ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ MİLLİ EĞİTİM TARTIŞMALARINDA ALİ HAYDAR BEY’İN “MİLLİ TERBİYE” BAŞLIKLI RAPORU

Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde devleti kurtarmak için yapılan ıslahatlardevletin yıkılışını engelleyememişse de yeniliklerin içinde yetişen ve ülkeninyıkılışının sebeplerini sorgulayan bir nesil yetişmiştir. Bu neslin bir kısmı 1912-1922arasında savaşlarda yitip gitmiştir. Umudunu kaybetmeyen yaşamayı ve yenibağımsız, Türk devletini kurmayı başaran dönemin asker ve sivilleri yeni kurduklarıdevletin sağlam temellerde yükselmesi ve güçlenmesi için kafa yormuşlardır. Bunesil dönemin siyasi, sosyal, tarihi koşulları nedeniyle çok uluslu devletanlayışından milli devlet anlayışına yönelmek zorunda kalmıştır. Osmanlı’nınyıkılması, uzun süren savaş yılları zihin ve duygu dünyalarında derin etkileryapmıştır. Yaşanan acıların henüz taze olduğu bu dönemde kanla kurdukları yenidevleti son derece kıskanç bir şekilde koruma tepkisi göstermişlerdir. Osmanlı’nınson döneminde devleti kurtarmak için eğitim alanında yapılan tartışmalar,Cumhuriyet’in kurulmasından hemen sonra Cumhuriyet’i güçlendirmek için nasılbir eğitim verilmelidir tartışmalarına dönmüştür. Osmanlı’nın kurucu unsuru olanve Osmanlı’nın enkazından yeni bir devlet kurmayı başaran Türk milleti için isteristemez eğitim tartışmaları milli eğitim bağlamında ele alınmıştır. Nitekim millieğitim sistemi kurma arayışlarına psikoloji eğitimi almış olan Ali Haydar (Taner) deMilli Terbiye isimli raporuyla katkıda bulunmuştur. Çalışmanın ana konusu olanrapor dönemin koşulları içinde ele alınmış, tarihi bir bakış açısıyla incelenmiştir.

ALI HAYDAR'S "NATIONAL EDUCATION" WORKS ON NATIONAL EDUCATION DISCUSSIONS

Although the reforms aimed at saving the state in the recent periods of the Ottoman State did not prevent the demolition of the state, a generation grew up in the innovations and questioned the reasons of the demolition of the country. A part of this generation was lost in the wars between 1912-1922. The military and the civilians who did not lose hope and succeeded in establishing a new independent Turkish state were thinking about the rise and empowerment of the newly established state on solid bases. Due to political, social and historical conditions of the time, this generation has had to turn from the multinational concept of the state to the understanding of the national state. In this period when the living woes are still fresh, the new state established by bloodshed showed a very jealous protection response. In the last period of the Ottoman period, the discussions in the field of education to save the state turned into discussions on what kind of education should be given to strengthen the Republic after the foundation of the Republic. Naturally, the education debate for the Turkish nation, which is the founding element of the Ottoman Empire and succeeded in establishing a new state from the wreckage of the Ottoman Empire, was taken up in the context of national education. As a matter of fact, Ali Haydar (Taner), who had been trained in psychology, contributed to his search for a national education system by his work named National Terbiye. This work, which is the main topic of the report, has been examined within the conditions of the period and examined from a historical point of view.

