Erzurumlu İbrahim Hakkı ve Mahtumkulu Divanlarında Hz. Peygamber

Bu çalısmada daha çok Marifet-nâmesi ile tanınan XVIII. Yüzyılın ünlü bilim adamı ve sairi Erzurumlu İbrahim Hakkı (1703-1772) Divanı ile yine XVIII. yüzyılda yasamıs ünlü Türkmen sairi Mahdumkulu (1733?-1783?) Divanı’nda Hz. Muhammed sevgisi ele alınmıstır. Aynı yüzyılda yasayan ve aynı dilin lehçeleriyle yazan bu iki büyük sufi sair, birbirine hayli uzak coğrafyalarda yasamıslardır. Ancak uzak coğrafyalarda olmaları, aralarında bazı sekil ve söyleyis farklarının bulunması, inanç ve sevgi birliği dolayısıyla, aynı duygu ve düsünceleri dillendirmelerine engel olmamıstır. Bu inanç ve sevgi birliği içinde Hz. Peygamber’e olan sevgi çok önemli bir yer tutmaktadır. Çalısmada, iki sairin divanı göz önünde bulundurularak taranmıs ve konunun nasıl islendiği ve anlatıldığı örnekleriyle verilmeye çalısılmıstır

Prophet Mohammad in İbrahim Hakkı of Erzurum and Mahtumkulu Divans

This study shall mostly dwell and elaborate upon the affection and love for Prophet Mohammad in the Diwan of İbrahim Hakkı of Erzurum of the 18th century (1703-1772), scientist and poet, renownedfor his master work ‘Marifet-name’ and the Diwan of Mahdum kulu, the Turkoman poet (1733?- 1783?),who lived similarly in the 18th century. Both of these gret poets who lived in the very same century and wrote in the dialects of the very same language,yet, lived in greatly separate and far geographies. However, distances did not constitute any obstacles to these poets expressing same feelings and thoughts on the basis of the unity of love and faith notwithstanding vastly separated geographies in which these poets were located and different ways of narration and expressions of their theme.Going through and scanning the divans of both of the poets fundamentally, the study elucidates and elaborates how the subject is dealt with with narrated different examples.

PDF

___

AKAR, Metin, Türk Edebiyatında Manzum Mi’rac-nâmeler, Ankara 1987.
ARNAZAROV, Seyitnazar, “Mahtumkulu Firâkî (1733-1798) Diyanet Aylık Dergisi , S.161, s.11, Ankara 2003.
ARTUN, Erman, Dinî-Tasavvufî Halk Edebiyatı , Ankara 2002.
BİRAY, Himmet, Mahtumkulu Divanı , Ankara 1992
ÇAĞRICI, Mustafa, İ. Hakkı Erzurûmî, DİA, C.21, İstanbul 2000, s.305-311
ÇAVUSOĞLU, Mehmed, Necâti Bey Dîvânı’nın Tahlili , İstanbul 1971.
ÇELEBİOĞLU, Âmil, “Eski Türk Edebiyatında Manzum Dinî Eserler”, Eski Türk Edebiyatı Arastırmaları , İstanbul 1998.
ÇELEBİOĞLU, Âmil, Erzurumlu İbrahim Hakkı , Ankara 1988.
ÇELİK, Ejder, “Mahtumkulu: Hayatı ve Sair Kimliği”, Türk Dili Dergisi, Kasım 2008, S.683, s.471- 473, Kasgarlı Mahmut özel sayısı. Ankara.
DEMİRBAĞ, Ömer, Divan Siirinde Hazret-i Muhammed, Y.Ü.Fen-Ed.Fakültesi Basılmamıs Yüksek Lisans Tezi, Van 1991 Erzurumlu İbrahim Hakkı, Dîvân, (Haz. Turgut Karabey- Numan Külekçi), Erzurum 1997.
GÖKÇE, Cüneyt, “Mevlânâ’da Peygamber Sevgisi ”, Uluslararası Mevlana ve Mevlevilik Sempozyumu (26-28 Ekim 2007, Sanlıurfa): Bildiriler I , Sanlıurfa, 2008, s.297-302
GÜNGÖR, Zülfikar, “Hulûsî-i Darendevî Dîvânı’nda Hz. Muhammed” (S.A.V.), Hulûsî Efendi Güldestesi, s.23-44, Ankara 2003.
GÜNGÖR, Zülfikar, Türk Edebiyatı’nda Manzum Hilye-i Nebevîler, ve Nesimî Mehmed’in Gülistân-ı Semâil’i , Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2000.
GÜZEL, Abdurrahman, “Peygamber Hakkında Yazılan Türler”, Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı, 2.b., Ankara 2004.
İSEN, Mustafa ve diğerleri, “Türler” Eski Türk Edebiyatı El Kitabı , 2.b. Ankara 2003, s.245-265.
İSEN, Mustafa, “Türk Edebiyatında Peygamber Sevgisi”, Ötelerden Bir Ses Divan Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, Ankara 1997.
KAHRAMAN, Alim, “Mahtumkulu”, DİA, C.27, s.393-394. Ankara 2003.
KAPLAN, Mahmut, “Divan Siirinde Hazret-i Muhammed”, Köprü dergisi, S.74, İstanbul 2001, s. 106-117.
KARAHAN, Abdülkadir, İslâm Türk Edebiyatında Kırk Hadis, İstanbul 1991.
KURNAZ, Cemal, “Dinî Edebiyatta Türler”, Divan Edebiyatı Yazıları, Ankara 1997.
LEVEND, Agâh Sırrı, Ümmet Çağı Türk Edebiyatı , Ankara 1962.
MENGİ, Mine, Eski Türk Edebiyatı Tarihi , 4.b. Ankara 1997.
MERMER, Ahmet ve diğerleri, Eski Türk Edebiyatı Giris, Ankara 2006.
OĞUZBASARAN, Bekir, Tanzimattan Günümüze Türk Edebiyatında Türk Siirinde Hz. Muhammed, Y. Ü. Fen-Ed. Fakültesi Basılmamıs Yüksek Lisans Tezi Van 1992.
PEKOLCAY, Neclâ, Süleyman Çelebi, Mevlid (Vesîletü’n-Necât), İstanbul 1992.
TOK, Vedat Ali, Türk Siirinde Hz.Muhammed, Kayseri 1997.
TOLASA, Harun, Ahmed Pasa’nın Siir Dünyası, Ankara 1973.
UZUN, Mustafa, Diyanet İslam Ans. (DİA) , Hz. “Muhammed” maddesi, “Türk Edebiyatında Hz. Muhammed” C.30, s.448-482.
YENİTERZİ, Emine, Divan Siirinde Na’t , Ankara 1993.
YILMAZ, H. Kâmil, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, İstanbul 2000.
YILMAZ, Mehmet, Edebiyatımızda İslâmî Kaynaklı Sözler, Enderun Kitabevi, İstanbul 1992.