1970’LER TÜRKİYE’SİNDE İSLAMCI HAREKETİN SENDİKALAŞMA VE GREVE YÖNELİK YAKLAŞIMI

1970’ler Türkiye’de sendikal mücadelenin zirve yaptığı bir dönemi temsil etmektedir. Bu süreçte sadece sendikal hareket gelişmemiş aynı zamanda farklı politik hareketler de kitleselleşmeye başlamıştır. 70’lerde serpilen politik hareketlerden biri olan İslamcılığın da sendikal mücadeleye bakışında ciddi bir dönüşüm yaşanmıştır. Daha önceleri sendikalara karşı mesafeli bir tutum takınan İslamcı hareket, 70’lerin ikinci yarısında sendikal hareketi muteber bir faaliyet olarak adlandırmıştır. Bu dönüşümde iki temel etken belirleyici olmuştur. Bunlardan biri İslamcı hareketin sendikaları, sayıları giderek artan işçiler arasında yürütecekleri dini-politik propagandanın taşıyıcısı olarak görmesidir. Bir diğer gerekçe ise sendikalar kurarak veya mevcut sendikaların yönetimlerini ele geçirerek, işçi sınıfı içerisinde yükselen sol temayüle bir ket vurma isteğidir. Bu bakış açısı, İslamcı hareketin kendi sendikaları olan HAK-İŞ kurulana kadar mevcut sendikalara (DİSK, TÜRK-İŞ, MİSK) karşı yaklaşımını da belirlemiştir. Bu açıdan sendika konusunda bir dönüşüm yaşayan İslamcı hareket, sendikaların ellerindeki en önemli hak arama aracı olan grev konusuna ise mesafeli yaklaşmaya devam etmiştir. İslamcılar açısından grev, dini açıdan hak yemek olarak adlandırılmış ve kriminal bir faaliyet olarak takdim edilmiştir. Bu çalışma, 1970’lerde İslamcı hareketin sendika ve grev konularına yaklaşımını ortaya koymayı ve bu yaklaşımlardaki dönüşümü açıklamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Emek, Grev, İslam, İşçi, Sendika

THE APPROACH OF THE ISLAMIST MOVEMENT TO UNIONIZATION AND STRIKE IN 1970s TURKEY

The 1970s represent a period when the struggle by trade unions peaked in Turkey. In this period not only trade union movement has developed but also different political movements started to gain popularity. Islamism, one of the popular political movements in 1970s, experienced a serious transformation in its view of trade union movement. The Islamist movement, which used to distrust trade unions, started to support the struggle by labour unions in the second half of the 1970s. Two main factors have been decisive in this transformation, one of which is that Islamists see labour unions as a tool for religious and political propaganda among the growing number of workers. The other one is the desire to curb the rising socialist views in the working class by establishing labour unions or taking over the management of existing ones. This point of view has also been a decisive factor in the approach of Islamist movement towards existing labour unions (DISK, TURK-IS and MISK) until they established their own union, HAK-IS. Although there was a transformation regarding trade unions in Islamist movement, it kept on to take anti-strike stance. The Islamists disapproved strike religiously and considered it as a criminal activity. This study aims to reveal the approach of the Islamist movement to trade unions and strikes in 1970s and explain the transformations in those approaches.

Keywords:

