Erzurum İli Oltu ve Olur İlçelerinde En Uygun Ekoturizm Etkinliğinin Analitik Hiyerarşi Süreci Yöntemi ile Belirlenmesi*

ÖZET: Erzurum iline bağlı Oltu ve Olur ilçeleri sahip olduğu kaynaklar bakımından, ekoturizmin önemli cazibe noktalarından birisidir. Oltu ve Olur ilçeleri, Oltu Çayı Havzasında yer alan zengin flora ve faunası, yaklaşık 850 ila 3000 m yükseklikler arasındaki değişken topoğrafik yapısı, yöresel ürünler ve el sanatlarındaki zenginliği, yöresel mimarisi, tarihsel zenginliği ve ilginç jeolojik oluşumları ile ekoturizm açısından önemli bir potansiyel oluşturmaktadır. Çalışmada en uygun ekoturizm etkinliğinin seçilmesinde karmaşık ve çok ölçütlü karar verme tekniklerinden birisi olan Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) Yöntemi kullanılmıştır. AHS Yönteminde karar hiyerarşisi modelinde yer alan seçenekler doğal kaynak değerleri üzerinde baskı, kültürel değişim, bölgenin tanıtımı, altyapıda gelişme ve istihdam ve gelir (Düzey 2) olarak belirlenirken, karar kriterleri (ölçütleri) ise flora ve fauna gözlemleme, doğa yürüyüşü (trekking), festival ve yayla turizmi, tarih ve inanç turizmi ve geleneksel ürünler ve gastronomi (yemek) turizmi (Düzey 3) olarak belirlenmiştir. Yapılan anket çalışması bölgeyi tanıyan eğitim seviyesi yüksek çeşitli kamu kurum ve kuruluş çalışanları ile çiftçi (ağırlıklı olarak muhtarlar), ev hanımı, esnaf gibi farklı meslek gruplarıyla ortaklaşa yürütülmüştür. Elde edilen AHS Analiz sonucuna göre, katılımcıların öncelikli değerlerinin genel aritmetik ortalamaları ve 2. Düzeyin öncelik matrisi dikkate alındığında, gerçekleştirilecek ekoturizm faaliyetleri hem Olur (0.3122) hem de Oltu (0.3285) ilçeleri için Bölgenin Tanıtımı yönünde katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Oltu ve Olur ilçelerinde karar vericilerin bölgeye en uygun ekoturizm etkinliği için öncelikli tercihlerine ve 3. Düzeyin öncelik matrislerine bakıldığında Olur için Festival ve Yayla Turizmi (0.2942) Oltu için ise Geleneksel Ürünler ve Gastronomi (Yemek) Turizmi (0.3177) yöre için en uygun ekoturizm faaliyeti olarak belirlenmiştir. Çalışma alanında her iki ilçede de son sırada Flora (bitki örtüsü) ve Fauna (Yaban Hayatı) Gözlemleme en az uygun ekoturizm etkinliği olarak belirlenmiştir.

Determination of the Most Convenient Ecotourism Activity in the Oltu and Olur Districts of Erzurum Province by Using Analytic Hierarchy Process

ABSTRACT: Oltu and Olur districts are two most important attraction centres in Erzurum province for ecotourism activities for the values they inhabit. These centres have important ecotourism potentials with diverse flora and fauna existent in Oltu Creek watershed, variable soil structures between the elevations of 850 and 3000 m, rich local products and handicrafts, local and traditional architecture, historical background and interesting geological formations. One of the complex and multi dimensional decision making systems, Analytical Hierarchy System (AHS) was used for the selection of the most convenient ecotourism activity in the area. While the variables in decision hierarchy model in AHS method were determined as the pressure on Natural Resource Values, Cultural Change, Publicity of the Region, Improvement in Infrastructure and Employment and Income (Level 2); Flora and Fauna Observation, Trekking, Festival and Tableland Tourism, History and Religious Tourism, and Traditional Products and Gastronomy Tourism (Level 3) were determined as decision criteria (measures). The questionnaire was carried out jointly by different professional groups such as empoyees of various public institutions having high education level, farmers, housewives and shopkeepers. Based on the AHS analysis results, when general arithmetic means of participants priority values and priority matrices of 2nd Level were taken into account, it is considered that ecotourism activities which will be implemented would contribute to thePublicity of the Region both for Olur (0.3122) and Oltu (0.3285) districts. As for the priority choices and priority matrices of 3 rd Level for the most suitable ecotourism activities of decision makers in Oltu and Olur districts, it was determined that Festival and Tableland Tourism (0.2942) for Olur; and Traditional Products and Gastronomy Tourism (0.3177) for Oltu were the most suitable ecotourism activities in the region. Flora and Fauna Observation were determined as the least suitable ecotourism activities in both districts in research area.

