İbrahim BALKAYA, Hamza AVCIOĞLU, Hakan GÜLBAZ, Esin GÜVEN

Türkiye’de Görülen Bal Arısı (Apis mellifera) Hastalıkları

Ülkemizde arıcılık önemli bir sektör konumundadır. Arının gelişme dönemi çoğu hastalık için uygun ortam oluşturduğundan arılarda birçok hastalık görülmektedir. Pek çok patojen arıların gerek gelişme dönemlerinde gerekse yetişkin dönemlerinde hastalık oluşturabilir. Bal arılarında (Apis mellifera) görülen paraziter, bakteriyel, viral ve mantar kökenli hastalıklar sektör açısından önem arzetmektedir. Bu nedenle ülkemizde bu hastalıkları saptamaya yönelik birçok çalışma yapılmıştır. Bu makalede, bu güne kadar Türkiye'de arı hastalıkları ve yayılışları ile ilgili yapılan yayınlar toplu olarak verilmiştir. Ülkemizin farklı yörelerinde yapılan bu araştırmaların bir araya getirilerek sunulduğu bu çalışmanın, arıcılık alanında ileride yapılacak araştırmalar için literatür desteği sağlayacağı, ayrıca arıcılar tarafından kendi yörelerindeki arı hastalıklarının mevcudiyetini tanımalarına ışık tutacağı düşünülmektedir. Yapılmış çalışmalarda; Varroosis için %6.2-100, nosemosis ve Amerikan yavru çürüklüğü için %0-100, Avrupa yavru çürüklüğü için %0-28, taş hastalığı için %0-5.86, kireç hastalığı için %0-79.59 ve bal mumu güvesi için %3-14.7 arasında değişen pozitif sonuçlar belirlenmiştir. Yapılan araştırmalarda Tulumsu yavru çürüklüğü ve Acarapis woodi ise tespit edilememiştir

Honeybee (Apis mellifera) Diseases in Turkey

Beekeping has an important place in our country. Many diseases are seen in bees since the developmental period of bee create an appropriate environment for most diseases. Numerous pathogens can cause disease in both developmental and adult periods of bees. The parasitic, bacterial, viral and fungus oriented diseases encountered in honeybees (Apis mellifera) have importance from the point of sector. Therefore many studies have been conducted on detecting these diseases in our country. In this article, the studies about bee diseases and their ways of spread in Turkey until today are presented collectively. It is considered that this study, which is presented by bringing together these researches conducted in different regions of our country, will provide literature support for future researches in the area of beekeeping and will also provide insight into recognition of the existence of bee diseases in their regions for the beekeepers. In conducted studies; positive results ranging between 6.2-100% for varroosis, 0-100% for nosemosis and American foul brood, 0-28% for European foul brood, 0-5.86% for stone brood, 0-79.59% for chalk brood and 3-14.7% for wax moth were determined. However, Sacbrood and Acarapis woodi could not be detected in the aforementioned studies

