XV-XIX. Asır Beyazlarında Taskent ve Paris Kütüphanelerinde tespit edilen Alisir Nevai’nin siirlerine dair bir arastırmaa

Beyazlar, klasik edebiyat tarihinde önemli bir yer tutmaktadır. Beyazlarda, klasik sairlerin seçme siirlerine ve onlara yapılan nazirelere yer verilmektedir. Hindistan, İran ve Orta Asya beyazcılık geleneğinde asıl yeri Farsça siirler tutmaktadır. Beyazlar Orta Asya’da XVIII. yüzyıla kadar çoğunlukla Farsça siirlerden teskil edilmekteydi. Alisir Nevayi’nin XV. asır beyazına alınan ilk siiri de Farsçadır. XVIII. asrın ikinci yarısından itibaren Nevayi’nin Çağatayca siirleri de beyazlarda yer almaya baslar. XIX. asır Orta Asya beyazlarında yer alan Nevayi’nin siirleri genellikle Çağataycadır. Bu dönem beyazlarında Çağatayca siirlere genel olarak daha çok yer verilir. Bunun en önemli sebeplerinden birisi, Orta Asya Hanlıkları döneminde, Timurilerin ve özellikle Hüseyin Baykara devrinin örnek alınmasıydı. Osmanlı siir mecmualarında Türkçe ve Çağatayca siirlere XVI. yüzyıldan itibaren rastlamak mümkündür. Hatta Nevayi’nin Çağatayca siirleri ilk önce Osmanlı siir mecmualarında yer alır. Bu durum, saray dilinin Osmanlıca olusunun en önemli sonuçlarından biridir.

Research on Alisir Nevai's Poems Found Between XV-XIX Beyaz Collections in Taskent and Paris libraries

Poetical anthologies, bayâz, are one of the sources for the study of the complex problem of Persian-Chaghatây literary bilingualism in pre-modern Central Asia. These sources contain up to several hundred verses by many different classical and local poets writing in both languages, compiled in one volume. Since each bayâz manuscript is virtually unique by its contents, it can be considered as a “photography” of literary tastes, practices, and notions of literary criticism in a given place, milieu, and period of time. The analysis of bayâz volumes copied in one single region of Central Asia but dating from different periods, as well as the study of volumes originating from different areas of Central Asia but copied in the same period of time, can bring forward much information on the evolution of literary forms and styles. More importantly, it also helps to assess the respective weight of the Persian and Chaghatây languages in the literary practices of Central Asia. We have limited our investigation to the period going from the 15th century that is the beginning of the Timurid dynasty to the 18th century when the Chaghatây language began to play a really important part in the literary milieu of the Central Asian courts.

