“KÜÇÜK MOLLA”NIN DÜŞÜNCELERİ / (İsmail Gaspıralı’nın İmzası ve Bilinmeyen Bir Eseri Hakkında)

Öz İsmail Gasprinski (1851–1914)’nin birkaçı dışında esas eserleri şu ana kadar toplanarak basılmamıştır. Kırım Tatar halkının hayatlarını iyileştirmeye yönelik fikirleri bu nedenle tam olarak takip edilememektedir. Yazarın Küçük Molla imzasıyla 1881’de Kırım’da çıkan ve Tavrida gazetesinde yayımlanan Bahçesaray Mektupları şimdiye kadar bilinmiyordu. Bu eser, sadece XX. yüzyılın başında Rusya Müslümanlarının millî, kültürel ve siyasî hareketlerinin ideoloğu olan yazarın, orijinal dünya görüşünün oluşmasındaki ilk aşamanın daha açık anlaşılması açısından değil aynı zamanda gerek sıradan Kırım Müslümanlarının, gerekse yeni yetişen Kırım Tatar aydınlarının, XIX. yüzyılın sonunda Tavriya vilâyetinde oluşan millî siyasete, gerçekte nasıl baktıklarını ortaya çıkaran sağlam bir kaynaktır olması bakımından da ilgi çekicidir

___

AKPINAR, Yavuz, İsmail Gaspıralı, Seçilmiş Eserleri; I. c., Roman ve Hikâyeleri” İstanbul, Ötüken Yayınevi, 2003.

DURSUN, Ercüment - SAKARYA, Ercan, Gaspıralı: Molla Abbas’ın Avrupa Mektupları, İstanbul, DA Yayıncılık, 2002

GASPRİNSKİ İ., İz Naslediya, Simferopol, Tavriya; 1991; Zvezda Vostoka. 1991, No: 4; Drujba Narodov, 1991, No: 12;

GASPRİNSKİ İ., Rossiya i Vostok, Kazan, Tatar Kitap Neşriyatı Jien, 1993; Drujba Narodov, 1991, No: 12.

GASPRİNSKİ İ., Rossiya i Vostok, Kazan, Tatar Kitap Neşriyatı–Jien, 1993; Etnografiçeskoye Obozreniye, 1992, No: 5.

GASPRİNSKİ İ., Rus-Doğu Anlaşması, Fikirler, Notlar ve Temenniler, Bahçesaray, “Tercüman” gazetesi neşriyatı, 1896;

GASPRİNSKİ İ., Russkoe Musul’manstvo. Mısli, zametki i nablyudeniya Musul’manina [Rusya Müslümanları. Bir Müslümanın Fikirleri, Notları ve Gözlemleri], Simferopol, Litografiya Spiro, 1881.

GASPRİNSKİ, İsmail Bey, Dar ül-Raxat Musulmanları, Roman, Yıldız (dergisi), Akmescit, 1993, Nu: 1, s. 49-126.

KERİMOV, İsmail, “Dar ül-Raxat Musulmanları” romanı akkında, Yıldız (dergisi), Akmescit, 1993, Nu: 1, s. 45-48.

MASANOV, İ. F., Slovar psevdonimov russkikh pisateley, uçyonıkh i obşestvennıkh deyateley [Rus yazar, bilim adamı ve ictimaî hadimlerinin takma adları sözlüğü]. 2 cilt. Moskova, Umumittifak Kitap Sarayı Neşriyatı; Masanov, İ. F., A. g. e. 4 cilt. Moskova, Umumittifak Kitap Sarayı Neşriyatı 1957.