İlk Kazak Romanı "Baqıtsız Jamal" ve Yeni Baskıları Üzerine

Yeni Kazak Edebiyatının önemli simalarından M. Duwlatulı tarafından kaleme alınan Baqıtsız Jamal, Kazak edebiyatının ilk romanı sayılmaktadır. İlk baskısı Kazan'da 1910 yılında yapılan eser, 1914 yılında ikincisi kez basılmıştır. Arap harfli olan her iki baskıda da "kadim imla" esas alınmıştır. M. Duwlatulı, "vatan hainliği" ve "karşı devrimcilik" suçlarından mahkûmken 1935 yılında ölmüştür. Müellifin eserleri yasaklanmıştır. Dolayısıyla Baqıtsız Jamal romanı ancak 1991 yılında yeniden basılabilmiştir. Eserin Kiril harfli baskılarında Arap harflerine ve devrin kültürüne uzak oluştan kaynaklanan birçok hata mevcuttur. Bu yazıda öncelikle Kazakların kullandığı Arap yazı sistemleri hakkında bilgi verildi. Ardından M. Duwlatulı ve eseri Baqıtsız Jamal tanıtıldı. Daha sonra söz konusu eserin Kiril harfli baskılarındaki okuma hataları tespit edilip düzeltildi.

The First Kazakh Novel "Baqytsyz Jamal" and About New Editions

Baqytsyz Jamal, considered to be the first novel of Kazakh literatüre, was written by M. Duwlatulı, one of the important personalities of New Kazakh literature. The first publication was carried out in 1910 in Kazan, the second one was printed in 1914. Both publications which were printed on "ancient spelling" based were in Arabic letters. M. Duwlatulı died in 1935 while prisoned from "treason" and "counter revolutionary" crimes. The author's books were forbidden. Therefore, Baqytsyz Jamal was reprinted in 1991. The book consists of many errors in Cyrillic printing due to distant cultures of the time and distant Arabian letters. In this study, primarily, Arabic writing systems used by the Kazakhs were informed. Then, M. Duwlatulı and his work Baqytsyz Jamal were introduced. Finally, errors in printings written in Cyrillic letter were identified and corrected.

