BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA FİLİSTİN-SURİYE CEPHESİ’NE İLİŞKİN BELGELER IŞIĞINDA GENEL BİR DEĞERLENDİRME

Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nı kaybetmesinin en önemli sebeplerindenbirisi Filistin-Suriye Cephesi’nde uğradığı başarısızlıktır. Bu cephe, “Kanal Cephesi”adı ile açılmış, zamanla “Sina-Filistin-Suriye Cephesi” adını almıştır. 1915 Şubat ve1916 Ağustos aylarında iki kez gerçekleştirilen Kanal Harekâtının mağlubiyetle sonaermesi, İngilizlerin Sina Yarımadası’na egemen olarak Filistin istikâmetindeilerlemesine yol açmıştır. İngilizler, Mart ve Nisan 1917 aylarında gerçekleşen Birincive İkinci Gazze yenilgilerinin ardından aldıkları takviyelerle esaslı ve yoğun birhazırlık dönemine girip, genel bir taarruza hazırlanmışlardır. OsmanlıBaşkomutanlığı ise bu durumu iyi değerlendirmemiş, İngilizlere karşı bir kuvvetdengesi sağlanması için gereken tedbirleri zamanında almayı başaramamıştır. 11Mart 1917’de kaybedilen Bağdat’ı kurtarma tartışmaları ile geçen dört aylık birzaman dilimi, Filistin Cephesi’nin çökmesine sebep olmuştur. Zira, Bağdat’ıkurtarmak adına Halep civarında hazırlanan Alman Mareşal Falkenhaynkomutasındaki Yıldırım Ordular Grubu, Sina-Filistin Cephesi’ne yetişinceye kadarGazze ve Kudüs elden çıkmıştır. Bu durumda Osmanlı Devleti’nin Filistin ve Suriyetopraklarının kaybedilmesinde Bağdat’ı kurtarmak adına Filistin Cephesi’nin ihmaledilmesinin önemi büyüktür. 1917 yılı sonbaharında Filistin üzerine başlayan İngiliztaarruzu, 19 Eylül 1918 tarihinde gerçekleşen Nablus Meydan Muharebesi ile sonbulurken Osmanlı Devleti, Mondros Mütarekesi’nin imzalandığı 30 Ekim 1918tarihine kadar Amman’ı, Şam’ı, Beyrut’u ve Halep’i kaybetmiştir. Çalışma, 31 Ekim1917 tarihinde İngiliz General Allenby komutasındaki Mısır Sefer Kuvvetlerinin Birüssebi-Gazze hattından kuzeye doğru ilerlemesi ile başlayan Üçüncü GazzeMuharebesi’nden Osmanlı Ordusunun Halep’in kuzeyine çekildiği tarih olan 26 Ekim1918’e kadar yaşanan siyasi ve askerî olayları kapsamaktadır. Birinci DünyaSavaşı’nda Osmanlı’nın savaştığı son cephe olan Filistin-Suriye Cephesi’ni meydanageldiği koşullar içinde incelemeyi hedefleyen çalışmanın ana kaynağını GenelkurmayATASE Arşivi ve İngiliz Ulusal Arşivi’nden temin edilen belgeler oluşturmaktadır.