PDF

___

ABDULLAYEVA B. Tasbasma beyazların ilmi tavsifi//Edebi miras, 1989, 4 (50), 37-44. Sayfalar.
Alisir Nevayi eserlerinin elyazma ve Tasbasma nüshalarının bibliyografik olarak gösterilisi. Semerkant, 1990.
Alisir Nevayi eserlerinin Tasbasma Yayınları Tavsifi (catalog). Haz. B. Kasımhanov, Taskent 1988.
Alisir Nevayi, mükemmel eserler Toplamı, 3-19 Cilt, Taskent 1988-2002.
Bertelis İ. E. İzbrannie trudi. Istoriya Literatüri I kulçturi Irana, Moskova 1988, 300.
BIRNBAUM E. “Lūçfī ”. EI2, V, pp.841-843.
Blochet E. Catalogue des manuscripts persans de la bibliotheque Nationale. Tom III. Paris, 1928; Tom IV, 1934.
BOMBACI A. Histoire de la Litterature Turque. Traduit par I.Melikoff. Paris, 1968.
DĀNESHPAZHŪH M.T. “Bayāz”. Encyclopаеdia Iranica. Tom III (3), P. 886.
DODHUDOIVE L., İyaviddinova E. Nizvestni spisok poemi DCami “Tuhfet el-ahrar” s miniyatyoremi//Cami ve Rabıtahayi edebi. Kitab-I Evvel, Dusanbe, 1989, 146-156.sayfalar.
ERKİNOV A. “Imitation of Timurids and Pseudo-Legitimation: On the origins of a manuscript anthology of poems dedicated to the Kokand ruler Muhammad Ali Khan (1822–1842)” (http://www.nomadsed.de/en_calendar.html).
ERKİNOV A.“Les copies des anthologies poétiques persan- chaghatây de la Bibliothèque nationale de France: contribution à l'étude des bayâz de l'Asie Centrale (XVe-XIXe s.)”. Studia Iranica. 33/2 (2004), pp.221-242.
ERKİNOV A.“Les timourides, modeles de legitimite et les recueils poetiques de Kokand” Ecrit et culture en Asie centrale et dans le monde turko-iranien, XIVe-XIXe siтcles // Writing and Culture in Central Asia and in the Turko-Iranian World, 14th-19th Centuries. F.Richard, M.Szuppe (eds.), (Cahiers de Studia Iranica). Paris, 2008, pp...(in print).
ERKİNOV A.“Un temoin important du mecenat de Muíammad-‘Ali khān, le manuscript Supplement persan 1446 de la BNF”. Studia Iranica. 37, 2008, pp.129-138.
ERKİNOV A.The perception of works by classical authors in 18th and 19th century Central Asia: The example of the Xamsa of ‘Ali Sir Nawa’i In: Muslim Culture in Russia and Central Asia
ERKİNOV A.from the 18th to the Early 20th Centuries. Vol. 2: Inter-Regional and Inter-Ethnic Relations. Ed. by A. v. Kuеgelgen, M. Kemper, A. Frank. [Islamkundliche untersuchungen. Band 216]. Berlin: Klaus Schwarz Verlag, 1998, 513-526.
ERKİNOV A.From Persian poetic classicism to Timurid mannerism: Chaghatay(Turkic)- Persian bilingualism in the intellectual circles of Central Asia (1475-1900). Vienne, 2008, 270 p. (in print).
ERKİNOV A.Manuscript Collections of the Former Uzbek Academy of Sciences Institute of
ERKİNOV A.Manuscripts (1978-1998). In: Manusripta Orientalia. vol. 8, no 1, 2002, pp.36-38.
ERKİNOV A.Manuscripts of the works by classical Persian authors (Hafiz, Jami, Bedil): Quantitative Analysis of 17th-19th c. Central Asian Copies. Iran : Question et connaissances. Actes du IVe Congres Europeen des etudes iraniennes organise par la Societas iranologica Europaea. Paris, 6-10 Septembre 1999. vol.II : Period medievale et moderne. Cahiers de Studia Iranica. 26. M.Szuppe (ed.). Paris, 2002. pp.213-228.
ESAHZAD E. Lirika Abd er-Rahmana DCami: problemi’ tekste poetiki, Moskova, 1988, 130-131. sayfalar.
FLEİSCHER C. Bureacrat and Intellectual in the Ottoman Empire: The Historian Mustafa Ali (1541–1600). Princeton, 1986, pp.273-292.