PDF

___

1. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Arıcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Ordu, Türkiye, 2016.
2. Akyol E., Kaftanoglu O., Özkök D., 1997. KKTC’li arıcılara Balarısı hastalık ve zararlıları kurs notları.
3. Akyol E., Korkmaz A., 2005. Balarısı (Apis mellifera) zararlısı Varroa destructor’un biyolojisi. Uludag Arıcılık Dergisi, 5, 122-127.
4. Yalçınkaya A., Keskin N., 2010. The Investigation of Honey Bee Diseases after Colony Losses in Hatay and Adana Provinces of Turkey. Mellifera, 10-20, 24-31.
5. Gül A., Kutlu MA., 2010. Bingöl ili ve ilçelerinde görülen bal arısı hastalık ve zararlılarının belirlenmesi üzerine bir çalışma. 3. Bingöl Sempozyumu, Bingöl Üniversitesi, 17-19 Eylül 2010, Bingöl.
6. Çakmak İ., Aydın L., Güleğen AE., 2003. Güney Marmara bölgesinde balarısı zararlıları ve hastalıkları. Uludağ Arıcılık Dergisi, 1, 33-35.
7. Yılmaz H., 1999. Edirne bölgesi arıcılığı sorunları ve çözüm yolları üzerine araştırmalar. Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Edirne.
8. Şimşek H., 2005. Elazığ yöresi balarılarında bazı parazit ve mantar hastalıklarının araştırılması. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 52, 123-126.
9. Zeybek H., 1991. Arı hastalıkları ve zararlıları. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Hayvan Hastalıkları Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Etlik-Ankara.
10. Aydın L., Çakmak İ., Güleğen E., Korkut M., 2003. Güney Marmara bölgesi arı hastalıkları ve zararlıları anket sonuçları. Uludağ Arıcılık Dergisi, 3, 37-40.
11. Aydın A., 2012. Hakkari yöresinde Varroosis’in yaygınlığı. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 23, 129-130.
12. Şahinler N., Gül A., 2005. Hatay yöresinde bulunan arıcılık işletmelerinde arı hastalıklarının araştırılması. Uludağ Arıcılık Derneği Dergisi, 5, 27-31.
13. Muz MN ., Solmaz H., Yaman M., Karakavuk M., 2012. Kış salkımı erken bozulan arı kolonilerinde paraziter ve bakteriyel patojenler. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 23, 147- 150.
14. Ritter W., 1981. Varroa disease of the honey bee Apis mellifera. Bee World, 62, 141-153.
15. Yaşar N., Güler A., Yeşiltaş HB., Bulut G., Gökçe M., 2002. Karadeniz Bölgesi arıcılığının genel yapısının belirlenmesi. Mellifera, 2-3, 15-24.
16. Önk K., Kılıç Y., 2014. Kars yöresindeki balarılarında Varroosis’in yaygınlığı. Uludag Bee Journal, 14, 69-73.
17. Tunca Rİ., Çimrin T., 2012. Kırşehir ilinde Balarısı yetiştiricilik aktiviteleri üzerine anket çalışması. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2, 99-108.
18. Özkök D., 1995. Toros dağ köylerinde arıcılığı geliştirme olanakları. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Adana.
19. Sıralı R., 1993. Trakya Bölgesi arıcılığı, sorunları ve çözüm yolları üzerine araştırmalar. Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Edirne.
20. Aydın A., 1998. Van yöresinde bal arılarında Varroa jacobsoni’nin epidemiyolojisi üzerine araştırmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Van.
21. Tutkun E., İnci A., 1992. Balarısı zararlıları, hastalıkları ve tedavi yöntemleri (Teşhisten Tedaviye). Demircioğlu Matbaacılık, Ankara, 1- 154.
22. Aydın L., Gülegen E., Çetinbas H., 2001. Bursa yöresi bal arılarında Nosema apis’in yaygınlığı. Türkiye 3. Arıcılık Kongresi Bildirileri. 1- 3 Kasım 2001, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Adana.
23. Kutlu MA., 1988. Ergin balarısı (Apis mellifera L.) hastalığı Nosema apis’in dağılımı ve enfeksiyon oranı üzerine bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Adana.
24. Kutlu MA., Kaftanoğlu O., 1990. Ergin balarısı (Apis mellifera L.) hastalığı Nosema apis’in dağılımı ve enfeksiyon oranı üzerine bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4, 41-53.
25. Özbilgin N., Alatas İ., Balkan C., Öztürk Aİ., Karaca Ü., 1999. Ege Bölgesi arıcılık işletmelerinin teknik ve ekonomik başlıca karakteristiklerinin belirlenmesi. Anadolu Dergisi, 9, 149-170.
26. Seven İ., Yeninar H., 2010. Elazığ yöresindeki arıcılık işletmelerinin hastalık, parazit ve zararlılar yönünden incelenmesi. e-Journal of New World Sciences Academy, 5, 52-66.
27. Şimşek H., Dilgin N., Gültekin İ., 2001. Elazığ ve yöresinde bulunan arı işletmelerinde Nosematosisin yaygınlığı. Etlik Veteriner Mikrobioloji Dergisi, 12, 49-52.
28. Cengiz MM., 1999. Erzurum yöresinde arıcılığın yapısal analizi. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
29. Şahinler N., Şahinler S., 1996. Hatay ilinde arıcılığın genel durumu, sorunları ve çözüm yolları. Mustafa Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 1, 17-28.
30. Dümen E., Akkaya H., Öz GM., Sezgin FH., 2013. Microbiological and parasitological quality of honey produced in İstanbul. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, 37, 602-607.
31. Topçu B., Arslan MÖ., 2004. The prevalence of Nosemosis in honey bee in the province of Kars. Uludağ Arıcılık Dergisi, 164-170.
32. Şimşek D., 2007. Muğla İli Balarılarının (Apis mellifera L.) mikrobiyal ve paraziter hastalıklar yönünden incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Entitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
