Sovyet tehdidine karşı güvenlik arayışları: I. ve II. Menderes Hükümetlerinin (1950-1954) NATO üyeliği ve Balkan politikası

İkinci Dünya Savaşı sonrasında ortaya çıkan iki kutuplu dünya düzeni Türkiye'yi de yakından etkilemiştir. Sovyet tehdidine karşı Batı dünyasına yakınlaşan Türkiye, ittifaklar içinde yer almak için büyük çaba göstermiştir. CHP tarafından başlatılan NATO'ya üye olma girişimleri 1950 seçimleri ile iktidara gelen Demokrat Parti (DP) tarafından da devam ettirilmiştir. DP iktidarının ilk döneminde( 1950-1954) iki hükümet kurulmuş ve dış politikada aktif biçimde Batı'ya dönük bir politika izlenmiştir. DP'nin en önemli icraatı 1952 yılında Türkiye'nin NATO üyeliğini gerçekleştirmek olmuştur. Kore Savaşı sonrasında NATO'ya kabul edilen Türkiye, ABD ve İngiltere ile olan ilişkilerini daha da geliştirmenin yollarını aramıştır. Bu dönemde Türkiye, Yugoslavya ve Yunanistan ile bir ittifak oluşturarak Balkan Paktı 'nın kurulmasını sağlamış ve Balkanlarda oldukça aktif bir politika izlemiştir. Bu makalede Menderes Hükümetleri döneminde Türkiye'nin NATO üyeliğine girişi ve Balkan Politikası, hükümet programları, TBMM tutanakları ve İngiliz arşiv belgeleri esas alınarak incelenmiştir

Security quests against Soviet threat: N.A.T.O. membership and Balkan policy of the first and the second Menderes Governments (1950-1954)

The bipolar world order that appeared after the World War II has also influenced Turkey closely. Turkey, approaching Western World against Soviet threat, endeavored in order to participate in the alliances. Attempts to affiliate to NATO were begun by People's Republican Party (PRP) and carried on by Democrat Party which came to power with 1950 Elections. In the first period of Democrat Party's rule (1950-1954), two governments were formed and they followed a foreign policy which is actively directed towards Western. The most promirıent action of Democrat Party was to actualize Turkey's membership in NATO 1952. Being accepted to NATO after Korean War, Turkey searched for ways to improve her relationships with USA and England furt her. İn this period, Turkey formed Balkan Pact by confederating with Greece and Yugoslavia, and follovved a considerably active policy in the Balkans. In this article, Turkey's affıliation to NATO and her Balkan policy during Menderes governments were analyzed grounding on governmental programmes, records of Turkish Grand National Assembly and English archieve documents.

PDF

___

Ahmad, Feroz ve Bedia Tugay: Türkiye'de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1945-1971, İstanbul, 1976.
Armaoğlu, Fahir: 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1980), Ankara, 1993.
Albayrak, Mustafa: Türk Siyasi Hayatında Demokrat Parti (1946-1960), Ankara, 2004.
Ayın Tarihi: S.230-232,1953.
Ayın Tarihi: S.249-257, 1954.
Bağcı, Hüseyin: DP Dönemi Dış Politikası, Ankara, 1990.
Birand, Mehmet Ali, C. Dündar ve B. Çaplı: Demirkırat Bir Demokrasinin Doğuşu, İstanbul, 2007.
Cumhuriyet: 6 Nisan 1946.
Celal Bayar'ın Söylev ve Demeçleri 1933-1955, İstanbul, 1999.
Çavdar, Tevfik: Türkiye'nin Demokrasi Tarihi, Ankara, s. 2004.
Düstur, 3. tertip, c. 34.
Düstur, 3. tertip, c. 36.
DP Tüzük ve Program, Ankara, 1949.
Ekincikli, Mustafa: Türk Dış Siyaseti İnönü-Bayar Dönemleri, Ankara, 2007.
Eroğul, Cem: DP Tarihi ve İdeolojisi, Ankara, 2003.
Foreign Office, 371/ 107555/ WK1051/1, 31.12. 1952.
FO WK1051/4,21.01.1953.
FO WK1051 /4 12.02.1953.
FO,...,WK1051/4 5.03.1953.
FO V/K1051/13.
FO WK1051/13, Annex A.
FO,..., WK1051/13, AnnexB.
FO,...,WK1051/13, Annex C.
FO WK1051/13Annex E.
FO,...,WK1051/13, Annex E.
FO WK1051/17.
FO WK1051/18.
Geçiş Sürecinde Türkiye (Der. Irvin C. Schick, E. Ahmet Tonak), İstanbul, 2003.S.122.
Gönlübol, Mehmet vd. (kolektif eser): Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1990), Ankara, 1993.
Hükümetin Programı (30.03.1951), Ankara, 1951.
Merih, Turgay: Soğuk Savaş ve Türkiye (1945-1960), Ankara, 2006k
Mütercimler, Erol, Mim Kemal Öke: Düşler ve Entrikalar-DP Dönemi Türk Dış Politikası. İstanbul, 2004.
Öztürk, Kazım: Türkiye Cumhuriyeti Hükümetleri ve Programları, İstanbul, 1968.
Uçarol, Rıfat: Siyasi Tarih, İstanbul, 1985.
Resmi Ziyaret Türkiye Cumhurreisi Celal Bayar'ın Birleşik Amerika'yı Ziyaretinin Hikayesi, Ocak-Mart, 1954 Ankara, Tarihsiz, s.2-5
Saray, Mehmet: Sovyet Tehdidi Karşısında Türkiye'nin NATO'ya Girişi III. Cumhurbaşkanı Celal Bayar'ın Hatıraları ve Belgeler, Ankara, 2000.
Sander, Oral: Balkan Gelişmeleri ve Türkiye (1945-1965), Ankara, 1969, s.85.
Sükan, Faruk: Başbakan Adnan Menderes'in Meclis Konuşmaları, TBMM 1950-1960.
Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar 1919-1980 (Edt. Baskın Oran) c.l İstanbul, 2003.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem IX, c .3, 11.12.1950.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem IX, c.22„ 18.05.1953.
Yalçın, E.Semih: Atatürk'ün Milli Dış Siyaseti, Ankara, 2000, s.225-226.