Gabrielle van den Berg. Examples of Persian and Shughni poetry from Tajik Вadakhshan. In: Proceedings of the Third European Conference of Iranian Studies held in Cambridge, 11th to 15th September 1995. Part 2: Mediaeval and Modern Persian Studies. Ed. C.Melville. Wiesbaden, 1999, pp.105-112.
HAKIMOV M. Nevayi Eserleri Kol yazmalarının Tavsifi, Taskent 1983. Nevayi Eserlerini Geçiren Hattatlar, Taskent 1991. Halidov E. B. Arabskie Rokopisi I Arabskay Rukopisnay Traditsiya, Moskova 1985.
HAMIDOVA M., Kolyazma Beyazlar-Edebi Menba, Taskent 1981.
HAYITMETOV E. Nevayi Lirikası. Taskent 1961.
HIRAVI N.M. Tarikhi nuskhapardāzi va taskhikhi intiqdoiyi nuskhahoyi khattiy. Tehran, 1380 (2001).
IMBER C. “Ideals and Legitimation in Early Ottoman History”. Suleyman the Magnificent and His Age: The Ottoman Empire in the Early Modern World. M.Kunt, C.Woodhead (eds.). London, 1995, рр.138-153.
İSAKOV Y. Nevayi ve Hüsrev Dihlevi//Nevayi ve Edebi Tesir Meseleleri, Taskent 1968, 88-106.s
İSAKOV Y.Beyaz ve Beyazcılık Tarihi//”Özbek Edebiyatı Tarihi Meseleleri” Toplamı, taskent 1976, 78-101.s
Katalog FFande İnstitute Rukopisiy, C. I-II, Taskent 1988-1989.
Katalog Vastacnih Rukopisiy Akademi Nayk Tedcikskoy SSR., C. V, Dusanbe 1974.
KERAMET D. Tuyurkskaya Leksikografiya v İndi//Obsestvenniye Nayki v Özbekistani. No: 3, 2003, 68-72.s
KLEİNMİCHEL S. Halpa in Choresm (Hwarazm) und ātin āyi im Ferghanatal: Zur Geschichte des Lesens in Uzbekistan im 20. Jahrhundert. Teil 2. Berlin. 2000, (Anor 4).
KRÄMER A. Geistliche Autorität und islamische Gesellschaft im Wandel. Studien über Frauenälteste (otin und xalfa) im unabhängigen Uzbekistan. Berlin, 2002.
Lütfi, Sinsen Siverim, Gazeller, Rubailer, Kıtalar, Tuyuglar, “Gül ve Nevruz” Destanı, Nesre hazırlayanlar S. Erkinov, E. Fazılov, E. Ahmedhocayev, Taskent 1987.
MIRZAYEV E. Fani ve Hafız//Nevayi ve Edebi Tesir Meseleleri, Taskent 1968, 53-62.s
MÜNIROV K. Emir Hüsrev Dihlevi Eserlerinin ÖzSSR Fenler Akademiyası Sarksinaslık Enstitüsü Toplamındaki Kolyazmaları, Taskent 1975.
MÜNIROV K., NASIROV E. Alisir Nevayi Kolyazma eserleri Kataloğu, Taskent 1970.
MUNZAVI A. Fihristi nuskhahoyi khattiyi farsiyi Pakistan. Jild 8, manzumaha (2). Islamabad, 1366 (1987).
MUNZAVI A. Fihristi nuskhahoyi khattiyi katabkhanayi Ganğbakhsh. Jild 1, Lahor, 1357 (1978). Nadire-Kamile, Divan, Taskent 2001, 297.s.
NAWSHAHI S.A. Fihristi nuskhahoyi khattiyi farsi. Munzayi Milliyi Pakistan, Karachi. Islamabad, 1404 (1983).
Özbek Edebiyatı Tarihi, II Cilt, XV asrın ikinci Yarısı, Taskent 1978.
Philologiae Turcicae Funamenta. II.Wiesbaden, 1964, 392;Özbek Edebiyatı Tarihi, IV Cilt, Taskent, 1978, 51-54. sayfalar. Philologiae Turcicae Fundamenta. II.Wiesbaden, 1964.
RIZAYEV E. R. İndiyski stili v poezzi ne Farsi Konse XVI-XVII yy, Taskent 1971.
Rukopisi proizvediniy Abdurrahmane DCami v Sobrenii İnstutute Vostokovidenniya Akademii Nayk Özbekiskay SSR. Sost. A. Urunvayev, L. M. Epifenove, Taskent 1965.
Sobranie Vostocnih Rukopisiy, C.. II, Taskent 1954.
SÜLEYMANOV H, Tekstologiçeskai İssledovanie Liriki Alisire Nevayi. V. Treh Tomah. Dissertasiya Doktora Filologiçeskih Nayk. Taskent-Moskova 1955-1961.
The Cambrige History of Iran. Vol. 6, The Timurid and Safavid periods. Ed. P.Jackson, L.Lochhart, Cambrige, 1986.