DEMİRYOLU ULAŞIMININ ERZURUM’A KATKILARI

19. yüzyıldan itibaren Osmanlı Devleti’nin yol politikasında ayrı bir öneme sahip olan demiryolu, ülkenin yalnızca batı ve güney bölgelerinde yapılabilmişti. Osmanlı döneminde yıllarca ihmal edilen doğu bölgelerindeki yol yapım ve onarım çalışmaları, eksikliğini en çok Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı yıllarında hissettirdi. Bu nedenle Cumhuriyet devri, yurdun batısıyla doğusunu bütünleştirmek hedefiyle demiryolu yapımını temel hedef olarak gördü. Belirtilen amaca uygun olarak 1933 yılında inşasına başlanan Sivas-Erzurum hattı 1939 yılında tamamlandı. Tamamen Türk mühendisi, işçisi ve yerli sermayesiyle yapılan hat ile Türk demiryolu siyasetinde de bir ilk gerçekleştirildi. Yıllardır modern ulaşım vasıtalarından mahrum kalan, ancak tarih boyunca bulunduğu konum nedeniyle siyasi, askerî, sosyal ve ekonomik önemini koruyan Erzurum, 1939 yılında demiryolunun gelişiyle birlikte çok daha stratejik bir yapıya kavuşacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Erzurum, demiryolu ulaşımı, Sivas-Erzurum demiryolu

Having an exceptional importance for the transportation politics of Ottoman Empire since the 19th century, railway service had unfortunately been brought only to the western and southern regions of the country. The lack of the road constructions and repairs in the eastern parts, which had been neglected for years in the Ottoman era, was felt at its most during the World War I and the Independence War. So, the republican age recognized the transportation as its principal goal and tried to unite the East and the West of the country through railways. In accordance with the aim in question, the Sivas-Erzurum railroad began to be constructed in 1933 and was completed in 1939. And it was the first time in Turkish history that a railroad was completed by only Turkish engineers, Turkish workers and with local capital. Having been deprived of modern transportation means for years, Erzurum, which had been maintaining its political, military, social and economic significance with its geopolitical position, obtained a more strategic state with the arrival of railway in 1939

Keywords:

Erzurum, railway transportation, Sivas-Erzurum railway,

PDF

___

Arşivler

Başbakanlık Osmanlı Arşivi

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi

Erzurum Belediye Arşivi Gazeteler Cumhuriyet Erzurum Yolu Varlık

Resmî Yayın ve Tutanaklar

Erzurum Belediyesi Meclis Zabıtları Kavanin Mecmuası

TBMM Zabıt Ceridesi Dergiler Ayın Tarihi

Bayındırlık İşleri Dergisi Demiryollar Dergisi

50Demiryolunun Erzurum’a ulaşmış olması, getirdiği olanakların gerçek hayata yansıması anlamında tek başına

yeterli olmamıştır. Örneğin raylar döşenmiş, fakat bunlar üzerinde işleyecek lokomotif/vagon ve bunları çalıştıracak

kömür sıkıntısı uzun süre kendini hissettirmiştir. Ayrıca bölgenin sosyal, kültürel ve özellikle ekonomik alanda

kalkınması için demiryolu ile birlikte var olması gereken diğer birtakım şartlar uzun süre oluşturulamamıştır. Bu

konuda en dikkat çekici örnek, Ankara ve İstanbul gibi büyük şehirlerin et ihtiyacının büyük bir kısmını karşılayan

Erzurum’da, demiryolu ile nakledilecek et ürünlerini hazırlayacak et kombinasının ancak 1953’de faaliyete geçmiş

olmasıdır. Böylece demiryolu ulaşımından beklenen ekonomik getiriler, demiryolu nakliyatına ürün temin edecek

tesislerin zamanında yapılamaması ve diğer altyapısal eksiklikler yüzünden beklendiği oranda sağlanamamıştır

(Murat Küçükuğurlu-Gürkan Fırat Saylan, “Şimendiferin Erzurum Yolculuğu”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat

Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 38 (Erzurum 2008), s. 338). Kitap ve Makaleler

Atnur, İ. E. (2006). Reisi-i Cumhur’un Doğu incelemeleri (1924 Erzurum depremi). Ankara.

Baykal, M. (1935). Demiryolu ile Erzurum’un göstereceği ekonomi yüz. 11 Mart Erzurum Kurtuluşu (1918- 1935), Erzurum, 20-21.

Cahit, H. (1938). Türk şimendiferleri. Ayın Tarihi, 61, 104-106.

Eryılmaz, A. (2010). 1940 yılı “Erzurum Gazetesi” ekseninde Erzurum. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü.

Gündüz, A. (1939). Merhaba Erzurum. Ayın Tarihi, 71, 42-44.

İnisimof, S. (1926). Kafkas kılavuzu. İstanbul.

İnönü, İ. (1935). Şark raporu. İstanbul.

Kılıç, S.(2003). Ermeni sorunu ve Almanya Türk-Alman arşiv belgeleriyle. İstanbul.

Kurat, A. N. (1990). Türkiye ve Rusya. Ankara.

Küçükuğurlu, M. ve Saylan, G. F. (2008). Şimendiferin Erzurum yolculuğu. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 38, 313-342.

Ortak, Ş. (1997). Atatürk’ün Doğu Anadolu demiryolu politikası ve Erzurum’a demiryolunun gelişi. Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Dergisi, Mustafa Kemal Atatürk ve Erzurum Özel Sayısı, II/1, 141-151.

Önder, M. (1975). Atatürk’ün yurt gezileri. Ankara.

Pasdırmacıyan, K. (1328). Anadolu-i Şarkî şimendifer mes’elesi. Der saâdet.

Sarıaslan, Ü. D. (2004). Ağlardan örümcek ağlarına. İstanbul.

Süreyya, A. (1933-1941). Demiryolu siyasetimiz. Ülkü Seçmeler, 58-64.

Şen, L. (2003). Türkiye’de demiryolları ve karayollarının gelişimi. Ankara.

Temizgüney, F. (2008). Erzurum’a demiryolunun gelişi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Toprak, Z. (2003). Demiryolu, devlet ve modernite. Demir Yol Tren Çağı, 10-23.

Tozlu, S. (1997). Trabzon-Erzurum-Bayezid Yolu (1850-1900). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Yazıcı, N. (1995). Demiryollarımızın dünü, bugünü ve geleceği; Türk Kurtuluş Savaşında demiryolları ve demiryolculuğumuz. Kardelen, I/11, 28-29.

Yıldırım, İ. (2001). Cumhuriyet döneminde demiryolları (1923-1950). Ankara.

(1930). (Sivas). İstasyonunun açılması münasebetile Başvekil İsmet Pş. hazretleri tarafından irat buyrulan nutuk. İstanbul.

(1938). Sivas-Malatya hattıyla Divriği istasyonunun işletmeye açılması münasebetiyle. Demiryollar Dergisi, 13, 491-499.

(1939). Sivas cer atelyesi ile Erzurum istasyonunun işletmeye açılması dolayısıyla memlekette yapılan neşriyat. Ankara.

(1940). The Turkish railway system. The Geographical Journal, 95(1). 55-56.

(1943). Demiryollarımız Cumhuriyetin son beş yılında başarılmış abidelerden “Sivas-Erzurum” demiryolu ve fırat kıyıları. Bayındırlık İşleri Dergisi, 5(5-6), İstanbul, 27-37.

(1943). Sarsılmaz bir azmin ve iradenin parlak zaferi Sivas-Erzurum. Demiryollar Dergisi, 19/224-226, 70-79.