33. Şimşek D., Keskin N., Aktaş S., 2009. Türkiye arıcılık endüstrisinde önemli bir yere sahip olan Muğla’da Nosemosis üzerine bir araştırma. Mellifera, 9, 2-8.
34. Soysal Mİ., Gürcan EK., 2005. Tekirdağ ili arı yetiştiriciliği üzerine bir araştırma. Tekirdağ
35. Sıralı R., Doğaroğlu M., 2005. Trakya Bölgesi arı hastalıkları ve zararlıları üzerine anket sonuçları. Uludağ Arıcılık Dergisi, 5, 71-78.
36. Özkırım A., Keskin N., Sorkun K., 2006. Balarısı (Apis mellifera L.) paraziti olan “Nosema apis” in balda saptanması. Mellifera, 6, 2-6.
37. Ütük AE., Pişkin FÇ., Deniz A., Balkaya İ., 2011. Varroosis ve Nosemosis üzerine retrospektif bir çalışma. Etlik Veteriner Mikrobiyoloji Dergisi, 22, 11-15.
38. Utuk AE., Piskin FC., Girisgin AO., Selcuk Ö., Aydın L., 2016. Microscopic and molecular detection of Nosema spp. in honey bees of Turkey. Apidologie, 47, 267-271.
39. Tutkun E., Boşgelmez A., 2003. Balarısı zararlıları ve hastalıkları teşhis ve tedavi yöntemleri. Bizim Büro Basımevi, Selanik Caddesi 18/11 Ankara.
40. Şimşek D., 2008. Muğla ili balarılarının (Apis mellifera L.) mikrobiyal ve paraziter hastalıklar yönünden incelenmesi. Bilim Uzmanlığı Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
41. Yalçın FÇ., Büyükbay Oruç E., 2015. Tokat ili merkez ilçede arıcılık yapan işletmelerde bal ve diğer arı ürünlerinin organik üretim potansiyeli. Journal of Agricultural Faculty of Gaziosmanpasa University, 32, 14-23.
42. Parlakay O., Esengün K., 2005. Tokat ili merkez ilçede arıcılık faaliyetinin ekonomik analizi ve işletmecilik sorunları. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22, 21-30.
43. Kaftanoglu O., Kumova U., Yeninar H., Özkök D., 1995. Türkiye’de Balarısı (Apis mellifera L.) Hastalıklarının Dağılımı, Koloniler Üzerine Etkileri ve Entegre Kontrol Yöntemlerinin Uygulanması. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu, Veterinerlik ve Hayvancılık Araştırma Grubu, TÜBİTAK Proje No: VHAG-925 (1997-732), Kesin Sonuç Raporu, Adana.
44. Çelik H., 1994. Kalecik ilçesinde gezginci arıcıların sorunları ve arıcılıkta yararlanılan bilgi kaynakları üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
45. Kutlu MA., 2014. Gaziantep İli arıcılık düzeyinin saptanması, sorunları ve çözüm Yolları. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 1, 481-484.
46. Akmaz Ö., 2001. Adana yöresinde Amerikan yavru çürüklüğü hastalığının yaygınlığı. Pendik Veteriner Mikrobiyoloji Dergisi, 32, 55-60.
47. Yalçınkaya A., 2008. Hatay ve Adana yöresindeki Balarılarının (Apis mellifera L.) mikrobiyal ve paraziter hastalıklar yönünden incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
48. Özkırım A., 2000. Ank ara İli ve çevresindeki Balarılarının (Apis mellifera L.) paraziter hastalıklar yönünden incelenmesi. Bilim Uzmanlığı Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
49. Cengiz C., Aşkın Y., 2001. Van İli Bahçesaray İlçesi’nde arıcılığın yapısı ve arıcılık faaliyetleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 11, 19-28.
50. Özakın C., Aydın L., Çakmak İ., Güleğen, E., 2003. Hazır ve eski peteklerin bakteriyolojik ve mikolojik yönden incelenmesi. Uludağ Arıcılık Dergisi, 3, 27-30.
51. Beyazıt A., Akkoca N., Eskiizmirliler S., Albayrak H., Özan E., Özden M., Selver MM., Tunalıgil S., 2012. Ege Bölgesi illerinde önemli arı hastalıklarının yaygınlığının araştırılması. Hayvan Sağlığı Program Değerlendirme Kitapçığı, s.366.
52. Borum AE., Özakın C., Güneş E., Aydın L., Ülgen M., Çakmak İ., 2015. Güney Marmara Bölgesindeki Bal arılarının yavru çürüklüğü hastalığı etkenlerinin PZR ve kültürel metotlar ile belirlenmesi. Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 21, 95-99.
53. Simsek H., Özcan C., 2001. Elazığ ve yöresinde bulunan arı işletmelerinde Avrupa yavru çürüklüğü hastalığının araştırılması. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, 25, 929-932.
54. Özkırım A., Keskin N., 2002. Ankara İli ve çevresindeki arılıklarda teşhis edilen başlıca yavru hastalıklarının dağılımı. Mellifera, 2-4, 8- 12.
55. Borum AE., Ülgen M., 2010. Güney Marmara Bölgesinde Balarılarının Chalkbrood (Ascosphaera apis) infeksiyonunda predispozisyon faktörleri. Uludağ Arıcılık Dergisi, 10, 56-69.
56. Kösoğlu M., Karacaoğlu M., Gençer V., 2000. Aydın İli Karpuzlu İlçesi arıcılarının sosyoekonomik nitelikleri ve temel sorunları. Türkiye III. Arıcılık Kongresi, 1-3 Kasım 2000, Adana.
57. Tutkun, E., 2000. İlkbaharda ençok görülen Balarısı hastalık ve zararlıları. Teknik Arıcılık, 67, 6-8.
58. Çağlar YS., Öner L., 2001. TKV araştırması ülkemizde arıcılığın durumuna ışık tutuyor. Teknik Arıcılık, 74, 2-8.
59. Keskin N., Basar E., Saraçbası T., 1996. Türkiye’nin bazı yörelerindeki bal arılarında (Apis mellifera L.) Nosema hastalıgı. Hacettepe Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 17, 25-35.
60. Keskin N., Özkırım A., Çiçek H., 2006. Moleküler ve mikroskobik tekniklerle Apis millifera L.’de Acarapis woodi’nin taranması. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu, Tarım Ormancılık ve Veterinerlik Araştırma Grubu, TÜBİTAK Proje No: VHAG-1972 (2006-235), Kesin Sonuç Raporu, Ankara.