Emek, Grev, İslam, İşçi, Sendika,

PDF

___

Abdülhamid, İkbal. “İşçi-Sendika Üzerine”, Gölge. 3 (Ocak 1976): 13-14.
Akdoğan, Mehmet. “Millî Ekonomimizi Soygunculardan Kurtaralım”, Fedai. 52 (Aralık 1969): 14.
Akkaya, Yüksel. “Türkiye’de İşçi Sınıfı ve Sendikacılık-1”, Praksis, 5 (2002), 131-176.
Akkaya, Yüksel. “Türkiye’de İşçi Sınıfı ve Sendikacılık-II”, Praksis. 6 (2002): 63-101.
Armağan, Servet. “Grev Hakkı Kötüye Kullanılmamalıdır”, Grev Hakkı Kötüye Kullanılmamalıdır, Haz. Servet Armağan. İstanbul: Yeni Asya Yayınevi, 1979: 2-12.
Atay, Hüseyin. İslam’da İşçi-İşveren İlişkileri. Ankara: Kısmet Matbaası, 1979.
Bayram, İsmail. “Tunç Kafa”, Sebil. 127 (2 Haziran 1978): 11.
Ceyhan, Zeki. “Emeğin Hakkı İslam’dadır”, Vesika. 11 (1 Mayıs 1976): 7.
Çalışma Genel Müdürlüğü, Çalışma Hayatı İstatistikleri (Yayın No: 18), Ankara: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Kasım 1995.
Çelik, Aziz. “DİSK’te Örgütsel Gelişmeler (1978-1980)”, Disk Tarihi: Dayanışma, Direniş, Umut, 2. Cilt 1975-1980, Ed. Aziz Çelik. İstanbul: Disk Yayınları, 2022: 397-424. Çelik, Aziz. “Türkiye’de Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK): Yetmişli Yıllarda Sınıf Sendikacılığının Yükselen Örgütü”, Türkiye’nin 1970’li Yılları, Haz. Mete Kaan Kaynar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2020: 547-562. Çelik, Aziz. “Yetmişli Yıllarda Emek Hareketi: 15-16 Haziran’dan 12 Eylül’e Yükseliş ve Düşüş”, Türkiye’nin 1970’li Yılları, Haz. Mete Kaan Kaynar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2020: 515-546.
Çelik, Aziz. Vesayetten Siyasete Türkiye’de Sendikacılık (1946-1967). İstanbul: İletişim Yayınları, 2010.
Çelik, Aziz, Can Şafak. “DGM Direnişi ve Genel Yas Eylemi”, Disk Tarihi: Dayanışma, Direniş, Umut, 2. Cilt 1975-1980. Ed. Aziz Çelik, İstanbul: Disk Yayınları, 2022: 141-193.
Demir, Celal. “Grev Çalışma Şevkini Kırar”, Grev Hakkı Kötüye Kullanılmamalıdır, Haz. Servet Armağan. İstanbul: Yeni Asya Yayınevi, 1979: 13-16.
Demircan, Ali Rıza. “İslam Zaviyesinden İş, İşçi, İşveren”, Sebil. 145 (6 Ekim 1978): 11.
Ersan, Vehbi. 1970’lerde Türkiye Solu. İstanbul: İletişim Yayınları, 2020.
Ertan, Mehmet. “Türk Sağının Kızılbaş Algısı”, Türk Sağı: Mitler, Fetişler, Düşman İmgeleri. Der. İnci Özkan Kerestecioğlu ve Güven Gürkan Öztan, İstanbul: İletişim Yayınları, 2020: 203-241.
Eş, Selahaddin. “Kanlı 1 Mayıs’ın Ardındaki Gerçek”, Sebil. 72 (13 Mayıs 1977): 13.
Fahri, Mehmet. “Haksızlığın Ta Kendisi”, Vesika. 19 (1 Eylül 1976): 5.
Hak-İş (Türkiye Hak İşçi Sendikaları) Konfederasyonu 2. Genel Kurula Sunulan Faaliyet Raporu, Ankara: 20 Mayıs 1979.
Hatipoğlu, İsmail. “Türk-İş ve CHP”, Vesika. 17 (1 Ağustos 1976): 7.
Işık, Yüksel. Siyasal İslam ve Sendikalar. Ankara: Öteki Yayınevi, 1996.
İnan, Akif. “Pahalılık Üzerinde Bir Çeşitleme”, Mavera. 11 (Ekim 1977): 53-57.
Kaplan, Cemaleddin. İslam’da İşçi ve İşveren Münasebetleri. Ankara: Elif Matbaacılık, 1971.
Karaman, Hayreddin. “Soru-Cevap-Tartışma”, Nesil. 5 (1 Şubat 1977): 31-36.
Kazankaya, Fahri. “Dindarlar ve Sendikalar”, Sur. 1 (Ocak 1976): 11-12.
Kılıç, Mustafa Ammar. “İslamcılığın Emek Söylemi: İslamcı Dergilerde Kapitalizm ve Sosyal Adalet Tartışmaları (1984-97)”, “Bir Başka Hayat Karşı” 1980 Sonrası İslamcı Dergilerde Meseleler, Kavramlar ve İsimler, C. I: Tarih, Siyaset, İktisat. Ed. Lütfi Sunar. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2019: 609-687.
Kırca, Celal. “Mustafa Başoğlu ile Bir Konuşma”, Tohum. 59 (Şubat-Mart 1971): 22-24.
Koç, Yıldırım. “Milliyetçi İşçi Sendikaları Konfederasyonu: MİSK”, Kebikeç. 5 (1997): 207-219.
Koç, Yıldırım. “Şeriatçılar, İşçi Hakları ve Hak-İş”. http://www.yildirimkoc.com.tr/usrfile/1321049584b.pdf. Erişim 27-09.2022