19580

MEHMED RÂŞİD EFENDİ’NİN, “NAZÎDE” KASİDESİNİN, ESKİ TÜRK, ARAP VE ACEM KÜLTÜR TARİHİNDEN TAŞIDIĞI İZLER

Öz Yazımıza Râşid Efendi’yi kısaca tanıttıktan sonra, şâirin bu kasideyle ne yapmak istediğini söylediği girizgâh (konuya geçiş beyti) beyti ile başlayıp, medhiyye bölümünden; peygamberlerden ve peygamberimizden, dört halifeden, sahabelerden ve peygamberimizin kızı, Hz. Ali’nin hanımı Hz. Fâtıma’dan bahseden 5. 6. 7. 8. 9. 10. beyitler ele alındı. Yine kasidenin medhiyye bölümünden; Osmanlı’dan, Osmanlı Padişahı’nın tutumundan, Ziyâ Paşa’nın Kıbrıs Mutasarrıflığına tayininden bahseden 11. 14. 15. beyitler incelendi. Aynı bölümden Arap kültür tarihinden bahseden 17. 18. 19. beyitler üzerinde duruldu. Bu bölümün 23. beytinde Türk kültürünün İslâmiyet öncesi durumuyla ilgili gelenek ve kültür kavramları diğer kaynaklardan alınan bilgilerin paralelinde yorumlandı. 27. beyitte, Osmanlı Padişahı Abdulaziz’in Mekke ve Medine halkına cömertçe yardımları dile getirildi. 29. beyitte, Osmanlı Hânedanı ile beraber tarih sahnesine çıkan ve uzun zaman vezir-i âzamlık makamını ellerinde tutmuş olan bir Türk ailesi hakkında verilen bilgiler üzerinde duruldu. Yukarıda belirtilen Türk, Arap, Acem tarih ve kültürleriyle ilgili 31. 32. 33. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 51. 52. 59. 61. 67. 68. 70. 71. 73. 76. 77. 78. 79. 81. 89. 91. beyitler üzerinde çalışılıp çıkarılan gerekli bilgiler okuyucuların dikkatine sunuldu.

Anahtar Kelimeler:

Kaside Türk, Arap, Acem, İnanç, Tarih, Kültür

PDF

___

ARIKDAĞ, Zafer – AKÜNAL, Dündar; Türk Edebiyatında Hiciv ve Mizah Şiirleri, İstanbul 1944, s. 15.

ASİM, Ahmed Efendi, Burhân-ı Katı’, c. I, s. 199.

BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ. Plan Proje Kataloğu Genel Sıralama 1088 numarayla kayıtlı “Burdur Kaymakamı Mehmed Raşid Efendi’nin Sultan Abdülaziz için yazdığı 1289 nolu kaside”

ÇAĞATAY, Neşet, İslam Dönemine Dek Arap Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1989, s. 14, 27, 61, 62, 63, 64, 65.

DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara 1992.

ERTEM, Ali, Namık Kemal’in Şiirleri, İstanbul Kitabevi 1957, s. 171-200.

FERHENG-İ ZİYA, Gencine-i Güftar, C.I, s.573.

GÖÇGÜN, Önder, Ziyâ Paşa’nın Hayatı, Eserleri, Edebî Şahsiyeti ve Bütün Şiirleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1987, s.3.

GÖVSA, İbrahim Alâettin, Resimli Yeni Lûgat ve Ansiklopedi, s. 536.

İslâm Ansiklopedisi, M.E.B. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi 1997, 3. Cilt, s. 351-352.

KARABEY, Turgut, Ahmet Paşa, Hayatı, Sanatı, Eserleri, Akçağ Yayınları Ankara 1999.

KÖPRÜLÜ, Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara Üniversitesi Basımevi, 1966, s. 241.

LEVEND, Agah Sırrı, Divan Edebiyatı, Kelimeler, Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar, Enderun Kitabevi, İstanbul 1984, s. 90.

ONAY, Ahmet Talât, (Hazırlayan: Cemal Kurnaz), Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1992.

PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II, M.E.B. İstanbul, 1993 s. 695.

SOYKUT, İ. Hilmi, Türk Şiirinde Unutulmaz Mısralar, Sönmez Neşriyat, İstanbul 1968, s. IV.