ankara, 2007.
Zengin, Eyüp. Azerbaycan’da Tarım Topraklarının Problemleri,” Ekoloji Dergisi, Ocak-Şubat-Mart 2001.
Zengin, Eyüp ve Cemal Öztaş. “Azerbaycan’da Tarım,” Alatoo Academic Studies, Vol. 2, No: 1, Year 2007.
Zengin, Eyüp. “Azerbaycan Ormanları ve Sorunları,” Orman Mühendisliği Dergisi, Mart-2000, Yıl 37, Sayı 3.
Zengin, Eyüp. “Azerbaycan’da Su Kirliliği,” Journal Of Qafqaz Üniversity, Fall 2002, No: 10.
Zengin, Eyüp. “Azerbaycan’da Ulaşımdan Kaynaklanan Hava Kirliliği,” 6. Uluslararası Yanma Sempozyumu, 19-21 Temmuz 1999 The Combustıon Instıtute-Marmara Üniversitesi, İstanbul.
İnternet Kaynakları
http://www.caspianenvironment.org. Erişim: 15.02.2009.
http://www.eco.gov.az/b-konvensiya.php. Erişim: 15.02.2009.
http://www.rec-caucasus.org Erişim: 15.02.2009.
- ISSN: 1300-1604
- Yayın Aralığı: Yıllık
- Başlangıç: 1994
- Yayıncı: Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı