Mütareke Döneminde İtilâf devletlerinin Hapishanelere Müdahaleleri ve Gayrimüslim Mahkûmları Tahliye Etmeleri

I. Dünya Savaşı’nın sona erip, Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasından (30 Ekim 1918) kısa bir süre sonra İstanbul’u işgal eden İtilâf Devletleri, Osmanlı Devleti’nin neredeyse tüm kurum ve kuruluşlarını ele geçirerek her şeye müdahalede bulunmuşlardır. İtilâf Devletlerinin müdahalede bulunduğu kurumlardan birisi de hapishanelerdir. Adlî bir kurum olarak hapishanelere karşı yapılan bu müdahaleler, Osmanlı Devleti’nin bağımsızlığını kaybettiğinin bir bakıma tescili idi. Bu çalışmada, İtilâf Devletlerinin, işgal ortamının da etkisiyle, hapishanelere gelerek cinayet, hırsızlık, gasp gibi sebeplerden dolayı mahkûmiyetleri çok önceden kesinleşmiş olan gayrimüslim mahkûmları, hükümet ve hapishâne yetkililerinin itirazlarına rağmen hapishâneden zorla ve tehditle alıp götürmeleri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İtilâf Devletleri, Osmanlı Devleti, Mütareke, Hapishâne, Mondros Mütarekesi

The Interference of the Entente State to the Prisons and the Relasing of the Convicts During The Period of the Armistice

A short time after the end of World War I and the singing of the Mudros Armistice (30 October 1918). The Entente States occupying İstanbul interfered in everyting by getting hold of almost ali the institutions and foundations. Prisons were one of the foundations The Entente State İnterfered in. Interference in prisons which were examples of judicial institutions showed that the Ottoman Goverment had lost its independence. The Study deals with The Entente State’ coming to the prisions and taking away the non-Muslims convİcts who were sentenced long ago for murder, theft and usurpation by force and threat despite the objections of the goverment and the prison authorities.

Keywords:

The Entente State, Ottoman State, armistice, foundation, Mudros Armistice,

PDF

___

Yusuf Hikmet Bayur, Türk İnkılâbı Tarihi, III/IV, Ankara 1991, s. 786; Türk İstiklâl Harbi, I, Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı, Haz. Tevfık Bıyıkhoğlu, Ankara 1962
Tasvir-i Efkâr, 18 Teşrin-i Sani 1334 (18 Kasım 1918), nr. 2564
Ebuzziyazâde, “Ne Yapacağız, Nasıl Kurtulacağız”, Tasvir-i Efkâr, 18 Teşrin-i Sani 1334 (18 Kasım 1918), nr. 2564
Galip Kemali Söylemezoğlu, Başımıza Gelenler- Yakın Bir Mazinin Hatıraları Mondros’tan Mudanya’ya- (1918-1922), İstanbul 1939
ZekeriyaTürkmen, “İstanbul’un İşgali ve İşgal Dönemindeki Uygulamalar (13 Kasım 1918-16 Mart 1920)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XVIII/53, (Temmuz 2002)
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahsus (BOA., DH. KMS), 51-1/11
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezareti Mebâni-i Emîriye ve Hapishaneler İdaresi Evrakı (BOA., DH. MB. HPS), 138/17
Bilge Criss, İşgal Altında İstanbul (1918-1923), İstanbul 2000
İlhan Selçuk, Yüzbaşı Selahattin’in Romanı, 2, İstanbul 1995
Tasvir-i Efkâr, 4 Mart 1335 (4 Mart 1919), nr. 2667
Başbakanlık Osmanlı Arşivi,Başbakanlık Evrak Odası (BOA., BEO), 349933
BOA., DH. KMS., 49.2/32
Divân-ı Harb-i Örfîler ve Ermeni Tehciri Yargılamaları (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi), Konya 2003
B. Crıss, İşgal Altında
Z. Türkmen, “İstanbul’un İşgali...”, a.g.m
William Wheelock Peet, “Kent Yönetimi”, İstanbul 1920, Editör: Clarence Rıchard Johnson, Çeviren: Sönmez Taner, İstanbul 1995
BOA., DH. MB. HPS., 110/6, Lef 2
Mümin Yıldıztaş, Mütareke Döneminde Suç Unsurları ve İstanbul Hapishaneleri, (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 1997
BOA., DH. MB. HPS., 132/13 BOA., DH. MB.HPS. 108/51
BOA., DH. MB. HPS.. 109/30
BOA., DH. MB. HPS.,127/42
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi (BOA. DH. ŞER),97/32
BOA., BEO., 347725
Nejdet Bilgi, Dr. Mehnıed Reşid Şalıingiray Hayatı ve Hâtıraları, İzmir 1997
BOA-, DH. MB. HPS., 123/22; BOA., DH. MB. HPS., 135/21
BOA., DH. MB. HPS., 109/26
BOA., DH. MB. HPS.,98/50 BOA., DH.MB. HPS., 98/50, lef, 5
BOA. DH. MB. HPS., 136/43, lef, 8, lef, 9
BOA. DH. MB. HPS.,98/22, lef, 1
BOA., DH. MB: HPS., 123/22
BOA., DH. MB: HPS.,109/9
Vakit, 3 Kar un-1 Sanİ 1335 (3 Ocak 1919), nr. 431
BOA., DH. MB: HPS.,109/30, lef, 3
BOA., DH. MB: HPS.,109/32
BOA., DH. MB. HPS., 98/22, lef, 2
BOA., DH. MB, HPS.,98/26
BOA., DH. MB. HPS.,110/6, lef, 6
BOA., DH. MB. HPS., i 07/38
BOA., DH. MB. HPS., 132/13
BOA., DH. MB. HPS., 109/32
BOA., DH. MB. HPS.,107/38, lef, 4
BOA., DH. MB. HPS., 107/38, lef, 5
BOA., DH. MB. HPS.,107/38, lef, 6
BOA., DH. MB. HPS.,132/13, lef, 2
BOA., DH. MB. HPS.,127/42
BOA., DH. MB. HPS.,132/13
BOA., DH. MB. MPS., 98/50
BOA., DH. MB. MPS., 132/22
BOA., DH. MB. MPS., 135/23
BOA., DH. MB. MPS. 139/18
BOA., DH. MB. MPS.135/21
BOA., DH. ŞFR.,98/341
BOA., DH. MB. HPS., 136/43.

ISSN: 1011-727X
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 1984
Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi