TEBRİZLİ ŞEMS’İN FERACESİNİN ÖZDEŞLEYİM KURAMINA GÖRE İNCELENMESİ

Bu yazıda, özellikle şiir incelemede sıklıkla kullanılan Einfuhlung (özdeşleyim) kuramının insan-nesne ilişkisindeki etkisi üzerinde durulmuştur. Volkelt ve Th.Lipps tarafından geliştirilen Einfuhlung kuramı insanın nesneyle kurduğu bağı inceler. Özdeşleyim kuramı- nın esasını, süjenin psikolojisinin objeye yansıması oluşturur. Bu kuramla bağdaştırdığımız Tebrizli Şems, 1185 yılında Tebriz’de doğmuş, 1247 yılında Konya’da ölmüştür. Asıl adı Muhammed bin Ali’dir. Şems, hayatını zühd anlayışını esas alarak yaşamış, dünya malından kendini uzak tutmaya çalışmıştır. Tasavvuf ilminin önemli isimlerinden olan Şems’in giydiği ferace farklı kullanım türlerine sahiptir. Ferace, hem bayanların hem de erkeklerin giydiği bir kıyafettir. Şems’in giydiği kıyafet Mevlevi dervişlerinin giydiği türdendir. Şems, son nefesini verirken bile üzerinde feracesi vardır. Tebrizli Şems’in yaşamı boyunca tek kıyafeti olan feracesiyle özdeşleşmesi Einfuhlung kuramıyla incelenmiştir. İnsanların ruh dünyasının objeye yansıması ona anlamlar yüklemesi kaçınılmazdır. Tebrizli Şems de ruh dünyasını objeye yani hayattaki tek mülkü olan feracesine yansıtmıştır. Obje-suje arasında kurulan bağ ile objeye istenilen anlam yüklenebilir. Şems’in hayat felsefesi onunla özdeşleşen feracesiyle örtüşmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Özdeşleyim Kuramı, Tebrizli Şems, Ferace, Obje-Suje

TEBRİZLİ ŞEMS’İN FERACESİNİN ÖZDEŞLEYİM KURAMINA GÖRE İNCELENMESİ / The Analysis of Tebrizli Şems’s Ferace with the Empaty

PDF

___

Aşkname. Konya: Eğitim Kitabevi, 2010.

AYVAZOĞLU, Beşir. Aşk Estetiği. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2002.

BOZKURT, Nejat. Sanat ve Estetik Kuramları. Bursa: Asa Kitabevi, 2004.

CEBECİOĞLU, Ethem. Tasavvuf Terimleri Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları, 2004.

ÇETİNKAYA, Bayram Ali. Şems- Mevlânâ Dostluğu. İstanbul: İnsan Yayınları, 2007.

HEYET, Cevad. “Türklerin Tarihinde Renklerin Yeri”. Nevruz ve Renkler. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1996.

KANAT, Akın. Renk ve Duyu Psikolojisi. İzmir: İlya Yayınları, 2001.

KARAGÖZ, İlknur. “Yahya Kemal’in “Ses” Adlı Şiirinin Özdeşleyim (eınfuhlung) Metoduyla Tahli- li”. Tübar, S. XVIII (Güz/2005): 170.

KOÇU, Reşad Ekrem, Türk Giyim, Kuşam ve Süslenme Sözlüğü. Ankara: Sümerbank Yayınları, 1967.

NOYAN, Bedri. “Şems-i Tebrizli’nin Mezarı”. Türk Folklor Araştırmaları, C.19 (Ağustos/1979): 8743-8746.

TATÇI, Mustafa. Yunus Emre Divanı İnceleme. Ankara: Kültür Bakanlığı, 1990.

TEZCAN, Hülya. “Ferace”. İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi C.XII., 1995.

TUNALI, İsmail. Felsefenin Işığında Modern Resim. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1996.

_________, Estetik. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2010.

ÜRKMEZ, Melahat. Şems-i Tebrizli. Konya: Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2009.

WORRİNGER, Wilhelm. Soyutlama ve Einfuhlung. (Çev. İsmail Tunalı). İstanbul: İ.Ü Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1971.

Yahya b. Salih el-İslâmbolî. Tarikat Kıyafetleri. (hzl. M. Serhan Tayşi - Mustafa Aşkar), İstanbul: Sufi Yayınları, 2006.

YİĞİTLER, Zekai ve Nuriye Yiğitler. Mevlana ile Şems. İstanbul: Dharma Yayınları, 2009.