A GENERAL EVALUATION ABOUT THE FALL OF PALESTINE-SYRIAN FRONT ACCORDING TO THE DOCUMENTS

One of the most important reasons for the loss of the First World War by the Ottoman State is the failure of the Palestine-Syrian Front. This front was opened with the name of "Channel Front" and later it was named "Sina-Palestine-Syrian Front". The defeat of the Channel Operation, which was held twice in February 1915 and August 1916, led the British to advance to the Palestine Front dominated by the Sinai Peninsula. After the defeat of the British in March and April 1917 in the First and Second Gaza War, they entered a period of intensive preparations and a general offensive was prepared. Ottoman General Staff did not evaluate this situation well and failed to take the necessary precautions to ensure a balance of power against the British. The last four months of disputes with the rescue of Baghdad, which had been lost on March 11, 1917, have caused the collapse of the Palestine front. When the “Yıldırım (The Thunderbolt) Army Groups that was prepared around Aleppo to rescue Baghdad, under the command of the German General Falkenhayn, came to the Sinai-Palestine front, it was too late to secure the Gaza and Jerusalem. In this case, the loss of Palestine and Syrian lands of the Ottoman Empire is a great way to neglect the Palestine front in order to save Baghdad. The British general assault that started by the advance of the Egyptian Expeditionary Force under the command of General Allenby towards Palestine in the fall of 1917 and ended with the loss of Amman, Damascus, Beirut and Aleppo until the signing of the Mondros Armistice dated 30 October 1918. The study began with the Third Gaza Battle on 31 October 1917, which resulted in the loss of Beersheba-Gaza and Jerusalem, and continues with the political and military events that took place until October 26, 1918, the date on which the Ottoman Army was drawn to the north of Aleppo. The study will focus on the developments that cause this great loss. The main source of the study aimed at examining the Palestine-Syrian Front, the last front of the Ottoman Empire in World War I, was the documents provided by the General Staff (ATASE) Archives and the British National Archives.

