TÜRKİYE’NİN SAĞLIK VE TOPLUMSAL COĞRAFYASI: CEBEL-İ BEREKET (OSMANİYE) VİLÂYETİ

Anadolu’da Mustafa Kemal Paşa ve yol arkadaşlarının başlattığı UlusalBağımsızlık Savaşı’nın örgütlenme aşaması, 23 Nisan 1920’de Ankara’daTBMM’nin açılmasıyla sona ermiştir. Yeni Türk devletinin temellerini atan birinciTBMM, daha ilk günden itibaren kendisini kurucu bir meclis olarak görmüş, yeni birdevlet kurmanın bütün gereklerini adım adım gerçekleştirmiştir. Meclis HükümetiSistemi’ni benimseyen TBMM’de 3 Mayıs 1920’de “Birinci İcra Vekilleri Heyeti”adı ile ilk Hükümet kurulmuştur. Bu hükümet içerisinde yer alan "Sıhhiye veMuavenet-i İçtimaiye Vekâleti (Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı)", 1921 yılındaülkenin nüfus ve ekonomik potansiyelini belirlemek, coğrafi, sosyal ve sağlıkproblemlerini yerinde tespit etmek amacıyla bir çalışma başlatmıştır. Sıhhiye veMuavenet-i İçtimaiye Vekillerinden Dr. Refik Saydam ve Dr. Rıza Nur’unemirleriyle bütün ülkenin aynı metot dâhilinde araştırılması ve sonuçlarınınyayımlanarak istifadeye sunulması hedeflenmiştir. Bu bağlamda 1922-1938 yıllarıarasında “Türkiye’nin Sıhhi ve İctimai Coğrafyası” adıyla toplam yirmi bir eseryayınlanmıştır. Yeni kurulmuş Türk Devleti’nin Osmanlı döneminden devraldığısiyasi, sosyal ve ekonomik koşullara dair Anadolu vilayet ve sancaklarını sağlık,sosyal ve coğrafi açılardan tanıtan ve birinci elden, otantik bilgiler içeren bueserlerden birisi de Cebel-i Bereket (Osmaniye) Vilayetidir. 1925 yılındaAdana’daki Türk Sözü Matbaasında Osmanlıca olarak basılan bu eser, vilayete aitcoğrafi, iktisadi, sosyal, tarihsel ve yönetsel ön bilgileri içermektedir. Yeni Türkharflerine çevirisi yapılarak değerlendirilen bu çalışmanın, Cumhuriyet hükümetlerinin kuruluş dönemindeki politikalarının kavranmasına katkı yapacağı vebu alanda çalışan araştırmacılara temel kaynak teşkil edebileceği düşünülmektedir.

SANITARY AND SOCIAL GEOGRAPHY OF TURKEY: CEBEL-İ BEREKET (OSMANİYE) PROVINCE

The organizational phase of the National Independence War, initiated by Mustafa Kemal Pasha and his friends in Anatolia, ended with the opening of the Turkish Grand National Assembly in Ankara on 23 April 1920. The first Turkish Grand National Assembly, which laid the foundations of the new Turkish state, saw itself as a constituent parliament from the first day and implemented all the requirements of establishing a new state step by step. On May 3, 1920, the First Government was established under the name of the "First Executive Board of Appeals" in the Turkish Grand National Assembly, which adopted the Parliamentary Government System. The Ministry of Health and Social Assistance in this government initiated a study in 1921 to determine the population and economic potential of the country and to identify geographical, social and health problems on the spot. It was aimed to investigate the whole country under the same method and publish the results of the investigation with the orders of Dr. Refik Saydam and Dr Riza Nur from the ministry of health. In this respect, between the years 1922 and 1938 a total of twenty-one works were published under the title of "Turkey's Sanitary and Social Geography". One of these works, which introduces the Anatolian provinces and sanjaks regarding health, social and geographical aspects of the political, social and economic conditions that the newly established Turkish State took over from the Ottoman period and contains first-hand authentic information is the Osmaniye Province. This work, which was published in Ottoman Turkish in 1927 in Adana Turk Sözü Printing House, contains the geographical, economic, social, historical and administrative preliminary information about the province. It is thought that this work, which has been translated into the new Turkish alphabet, will contribute to the understanding of the politics of the Republican governments during the foundation period and can be a basic resource for researchers working in this field.

