OSMANLI-RUS KAFKAS CEPHESİNDE KARS SAVUNMASI (1828-1878)

19. yüzyılda 50 yıl içinde yapılan üç savaşta da Kars kale garnizonu Rusların eline geçmiştir. Bu kronik zaafın askeri, siyasi ve insan malzemesine yönelik sebepleri yeterince incelenmiş değildir. Türk tarih yazımında daha ziyade münferit başarıların öne çıkarıldığı hamasi bir dil tercih edilmiştir. Harp tarihi incelemesi yapmakla görevli resmi kurumların yayınlarında da münferit eleştiriler dışında felaketin temel sebepleri üzerinde derinlikli değerlendirmelerden kaçınılmıştır. Bu makalede Kars’ın bir nesil içinde üç defa düşüşünün farklı kaynaklara dayalı analizi yapılmıştır. Silahlı Kuvvetlerin dönem boyunca baş edemediği köklü bünyevi problemler yanında belki bunlardan daha önemlisi insan kalitesi zaaflarının askeri mağlubiyete zemin teşkil ettiği yönünde bulgulara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kars kalesi, Kafkas cephesi, Gazi Ahmet Muhtar Paşa, Osmanlı-Rus Savaşı

PDF

___

Ahmed Muhtar, (1928). Türkiye-Rusya Seferi. Ankara: Büyük Erkân-ı Harbiye Reisliği.
Allen, W. ve Muratoff, P. (1966). 1821-1921 Türk – Kafkas Sınırındaki Harplerin Tarihi. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
Baddeley, J. F. (1908). The Russian Conquest of the Caucasus. London: Longmans.
Badem, C. (2010). The Ottoman Crimean War (1853-1856). Leiden-Boston: Brill.
Bnb. İzzet, (1931). İstiklal Mücadelesinde Kars Müstahkem Mevkiine Yapılan Taarruz ve Bu Taarruzdan Alınan Dersler. Askerî Mecmua, 49 (80).
Budak, M. (1993). 1853-1856 Kırım Savaşı’nda Kafkas Cephesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Cevdet Paşa, (1953). Tezakir 1-12. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Çelik, M. F. (1942). 1855 Kars Muharebesine Dair İbrahim Adlı Bir Aşığın Destanı. Yücel Yayınevi: Yücel Aylık Sanat ve Fikir Mecmuası, (84).
Çakın, N. ve Orhon, N. (1978). Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi III. Cilt 5’nci Kısım (1793-1908). Ankara: Genelkurmay Basımevi.
Çakın, N. (1978). Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi III. Cilt 5’nci Kısım Eki Osmanlı-Rus Harbi (1828-1829). Ankara: Genelkurmay Basımevi.
Engelhardt, (1999). Tanzimat ve Türkiye. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Erim, N. (1953). Devletler Arası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri. İstanbul: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Gazi Ahmed Muhtar Paşa, (1996). Anılar 2 Sergüzeşt-i Hayatımın Cild-i Sanisi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Gillard, D. (1984). British Documents on Foreign Affairs: Reports and Papers From The Foreign Office Confidential Print. Part I, Series B, vol. 4 The Ottoman Empire and The War With Russia 1877-1878, Universitiy Publication of America.
Hernon, I. (2001). Blood in The Sand. Sparkford: Sutton Publishing.
Karadağ, D. (2009). 1855 Kars Zaferi. Kars: Kafkas Üniversitesi.
Karal, E. Z. (1940). Zarif Paşa’nın Hatıraları 1816-1862. Belleten, 4, No:16, Teşrin 1.
Kaymakam Atıf, (1926). 1293 Senesinde Kars’ın Sukutu Sebepleri Hakkında Rapor. İstanbul: Askerî Mecmua Tarih Kısmı, (4), Kanun-u sâni.
Kırzıoğlu, M. F. (1955). 100. Yıldönümü Dolayısıyla 1855 Kars Zaferi. İstanbul: Işıl Matbaası.
Kırzıoğlu, M. F. (1953). Kars Tarihi I. Cilt. İstanbul: Işıl Matbaası.
Kızılkaya, O. ve Yeşilyurt, Y. (2014). 1855 Kars Muhasarası Firarileri Hakkında Kurulan Divan-ı Harp Komisyonu. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (1).
Kmety, G. (1856). A Narrative of The Defence of Kars on 29th September 1855. London: James Ridgway, Piccadilly.
Koch, K. E. H. (1846). Reise im Pontischen Gebirge und Turkischen Armenien. Weimar: 1846.
Kop, Y. (1999). 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Kars ve Çevresi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Lake, A. (1857). Narrative of The Defence of Kars - Historical and Military. London: Richard Bentley.
Marx, K. (1897). The Eastern Question A Reprint of Letters written 1853-1856 dealing with the events of the Crimean War. London: Swan Sonnenschein and Co. Limp.
McClellon, G. B. (1878). Capture of Kars and Fall of Plevna. The North American Review.
Mehmed Arif Bey, (ty). Başımıza Gelenler. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
Monteith, W. (1856). Kars and Erzeroum with campaigns of Prince Paskiewitch in 1828 and 1829. 166, London: Longman. (1856). Papers Relative to Military Affairs in Asiatic Turkey and the Defence and Capitulation of Kars. London: Harrison and Sons.
Ryan, C. S. (1897). Under The Red Crescent. New York: Scribner’s Sons.
Sandwith, H. (1856). A Narrative of The Siege of Kars The Six months Resistance by The Turkish Garrison Under General Williams to The Russian Army. London: John Murray.
Saint-Priest, (1860). La Turquie son governement et ses armees pendant la guerre d’Orient. Paris: Revue des Deux Mondes.
Schem, A. J. (1878). The War in The East Between Russia and Turkey. New York: H S Goodspeed & Co.
Slade, A. (1867). Turkey and The Crimean War A Narrative of Historical Events. London: Smith Elder and Co.
Süer, H. (1986). Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri Osmanlı-Rus Kırım Harbi Kafkas Cephesi Harekâtı (1853-1856). Ankara: Genelkurmay Basımevi.
Sükan, Ş. (1985). Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri 1877-1878 Osmanlı - Rus Harbi Kafkas Cephesi Harekâtı. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı.
Şahin, H. (1995). 1855 Erzurum Harekâtı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Turkey No: 1 (1878). Further Correspondence Respecting The Affairs of Turkey. London: Harrison & Sons.
Turkey No: 16 (1877). Reports by Her Majesty’s Diplomatic and Consular Agents in Turkey of The Conditions of The Christian of The Porte: 1868-75. London: Harrison & Sons.
Turkey No: 23 (1877). Further Correspondence Respecting The Affairs of Turkey. London: Harrison & Sons.
Turkey No: 25 (1877). Further Correspondence Respecting The Affairs of Turkey. London: Harrison & Sons.
Uçarol, R. (1989). Gazi Ahmet Muhtar Paşa. İstanbul: Filiz Kitabevi.
Uyar, M. ve Erickson, E. J. (2009). A Military History of the Ottomans. Santa Barbara: ABC Clio.
Yapıcı, H. (1999). Takvim-i Vekayi’de Kırım Harbi (1853-1856). Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Yergök, Z. (2005). Sarıkamış’tan Esarete. İstanbul: Remzi Kitabevi.