PDF

___

Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı Arşivi
BDH-3701-12-89-10
BDH-3221-H9-A-1-7
BDH-179-1232-773-009
BDH-179-1232-773-15
BDH-179-1232-773-18
BDH-3220-61-1-1
BDH-3705-28-5-32
BDH-3705-28-026
BDH-3705-28-026-001
BDH-3705-29-3-1
BDH-3705-29-3-2
BDH-3705-29-3-5
BDH-3705-29-5-20;21
BDH-3701-H46-1-24a
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
BOA HR. SYS, 2113/9 11-12 : “İngiltere'nin Filistin'e asker sevki, 18 Ağustos 1917”.
BOA HR. SYS, 2113/3-2:“İngilizlerin Gazze'deki tren hattını koruma gayretleri, 3 Nisan 1917”.
BOA HR. SYS, 2113/5-13 : “İtalyanların Sina Cephesi'ne asker sevki, 26 Mayıs 1917”.
BOA İ-DUİT/55-56 : “Mustafa Kemal Paşa’ya Fahri Yaverlik unvanının verilmesi, 22 Eylül 1918”.
The National Archives (TNA)/ Londra-UK
CAB 44/12: “A Brief Record of the Advance of the Egyptian Expeditionary Force by General Edmund Allenby “.
CAB 44/13: “Diary of Liman von Sanders on the Palestine Front” .
WO 32/5128: ”General Edmund Allenby’s Despatch on Operations in Palestine from 18 September to 30 October 1918 ”.
WO 106/715: “Notes for the Proposed Operations on the Eastern Frontier of Egypt”.
WO 106/716: “Notes for the Proposed Operations on the Eastern Frontier of Egypt”.
WO 106/725: “Dates for the Plan of Palestine Campaign”.
WO 106/729: “Future Operations in Palestine, The War Cabinet Meetings”.
WO 106/731: “Notes for the plan of Operations of Palestine”.
Altay, Fahrettin, 10 Yıl Savaş ve Sonrası (1912-1922), Eylem Yayınları, Ankara, 2008.
Altay, Fahrettin, 1917 Kudüs Muharebesi, Harp Akademileri Basımevi, İstanbul, 1958.
Atay, Falih Rıfkı, Çankaya (Atatürk’ün Doğumundan Ölümüne Kadar), Pozitif Yayınları, İstanbul, 2006.
Artuç, Nevzat, Cemal Paşa Askerî ve Siyasî Hayatı, TTK Yayını, Ankara, 2008.
Aydın, Mithat, “Birinci Dünya Savaşı’nda Mısır, Suriye ve Filistin Cepheleri”, 100.Yılında Birinci Dünya Savaşı, Ümit Özdağ (Ed), Kripto Yayınları, Ankara, 2016.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, IV,1914-1918, C.III, Ks., TTK Yayını, Ankara, 1967.
Belen, Fahri, 20.Yüzyılda Osmanlı Devleti, Yeditepe Yayınları, İstanbul, 2016.
Çulcu, Murat, Erkân-ı Harp Binbaşısı Vecihi Beyin Anıları, Filistin Ricatı, Arba Yayınları, İstanbul, 1993.
Erickson, Edward J., I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Ordusu, Çev. Kerim Bağrıaçık, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2009.
Erikan, Celal, Komutan Atatürk, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2001.
Erkilet, Hüseyin Hüsnü Emir, Yıldırım, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2002.
Falls, Cyril, Military Operations in Egypt & Palestine from June 1917 to the End of the War, vol. II, H. M. Stationery Office, London, 1930.
Genelkurmay ATASE Başkanlığı, Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, C. IV, Ks.2, Sina-Filistin Cephesi, Genelkurmay Basımevi, Ankara,1986.
George, David Lloyd, War Memoirs of David Lloyd George, Vol. II, Odhams Press Limited, London 1938.
Gilbert, V., The Romance of the Last Crusade, with Allenby to Jerusalem, D.Appleton Company, London,1923.
Gordon, H.Pirie, A Brief Record of the Advance of the Egyptian Expeditionary Force: July 1917 to October 1918, His Majesty's Stationery Office, London, 1919.
Görgülü, İsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu 1912-1922, TTK Basımevi, Ankara, 2014.
Gullet, H.S., The Australian Imperial Force in Sinai and Palestine, 1914-1918.
Sydney, Angus & Robertson, Australia, 1923.
Hatipoğlu, Süleyman, Filistin Cephesi’nden Adana’ya Mustafa Kemal Paşa, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2009.
İnönü, İsmet, Hatıralar, Yay. Haz. Sabahattin Selek, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2009.
Kressenstein Kress Von, Son Haçlı Seferi Kuma Gömülen İmparatorluk, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2007.
Mirliva, Sedat, Yıldırım Ordularının Bozgunu Filistin’e Veda, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2009.
Nedim, Şükrü Mahmut, Filistin Savaşı, 1914-1918, Çev. Abdullah Es, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1995.
Sanders, von Liman, Türkiye’de Beş Sene, Yay. Haz. Mustafa Albayrak, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2013.
Shaw, Stanford j.-Shaw Ezel Kural, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, (Çev. Mehmet Harmancı), C.2, E Yayınevi, İstanbul, 2010.
Tezer, Şükrü, Atatürk’ün Hatıra Defteri, TTK Yayını, Ankara, 2008.
Wavell, Archibald, Allenby, A Study in Greatness, Oxford University Press, New York, 1941.
Atabey, Figen, “Mondros Mütarekesine Giden Süreçte İngiltere’nin Osmanlı Devleti’ni Savaş Dışı Bırakma Stratejisi”, Mondros Mütarekesinin 100.Yılı: I. Dünya Savaşı’nın Sonu Mütarekeler ve Barış Antlaşmaları Uluslararası Sempozyumu (24-26 Ekim 2018-Kahramanmaraş) Bildiri Kitabı, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 2019, s.451-468.
Bayur, Yusuf Hikmet, “Mustafa Kemal’in Falkenhayn’la Çatışmasıyla İlgili Henüz Yayınlanmamış Bir Raporu”, Belleten, C.XX, Sayı:80 (Ekim 1956), s.619-632.
Çeliker, Fahri, “Atatürk’ün Yaşamından: Falkenhayn-Mustafa Kemal Anlaşmazlığı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. IV, Sayı:13 (1988), s.167-182.
Güralp, Şükrü, “1918 Senesinde Türk Ordusunun Filistin ve Suriye’den Çekilişinde 3. Sv. Tümeninin Hareketleri”, 1920 Sayılı Askerî Mecmua Lahikası, Askeri Matbaa, İstanbul, 1941.
Kemal, Cemal, “Osmanlı’nın Filistin Cephesi’ndeki Son Muharebesi”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı:45 (Bahar 2010), s.37-69.
Kemal, Cemal, “Nablus Meydan Muharebesi’nde Mustafa Kemal”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Atatürk Yolu Dergisi, Sayı:51 (Bahar 2013), s. 617-651.