PDF

___

Äbdiğaziyev, B. (Red.) vd. (2010). Qazaq ädebiyeti: éntsiklopediyalıq anıqtamalıq. Almatı: Arwana Baspası.
Akalın, Ş. H. vd. (2011). Türkçe sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
Arıkan, M. (2010). "Kazak Edebiyatında İlk Roman Bakıtsız Jamal". Turkish Studies, 3/7 (Fall / 2010), 39-82.
Äzibayev, B. (2002). "Kerbalanıñ Şölinde". Qazaqstan: ulttıq. Éntsiklopediya, 4- tom. Almatı: Qazaq Éntsiklopediyasınıñ Bas Redaktsiyası, 534.
Baytursınulı, A. (1998). Älib-biy: jaña qural. Almatı: Rawan Baspası.
Baytursınulı, A. (1914). Oqıw quralı: qazaqşa alifba. Orınbor: Kerimof, Xusayınov ve Şürekâsınıñ Matbaası.
Biysenğalıy Z. N. vd. (2001). "Duwlatov Mirjaqıp". Qazaqstan: ulttıq éntsiklopediya, 3- tom. Almatı: Qazaq Éntsiklopediyasınıñ Bas Redaktsiyası, 295-187.
Böjeyev M. vd. (2003). İhtilâle değin çıkan kazakça edebî kitaplar (Çev. A. Özdemir). Almatı: Kazakistan SDÜ Yayını.
Böjeyev, M. vd. (1978). Revolyutsiyağa deyin qazaq tilinde şıqqan ädebiy kitaptar. Almatı: Qazaq SSR Ğılım Akademiyası.
Duwlatov, M. (2009) "Baqıtsız Jamal". Qazaqtıñ 100 romanı. Almatı: Jazuwşı Baspası, 3-78.
Duwlatov, M. (1991). "Baqıtsız Jamal". Şığarmalar. Almatı: Jazuwşı Baspası, 127-164.
Duwlatulı, M. (1996). "Baqıtsız Jamal". Şığarmaları, 1-tom. Almatı: Ğılım Baspası, 136-177.
Düysenbayulı, E. vd. (2004). Qazaqstan jazuwşıları: xx ğasır. Almatı: Ana Tili Baspası.
Egewbayev, A. (Red.) vd. (2006). Qazaq ädebiyetiniñ tarıyxı: xx ğasırdıñ bas kezeñi (1900-1917), 6-şı tom. Almatı: Qazaqparat Baspası.
Isqaqov, A. vd. (2011a). Qazaq ädebiy tiliniñ sözdigi, 1-tom. Almatı: Til Bilimi İnstitutı.
Isqaqov, A. vd. (2011b). Qazaq ädebiy tiliniñ sözdigi, 2-tom. Almatı: Til Bilimi İnstitutı.
Isqaqov, A. vd. (2011c). Qazaq ädebiy tiliniñ sözdigi, 3-tom. Almatı: Til Bilimi İnstitutı.
Isqaqov, A. vd. (2011ç). Qazaq ädebiy tiliniñ sözdigi, 4-tom. Almatı: Til Bilimi İnstitutı.
Isqaqov, A. vd. (2011d). Qazaq ädebiy tiliniñ sözdigi, 5-tom. Almatı: Til Bilimi İnstitutı.
Isqaqov, A. vd. (2011e). Qazaq ädebiy tiliniñ sözdigi, 6-tom. Almatı: Til Bilimi İnstitutı.
Isqaqov, A. vd. (2011f). Qazaq ädebiy tiliniñ sözdigi, 7-tom. Almatı: Til Bilimi İnstitutı.
Isqaqov, A. vd. (2011g). Qazaq ädebiy tiliniñ sözdigi, 8-tom. Almatı: Til Bilimi İnstitutı.
Isqaqov, A. vd. (2011ğ). Qazaq ädebiy tiliniñ sözdigi, 9-tom. Almatı: Til Bilimi İnstitutı.
Isqaqov, A. vd. (2011h). Qazaq ädebiy tiliniñ sözdigi, 9-tom. Almatı: Til Bilimi İnstitutı.
Isqaqov, A. vd. (2011ı). Qazaq ädebiy tiliniñ sözdigi, 11-tom. Almatı: Til Bilimi İnstitutı.
Isqaqov, A. vd. (2011i). Qazaq ädebiy tiliniñ sözdigi, 12-tom. Almatı: Til Bilimi İnstitutı.
Isqaqov, A. vd. (2011j). Qazaq ädebiy tiliniñ sözdigi, 13-tom. Almatı: Til Bilimi İnstitutı.
Isqaqov, A. vd. (2011k). Qazaq ädebiy tiliniñ sözdigi, 14-tom. Almatı: Til Bilimi İnstitutı.
Isqaqov, A. vd (2011l). Qazaq ädebiy tiliniñ sözdigi, 15-tom. Almatı: Til Bilimi İnstitutı.
Isqaqov, A. vd. (2011m). Abay tili sözdigi. Almatı: Öner Baspası.
İysayev, S. M. (2007). Qazaq tili. Almatı: Öner Baspası.
Käkişulı, T. (Red.) (2002). Qazaq ädebiyetiniñ qısqaşa tarıyxı, 2-kitap. Almatı: Qazaq Universiteti.
Kestelli, R. N. (2004). Resimli türkçe kamus (Haz. R. Toparlı vd.). Ankara: TDK Yayınları.
Mustafayev, É. M. vd. (1996). Büyük rusça-türkçe sözlük. İstanbul: Multilingual Yayınları.
Rımğaliyev, N. (1995). "Mirjaqıp Duwlatov". Abay: éntsiklopediya. Almatı: Atamura Baspası, 215-217.
Smağulov, A. (2013). Qazaq esimderi: éntsiklopediyalıq anıqtamalıq. Almatı: Atamura Baspası.
Wäliyulı, N. (1998). "Älipbiy". Qazaqstan: ulttıq éntsiklopediya, 1-tom. Almatı: Qazaq Éntsiklopediyasınıñ Bas Redaktsiyası, 676-678.