PDF

___

TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, Cilt 2, İçtima Senesi 1; Devre 2, Cilt 8/1, İçtima Senesi 2; Devre 2, Cilt 10, İçtima Senesi 2; Devre 2, Cilt 11, İçtima Senesi 2; Devre 2, Cilt 13/1, İçtima Senesi 2; Devre 2, Cilt 14, İçtimaa Senesi 2; Devre 2, Cilt 15, İçtimaa Senesi 2; Devre 2, Cilt 18, İçtima Senesi 2.
Akşin, Sina, Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2009.
Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi M.Ö.1000-M.S.2012, Pegem Akademi, Ankara, 2012.
Ali Haydar Bey, Milli Terbiye, Milli Matbaa, İstanbul, 1926.
Armaoğlu, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1999.
Aydın, M. Akif, Türk Hukuk Tarihi, Beta Yayınevi, İstanbul, 2001.
Binbaşıoğlu, Cavit, Başlangıçtan Günümüze Türk Eğitim Tarihi, Anı Yayıncılık, Ankara, 2014.
Bulgaristan Muallimin-i İslamiye Cemiyeti Nizamname-i Esasisi, Tuna Matbaası, Rusçuk, 1323
Çavdar, Tevfik, Türkiye Ekonomisinin Tarihi 1900-1960, İmge Kitabevi, Ankara, 2003.
Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi I-II, Eser Matbaası, İstanbul, 1977.
Göldaş, İsmail, Milli Kurtuluş Savaşında Öğretmenler I, Öğretmen Dünyası Yayınları, İstanbul, 1981.
Maarif-i Umumiye Nizamnamesi 23 Şaban 1292/1875, Düstur, Defa-i Saniye. Muallimler Cemiyet-i 1336-1920 Hey’et-i Umumiye Risalesi, 3 Kânunuevvel 1336-1920, İstanbul, Evkaf Matbaası.
Sarıhan, Zeki, Milli Mücadele’de Maarif Ordusu, Tarihçi Kitabevi, İstanbul, 2013.
Tezcan, Mahmut, Eğitim Sosyolojisi, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara, 1985.
Türkiye Cumhuriyeti Muallimler Birliği Umumi Kongresi Zabıtları 1341, Yeni Matbaa, İstanbul, 1341.
Türkiye Cumhuriyeti Muallimler Birliği 1926 Senesi Umumi Kongresi Zabıtları, Ankara, 1927.
Atay, Hüseyin,” Medreselerin Islahatı”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 1, 2002, s. 181-192
Balcı, Ramazan, “Medreselerin Islahı Konusunda Sultan II. Abdülhamit’in Hazırlattığı Bir Layihanın Tahlili”, Tarih Okulu, Sayı XII, 2012, s. 155- 191.
Çilliler, Yavuz, “Modern Milliyetçilik Kuramları Açısından 19. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu Fikir Akımları”, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/17953, 24 Haziran 2018, e.s. 17.00.
Demir, Şerif, “Tanzimat Dönemi Eğitim Politikalarında Osmanlıcılık Düşüncesinin Etkisi”, http://dergipark.ulakbim.gov.tr/esosder/article/view/5000068304/50000633 67, 24 Haziran 1924, e.s, 18.00.
Kazıcı, Ziya, “Alaylı”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 2,TDV, s. 350.
Ongunsu, A. H., “Abdülhamit II”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 1, MEB, Eskişehir, 1997, s. 73 -80.
Saklı, Ali Rıza, “Fransa ve Almanya’da Uluslaşma Süreci ve Ulus Bilincinin Oluşumu”, https://www.akademikbakis.org/eskisite/32/12.pdf, 24 Haziran 2018, e.s. 19.00.
Sorguç, Bahir, Ali Haydar Taner, Cumhuriyet Dönemi Eğitimcileri, UNESCO Türkiye Milli Komisyonu, Ankara, 1987, s. 451-463.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, “Alay”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 1, MEB, Ankara, s. 293-294.
Yanardağ, Ayşe, “Milli Mücadele’de Milli Eğitim Sistemi Kurma Tartışmaları ve Tevhid-i Tedrisat’a Gidiş”, http://www.edusbed.com/Dusbed/ArchiveIssues/PDF/2feb6a21 -a538-e811-80f7- 005056b0673e
Hâkimiyet-i Milliye 8 Temmuz 1920, 21 Temmuz 1921, 9 Mayıs 1921, 30 Kasım 1923, 24 Ağustos 1924, 28 Ağustos 1924.
Mihrab 15 Ocak 1924, 1 Şubat 1924.
Muallimler Mecmuası Mart 1924, Nisan 1926.
Muallimler Birliği Temmuz 1926.
Sebilürreşat 1 Ocak 1924, 29 Mayıs 1924, 12 Haziran 1924.
Tevhid-i Efkâr 4 Eylül 1924.
Türkiye Edebiyat Mecmuası 11 Şubat 1924.