PDF

___

Anonim 2010a. BTC Aşağı Kafkaslar Boşluk Analizi, Öncelikli Koruma Alanları Projesi.
Anonim 2011a. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı . www.cevreorman.gov.tr (Erişim Tarihi: 24.06.2011). Anonim 2011b. Doğa Koruma Merkezi. www.dkm.org.tr (Erişim Tarihi: 21.03.2011).
Anonim 2011c.Türkiyeni memelileri. www.tramem.org.tr (Erişim Tarihi: 08.07.2011). Anonim 2012. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. www.kulturturizm.gov.tr (Erişim Tarihi: 02.01.2012).
Atalay, İ., 1982. Oltu Çayı Havzasının Fiziki Coğrafyası ve Amenajmanı. Ege Üniversitesi, Soyal Bilimler Fakültesi. Yay No: 11, İzmir.
Blamey, R.K., 2001. Principles of Ecotourism, Encyclopedia of Ecotourism.
Büyüköztürk, S., 2008. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları.
Ceylan, A., 2004. Erzincan, Erzurum, Kars ve Iğdır İlleri Yüzey Araştırmaları. 27. Uluslararası Kazı Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu. 14-19 Mayıs 2004, Erzurum.
Demir C., Çevirgen, A., 2006. Ekoturizm Yönetimi. Nobel Yay. No: 859, Ankara.
Gündoğdu, H., Bayhan, A.A., Aktemur, M., Kukaracı, U., Çelik, A., 2002. Tarihi ve Kültürel Yönleriyle Oltu, Ankara.
Irmak, M.A., 2008. Erzurum İli ve Yakın Çevresinin Flora Turizmi Potansiyeli Açısından Değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi, Fenbilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı. Doktora Tezi, s. 263, Erzurum.
İslamoğlu, H., 2003. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Beta Basım.
Karasar, N., 1982. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara.
Kılıç Benzer, A.N., 2006. Bolu-Göynük ve Yakın Çevresi Doğal Kültürel Bilimleri Kaynaklarının Ekoturizm Açısından Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi, FenBilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi. Yay No: 191029, s. 280, Bolu.
Kozak, N., Kozak, M.A., Kozak, M., 2001. Genel Turizm İlkeler - Kavramlar. Detay Yayıncılık, s. 216, Ankara. Kuruüzüm, A., Atsan, N., 2001. Analitik Hiyerarşi Yöntemi ve İşletmecilik Alanındaki Uygulamaları. Akdeniz Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi. Yay No:1, s. 83- 105.
Lai, P.H., Nepal, S.K., 2006. Local Perspectives of Ecotourism development in Tawushan Nature Reserve, Taiwan. Department of Recreation. Park and Tourism Sciences. Tourism Management 27 (2006) 1117-1129.
Leung, Y., Marion, J.L., Farrell, T.A., 2001. The Role of Recreation Ecology in Sustainable Tourism and Ecotourism.
McCool, S. ve R. N. Moisey. Tourism, Recreation, and Sustainability: Linking Culture and the Environment. New York: CAB International.
Nayir, O., 2009. Isparta Yöresi Korunan Doğal Alanlarda Ekoturizm Talep ve Eğilimlerinin Belirlenmesi. S.D.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, s. 118, Isparta.
Okutucu, M.A., 2007. Oltu Yaban Hayatı Geliştirme Sahasında Yaban Keçisi Capra aegagrus Erxleben, 1777 Popülasyonları Üzerine Çalışmalar. Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Mühendisliği Anabilim Dalı, s. 61.
Özav, L., 1991. Oltunun Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı. Doktora tezi, Erzurum.
Özdamar, K., 2003. Modern Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Eskişehir: Kaan Kitabevi.
Polat, A.T., 2006. Karapınar İlçesi ve Yakın Çevresi Peyzaj Özelliklerinin Ekoturizm Kullanımları Yönünden Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarımsal Yapılar ve Sulama Anabilim Dalı, s. 286, Konya.
Saaty, T.L., 2001. Decision- Making with the AHP. Why is the Principal Elgenvector Necessary. ISAHP 2001, 2-4 August, Berne.
Soley, S.V., 1991. Turizm Potansiyelimizin Değerlendirilmesi. Kent Matbaası, Ankara.
Tüzemen, S., 1991. Olurun Beşeri ve İktisadi Coğrafyası. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, Doktora Tezi, s. 230, Erzurum.
Yaralıoğlu, K., 1999. Analitik Hiyerarşi Proses (AHP) Modeli İle Genel Seçim Sonuçlarının Öngörülmesi. IV. Ulusal Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu. s. 981-997, Antalya.
Yazıcıoğlu, Y., 2004. SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Detay Yayıncılık, Ankara.
Yıldırım, S., 2007. Okçular/ Berta Havzası ve Çevresinde Tarihi ve Arkeolojik Araştırmalar. A. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Doktora Tezi, s. 227-238, Erzurum.
Yılmaz, E., 2004. Ekoturizm planlamasında katılımcı yaklaşımla etkinlik Seçimi: Cehennemdere Vadisi Örneği. Çevre ve Orman Bakanlığı. Yay. No: 237, s.16-26.