PDF

___

Resmî Gazete, “Bazı Vilâyetlerin İlgası ve Bazılarının Birleştirilmesi Hakkında Kanun”, Sayı 2411, 27 Mayıs 1933, s. 2510-2511.
Adana İl Yıllığı 1991, Kemal Matbaası A. Ş., Adana, 1991.
Dr. Rıza Nur, Hayat ve Hatıratım, I. Cilt, Altındağ Yayınevi, İstanbul, 1967.
Mehmet Said, Türkiye’nin Sıhhi ve İctimai Coğrafyası: Sinop Sancağı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Umur-ı Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekâleti, Öğüd Matbaası, Ankara, 1922.
Şehsuvaroğlu, Bedi N.; Erdemir Demirhan, Ayşegül; Cantay Güreşsever, Gönül, Türk Tıp Tarihi, Taş Kitapçılık Yay. Ltd. Şti., Bursa, 1984.
TBMM Albümü 1920-2010, Ed. Sema Yıldırım, Behçet Kemal Zeynel, 1. Cilt, II. B., TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2010.
Türkiye'de Sıhhat ve İçtimai Muavenet Teşkilatı'nın Cumhuriyet Devrindeki İnkişafı, Ankara, 1937.
Türkiye'nin Sıhhi İçtimai Coğrafyası: Cebel-i Bereket (Osmaniye) Vilayeti, Büyük Millet Meclisi Umur-ı Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekâleti, Türk Sözü Matbaası, Adana, 1341/1925, s. 1-30.
Arı, Kemal, “Cumhuriyetin Sağlık Devrimcisi Dr. Refik Saydam”, Vatan ve Sıhhat Tıbbiyenin Yurtseverliği, Ed. Eren Akçiçek, Fevzi Çakmak, Bulaşıcı Hastalıkları Önleme Derneği Yayınları, İzmir, 2015, s. 291-307.
Çanak, Erdem, “1927 Nüfus Sayımına Göre Cebelibereket Vilayeti’nin Demografik Yapısı, Akademik Bakış Dergisi, Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler EDergisi, İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi, Sayı 54, Nisan 2016, s. 95-107.
Çavmak, Şeyda; Çavmak, Doğancan, “Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Tarihsel Gelişimi ve Sağlıkta Dönüşüm Programı”, Sağlık Yönetimi Dergisi, Dergi Park, C. 1, Sayı 1, 2017, s. 48-57.
Dinçer, Hasan, “TBMM’nin Açılması ve Yeni Türk Devleti’nin Kuruluşu”, Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Ed. Temuçin F. Ertan, 5. B., Siyasal Kitabevi, Ankara, 2017, s. 102-111.
Doğruöz, Türkan, “Kırklareli Tarihine Işık Tutacak Bir Eser: “Türkiye’nin Sıhhi-i İctimai Coğrafyası Kırklareli Vilayeti”, History Studies International Journal of History, V. 3/1, 2011, s. 276-284.
Gökçe, Nilifer; Yaprak, Mevlüt, “Türkiye’nin Sıhhi Ve İçtimai Coğrafyası: Kırklareli Vilayeti Adlı Esere Göre Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşunda Kırklareli’nde Folklorik Tıp”, Lokman Hekim Journal, C. 2, Sayı 1, 2012, s. 39-42.
Gümüşçü, Osman, “Milli Mücadele Dönemi Türkiye Coğrafyası İçin Bilinmeyen Bir Kaynak: “Türkiye’nin Sıhhi-i İctimai Coğrafyası”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XV, Sayı 45, Kasım 1999, s. 939-968.
Karabulut, Umut, “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Sağlık Hizmetlerine Toplu Bir Bakış: Dr. Refik Saydam’ın Sağlık Bakanlığı ve Hizmetleri (1925-1937)”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi/ÇTTAD, C. VI, Sayı 15, Güz 2007, s. 151-160.
Koylu, Zafer, “Milli Devletin Doğuşu ve Millet Egemenliğine Geçiş”, Türkiye’de Demokrasi ve Parlamento Tarihi, Ed. Şaduman Halıcı, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 2013, s. 60-81.
Koz, M. Sabri, “Türk Halk Kültürünün Unutulmuş Kaynaklarından Biri: Türkiye’nin Sıhhi-i İctimai Coğrafyası”, IV Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, C. I, Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları, Feryal Matbaası, Ankara, 1992, s. 37-58.
Sayılır, Burhan, “Milli Mücadele Döneminde Batı Karadeniz’in (Sinop-KastamonuZonguldak) Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Yapısı (Türkiye’nin Sıhhi İctimai Coğrafyası Raporlarına Göre)”, Akademik Bakış Dergisi, Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, CelalabatKırgızistan, Sayı 38, Eylül-Ekim 2013, s. 1-20.
Sıhhıye Mecmuası, “Fevkalâde Nüshası: Dr. Refik Saydam’ın Aziz Hatırasına”, Sıhhat ve İçtimai Vekâleti Yay., Ankara, 1942.
Yurt Ansiklopedisi, Türkiye, İl İl: Dünü, Bugünü, Yarını, C. 1, Anadolu Yayıncılık A.Ş, İstanbul, 1981.
Aslan, Yavuz, “Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti (23 Nisan 1920-30 Ekim 1923)”, Türkler Ansiklopedisi, Ed. Hasan Celâl Güzel vd., C. 16, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, s. 37-56.
Koçu, Reşat Ekrem; Akbay, Mehmet Ali, “Dr. Abdülhak Adnan Adıvar”, İstanbul Ansiklopedisi, C. I, İstanbul Ansiklopedisi ve Neşriyat Kollektif Şirketi, İstanbul, 1958, 212-215.