İran'da İslam Devrimi Öncesi Siyasi Olaylara Bakış "Ak Devrim ve Lale Meydanı Katliamı”

XX. yy içerisinde dünyada toplumlar üzerinde etkisi büyük siyasal olaylar yaşanmıştır. Bu olaylar dünyanın ekonomik, askeri, kültür, ve sanat sınırlarının tümden değişmesine neden olan olaylardır. Bunların vuku bulmasıyla; Balkan Savaşları (1912-1913), Birinci Dünya Savaşı (1914-1918), 1917 Bolşevik İhtilali, 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı, İkinci Dünya Savaşı (1939-1945), Çin Kültür Devrimi (1949), ABD-SSCB arasında yaşanan soğuk savaş, SSCB’nin Afganistan’a müdahalesi (1979-1989), 1979 İran İslam Devrimi ve 1991 SSCB’nin yıkılması gibi önemli olaylar meydana gelmiştir. Dünyada bunlar yaşanırken, zincirin Ortadoğu’daki en önemli halkalarından biri de İran İslam Devrimidir. Devrim incelenirken bir halk harekâtına dönüşmesini sağlayan, devrimin bu denli erken yaşanmasını neden olan olay Lale Meydanı Katliamıdır. Lale meydanında sivil halka askeri güçlerin ateş açması zincirleme bir tepkinin doğmasına neden olmuştur. Bununla birlikte demokratikleşen dünya düzeni içerisinde geçmişi 3-4 bin yıl geriye dayanan bir medeniyetin, demokratik dünyada hala krallıkla yönetilmesi de bunun en önemli etkenlerindendir. İçerisinde barındırdığı Türk kökenli halkın yanı sıra; Türkiye ile sınırdaş olan İran İslam Devleti, bölge ve Türkiye için vazgeçilmez bir stratejik ortak ve önemli bir aktör olup, geçmişten gelen kültürel birliktelikler nedeniyle de hakkında araştırma yapılıp bilgi sahibi olunması gereken bir coğrafyadır. Çalışmada İran ve Ortadoğu tarihi için önemli bir yere sahip olan 6 Eylül 1978’de yaşanan Lale Meydanı Katliamı, öncesi, sonrası nitel araştırma yöntemlerinden belge ve doküman analizi yöntemi kullanılarak oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Lale Meydanı, İran İslam Devrimi, Humeyni, Ak Devrim

A View upon Political Events before the Islamic Revolution in Iran “White Revolution and Lale Square Massacre”

AbstractDuring the 19th century, political events that had great impact on societies throughout the world. These events are the events that caused the economic, military, cultural and artistic boundaries of the world to change completely. With their occurrence; Balkan wars (1912-1913), First World War (1914-1918), 1917 Bolshevik Revolution, 1929 World Economic Depression, Second World War (1939-1945), Chinese Cultural Revolution (1949), US-USSR cold war, Important events such as the USSR's intervention in Afghanistan (1979-1989), the Iranian Islamic Revolution of 1979 and the collapse of the 1991 USSR took place. One of the most important links of the chain in the Middle East is Iran Islamic Revolution. It was the Tulip Square Massacre that caused the revolution to turn into a popular operation while the revolution was being studied. The military forces opened fire on the civilian population in Lale Square, causing a chain reaction. However, the fact that a civilization, which dates back 3-4 thousand years in the democratized world order, is still governed by the kingdom in the democratic world is one of the most important factors of this.In addition to the people of Turkish origin; Islamic State of Iran bordering with Turkey, the region and is an indispensable strategic partner and an important actor in Turkey, having done research about the information because of cultural unity from the past is a must-geography.In the study, Lale Square Massacre, which took place on September 6, 1978, which has an important place for the history of Iran and the Middle East, was created by using document and document analysis method, one of the qualitative research methods before and after.

Keywords:

Tulip Square, Islamic Revolution in Iran, Khomeini, White Revolution,

PDF

___

Afary, Janet - Anderson, Kevin (2012). Foucault ve İran Devrimi Toplumsal Cinsiyet ve İslamcılığın Ayrıntıları. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi. Algar, Hamid. (1998). Humeyni. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt:18. Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayınları. Algar, Hamid. (1998). Muhammed Rıza Şah Pehlevi. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt:30. Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayınları. Arıkan, Pınar. (2016). “İran Musaddık ve Darbe”. Ortadoğu Dergi. Cilt:8. Sayı:76. ss.19-21. Balkan, Serkan ve Fatih Tiryaki. (2014). “İran Mitolojisinin İslam Devrimindeki Etkisi & Humeyni ve Şah’ın Söylemlerinin Analizi”. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi. Cilt:1. Sayı:2. ss.85-113. Basmenji, Kevah. (2005). Tehran Blues “Youth Culture in İran”. Londra: Saqi Books. Çitlioğlu, Ercan. (2015). İran’ı Anlamak. Ankara: Başkent Üniversitesi Yayınları. Demirkılınç, Selçuk. (2017). “Psikopolitik Boyutuyla İran Devrimi”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi. Cilt:9. sayı:1. ss. 22-43. Gökalp, Emin. (2016). “Devrim Sonrası İran İslam Cumhuriyet’inde Siyaset”. (Yüksek Lisans Tezi), Konya: Selçuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Gündoğdu, Ünal. (2010). İran ve Ortadoğu. Ankara: Adres Yayınları. Halliday, F. vd. (1992). İran Devrimi Din, Anti-emperyalizm ve Sol. İstanbul: Belge Yayınları. Mokhtarpour, Alireza. (2012). İran Devlet Modeli. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Tabriz, Asghar Alam. (2004). “Aydınların, Dini Liderler ve Esnafın İran’ın Yakın Dönem Toplumsal Hareketlerindeki ve Devrimlerindeki Rollerinin İncelenmesi”. (Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Taflıoğlu, M. Serkan. (2013). “II. Pehlevi Dönemi İran Dış Siyaseti Üzerine Bir Deneme”. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume:8/7. ss.631-644. Tülümen, Turgut. (1998). İran Devrim Hatıraları. İstanbul: Boğaziçi Yayınları. Üstün, İsmail Safa. (1998). “İran”. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt:22. Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayınları. Yiğit, Kasım. (2014). “Turkey-Iran Relations After the Iraian Islamic Revolution: Cooperation or Rivalry?”. Istanbul: Yeditepe University Graduate Institute of Social Sciences. Wright, Robin. (2001). Son Büyük Devrim. (Çev. Şeniz Türkömer). İstanbul: Doğan Yayıncılık. Cumhuriyet Gazetesi. (12 Eylül 1978). “Carter, Şah’ı desteklediğini bildirdi”. Cumhuriyet Gazetesi. (9 Eylül 1978). “İran’ın 11 Kentinde Sıkıyönetim İlan edildi”. Milliyet Gazetesi. (9 Eylül 1978). “Tahran’da asker, göstericilere ateş açtı, çok sayıda ölü var”. https://www.huffingtonpost.com/mahmood-delkhasteh/iranian-spring-1979_b_6640586.html https://www.pri.org/stories/2004-10-26/us-and-iran-part-ii-shah-and-revolution Özcan, Âdem Alper. “Soğuk Savaş Dönemi: Başlangıcı, Gelişimi, Sonu”. Erişim adresi: https://www.academia.edu/13723063 İran: Bir Devrimin Anatomisi - Al Jazeera Türk Belgesel. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=Y1SRxk2eU4g